Eimreiðin - 01.05.1898, Qupperneq 47

127
guði skuli hjartanu oflra, og þetta er sætara en »manna« milll tannanna«
(Hrs. Rasks 107, 199. bl.). Ekki hef jeg sjeð tóbaksnautn álasað í
öðram andlegum ritum, og er þó sízt fyrir að synja, að fundið kunni
að vera að henni viðar í þeim aragrúa af guðsorðabókum, sem til eru
á íslenzku, bæði prentaðar og óprentaðar, því það var altítt, að prestar
í Danmörku úthúðuðu tóbakinu i ræðum sínum og ritum, og er líklegt,
að íslenzkir prestar hafi dregið dám af stjettarbræðrum sínum i Dan-
mörku, ekki síður i því en öðru.
Aðfinningar þær við tóbaksnautnina, sem færðar hafa verið til, hafa
eflaust einkum átt við óhóf í þessa átt, en á hinn bóginn töldu menn
tóbak hollt, þegar þess væri neytt i hófi. Sjera Stefán Olafsson segir
(I, 320-—21), að neftóbak sje gott við kvefi, hósta og mæði, mv.nntóbak
eigi við slirni i munni og tannpinu, tóbak lækni augnverk og reyktólmh
sje gott i leiðindum. I öðrum vísum segir sjera Stefán, að tóbak sje
gott við heilaveiki, brjóstmæði, vatnssýki, blóðnösum og kvefi, en ef
þess sje neytt óhóflega, þá deyfi það sjón og lykt og hafi í för með
sjer slen og matleiða. Auk þess »svartbrenni það part ennis« (I,
321—22).
Pess er getið víðar i kvæðum sjera Stefáns, að heilsubót sje að
tóbaki, og sjera Hallgrímur Pjetursson klykkir skammirnar um tóbakið
út með vísu þessari:
svefnbót er fín,
sorg hugarins dvín;
sannprófað hef jeg þetta.
Tóbakið hreint
fæ gjörla’ jeg greint
gerir höfðinu ljetta,
skerpir vel sýn,
(II, 413—H)-
Óhóf í tóbaksnautn þótti fara illa á öllum, en einna verst á prest-
um og öðrum lærðum mönnum, og er drepið á það i brjefi frá Brynj-
ólfi biskupi Sveinssyni til klerka i Vestfirðingafjórðungi 1645 *: »Prest-
ar sjeu hófsamir, sjái við ofdrykkjum brennivins og tóbaks, hvar af
mörgum hefur því miður hneyxlan orðið í þessu landi« (Ny kgl. Sarnl.
1847, 4^0, 77. bl.). Ekki hefur þó Brynjólfur biskup amazt við allri
tóbaksnautn, því menn hafa sögur af því, að hann hafi sjálfur keypt
tóbak. í reikningi Páls Kristjánssonar kaupmanns í Hólmi1 2 til Brynj-
ólfs biskups 1658 er talið tóbakspund á 30 fiska (Brjefabók Brynjólfs
biskups. Hrs. ÁM. 272 fol., 21. bl.), og vorið 1664 sendi Árni Páls-
son biskupinum tóbaksbita, sem vo hálfa 7. mörk, en veturinn áður
hafði hann sent honum 7 merkur af tóbaki (ÁM. 275, 357. bl.).
Ýmsir gjörningar eru til frá 17. öld, þar sem drepið er á tóbak,
og skal jeg nú geta þeirra.
1632 var lesinn upp á alþingi dórnur Magnúsar sýslumanns Bjarna-
sonar um hlut í Vestmannaeyjum, sem kallaður var tómur, tóbakssölu og
fleira. Úrskurður Árna lögmanns Oddssonar var líka lesinn þar upp
(Alþingisbók 1652, nr. 6).
3. október 1639 sættust þeir á Dröngum á Skógarströnd sjera Ás-
mundur Eyjólfsson og Ámundi Brandsson á mál það og óvild, sem
risið hafði á milli þeirra út úr nokkrum álnum tóbaks (Hrs. Thotts
2109, 4to).
1 Sbr. brjef Þórðar biskups, sem seinna verður drepið á.
2 Þ. e. Reykjavík.