Eimreiðin - 01.09.1903, Blaðsíða 65

225
mantiskir,« þótt þeir ekki kannist við það. Með útlendum orðum
mundi þessi skáldskapur geta heitið »psychologisk Anatomi« eða »ana-
tomisk Psychologi« — þeir eru alt af að kryfja sálina, og er ekki sér-
lega skáldlegt. Grikkir höfðu orðtak sem frægt er orðið: Fvuiik aeauxóv
(þektu sjálfan þig), en Goethe segir á einum stað, að hann biður guð
að forða sér frá því;1 Lamartine segir að ekkert sé eins lítið kunnugt
og manns-andinn:2 Og er auðfundið af þessu, að menn geta aldrei
algerlega lösast við hið dularfulla, eða »rómantíkina.«
Pví mun ekki verða mótmælt með rökum, að meginhluti núver-
anda skáldskapar fæst við verklega hluti, en ekki við hugsjónir eða
ímyndaðan heim. Ættjarðarkvæðin, sem nú eru ort, rugla alt af um
framfarir, búskap, jarðyrkju og þess konar, svo maður verður að taka
skáldskapinn í víðustu merkingu til þess að geta troðið þessu inn í
helgidóminn.
Það var ekki óhnittilega sagt af Jóni Ólafssyni um Guðmund, að
hann væri »skáld frá hvirfli til ilja«. Það verður ekki sagt um marga.
En þeir, sem ekki hugsa um annað en járnbrautir, rafmagn, gufuafl,
smjörgerð og matinn, þeir munu trauðlega nenna að fylgja Guðmundi.
Fyrst er að mihnast lítið eitt á kvæðasafnið, sem hann kallar »Hafsins
börn.« Vera má að einhver geti gruflað upp, að skáldið hafi haft
hugmynd sína einhverstaðar frá, en þetta má segja um alt eða flest.
Það er ekki óvenjulegt að heyra þetta. Finni menn eitthvað svipað,
þá á alt að vera eftirstæling. Margir munu þekkja það, sem Shake-
speare segir í Hamlet, um að skýin breytist í ýmsar myndir; sama
hugmvnd er hjá Aristófanes (Nscpskai 340 etc.) og hjá Lucretíusi (IV,
135—143); skyldi nú þessir menn hafa vitað hvor af öðrum? Ég
held ekki. Þetta má segja um margt.3 En hvað sem um þetta er,
þá er gaman að sleppa sér um stund og losa sig við þetta sífelda
gróðajarm, sem suðar fyrir eyrunum upp aftur og aftur; það er gam-
an að líðá með Gvendi inn í þennan töfraheim, þar sem hamarshögg
og sagarhljóð ekki kemst að og trufla ímyndanina. I þessum kvæðum
er Guðmundur sjóarskáld og töfraskáld, hann er alveg laus við mann-
heim. Hómer og Byron hafa kveðið um hafið, svo að minnum er
haft. En hvorugur þeirra hefir séð það eiginlega, stóra haf; þeir sáu
ekki annað en Miðjarðárhafið ög Grikklandshaf (ég tel ekki þó Byron
færi yfir spánska sjóinn, þegar hann fór fyrst frá Englandi) — þar sem
Hómer segir:
— ápcfl ór/.u|xa
oxsíp’Q Tropcpupóov [xs'cáX’ "iays, vTjóí loúorj? —
1 »Uebrigens aber ist der Mensch ein dunkles Wesen, er weiss nicht wober er
kommt noch wohin er geth; er weiss wenig von der Welt und am wenigsten von
sich selber. Ich kenne mich auch nicht, und Gott soll mich auch davor behtiten«.
2 - j'bhomme n’a rien de plus inconnu autour de lui que l'homme méme«.
3 Til . eru kvæði eða eitthvað þéss konar 'eftir aðra (t. a. m. Ibsen og Drach-
mann) með svipaðri fyrirsögn, en ég hefi ekki lesið þau, og .ég hefi enga lyst á að
eltast við slíkar samlíkingar. — Þennan eltingarleik út um alt eftir líkingum, lánum
og stælingum má einkum sjá í bók Bugges, sem hann kallar »Studier« -— eitthvert
kátlegasta ritbarn sem ég þekki.
15