Eimreiðin - 01.09.1903, Blaðsíða 24

184
arans, guðs. Djöfullinn er óeirðarseggurinn í kosmos heimsins,
landráðafjandinn í ríki drottins, andskoti allrar einingar, hjáræmi
allrar samhljóðunar í tilverunni, undantekning reglunnar, undanvill-
ingur hins almenna, hin óvænta tilviljun, sem brýtur lögmálið;
hann er stefna sérleikans, kepnin eftir frumleik og sjálfstæði, sú er
situr um að rjúfa tilskipanir guðs, þær sem ákvarða vissa breytni;
hann kollvarpar því einræmi (monotóníu), sem mundi streyma
gegnum hinar lögbundnu veraldir, ef sérhver atómu-ögn þræddi
með bundinni hlýðni og ósjálfráðri samvizkusemi sína ákveðnu alls-
herjar-braut. Hin meinlega villimanns-spurning: »Hví deyðir guð
eigi djöfulinn?« þykir heldur en eigi kýmileg, af því vér ósjálfrátt
skynjum, að slíkt er ómögulegt. Eg þekki gamla og góða konu,
sem daglega bað drottinn sinn með mestu alvöru og innileik
hjartans, að hann fyrir sakir sinnar miskunnar vildi gjöra djöful-
inn sáluhólpinn. Athugum vel það dæmi; er það ekki eftirtektar-
vert? Hve margir miklir guðfræðingar hafa eigi alvarlega þráttað
um það, hvort fjandinn gæti farið vel? Eins og gamla konan
vóru þeir svo bundnir við bókstaf guðfræði sinnar, að þeir sáu
eigi, hver mótsögn lá í því máli.
Guð og djöfullinn eru tilsvarandi huggrip, relatívt hvort öðru
háð, svo guð mundi hætta að vera guð, ef enginn djöfull væri til.
Alheimurinn er þannig gjörður, að þróun hins hærra lfs er ómögu-
leg án sterkrar áherzlu. Varmaglóð sálarinnar, framleidd úr hin-
um kalda leir jarðarinnar, stefna þróunarandans eftir góðleik og
framför, framleidd úr ilsku þeirri og ofstopa, sem drotnar í frum-
lífsins tilverustríði, vitið, hugsunin, fyrirhyggjan, framleitt úr kulda-
doða þess efnis, er vér köllum »materíu í hreyfing« — alt þetta
framkemur fyrir feykilega áherzlu; það eru afurðir eftir stríð og
starf, sem orðið hefir fram að leggja ógnar-áreynslu, og sífelda
fyrirhöfn hefir viðþurft til varðveizlu þeirra fjársjóða, sem smá-
saman urðu unnir. Erfiðleikar, sem sigra þarf, heita á máli afl-
fræðinnar »mótstöðu-kraftur«, og þessi mótstöðu-kraftur er, ef rétt
erskoðað, mikilvægur, og jafnvel blessunarríkur gjörandi í alheims-
byggingunni. Væri enginn mótstöðukraftur, þyrfti engrar áreynslu
við til að ná eftiræsktu marki, væri veröldin eintóm sæla og sið-
prýði, væri engin þróun til, engar framfarir, engar fyrirmyndir
(ídeöl); öll verksvæði lífsins flytu þá á allsherjar-úthafi yndis og
friðar, og allir hlutir yrðu hreifir og hrifnir af himneskri sælu.
Sársauki framleiðir ósk eftir einhverju betra, og vantanir vekja
1