Eimreiðin - 01.09.1903, Blaðsíða 38

átelur himnaguðinn Sevs harðlega fyrir það, að hann láti ekki ilsku og
rangsleitni mannanna til sín taka. Sevs segir að hinar háværu kapp-
ræður og hörku rifrildi manna í Attíku hafi komið inn hjá sér óbeit
og leiða, svo hann hafi ekki skift sér þar af neinu um lengri tíma.
Hann býður sendiguðinum Hermesi að fara með þá Auð (Plútos) og
Sjóð (Þesáros) og sjá svo til, hvað gera megi fyrir Tímon. Auður
afsegir fyrst að fara, en lætur þó til leiðast af fortölum Hermesar.
hafa fæðzt nálægt 120 e. Kr. Foreldrar hans vóru fátækir og komu honum því
fyrir hjá móðurbróður hans, sem var steinhöggvari (myndasmiður), og átti drengur-
inn að læra hjá honum þá iðn. En einhvern af fyrstu dögunum tókst svo illa til
fyrir honum, að hann mölvaði sundur marmaraplötu, svo að móðurbróðir hans reidd-
ist og lúbarði hann; hljóp hann þá grátandi heim til móður sinnar, en hún tók svari
hans, og varð það nú úr að hann fékk að ganga mentaveginn. Stundaði hann
mælskulist við hina frægu mælskuskóla (hretor-skóla) í Antíokkíu, Smyrnu og Efesos,
og þótt hann væri hálfgerður útlendingur, þá náði hann þó frábærri fullkomnun í
grískri tungu ei^s og snillingarnir attisku höfðu fegurst talað hana og ritað, því þá
tók hann sér til fyrirmyndar. Mælskufræðin og mælskulistin miðaði um þessar mund-
ir eigi aðeins að réttarfarslegu ræðuhaldi, heldur einnig, og það miklu meira, að
flmleika og snild í því að ræða og rita um hvaða efni sem var og frambera mælsku-
verk sín í heyrisölum og afla sér þar með fjár og frægðar. Slíkir mælskugarpar
nefndust í þá daga »sófistar«, og ferðuðust þeir víða um lönd og vóru í mesta af-
haldi. Efnið í fyrirlestrum þeirra var einatt ómerkilegt, en snildin lá í efnismeðferð-
inni. Þetta gerði og Lúkían og feiðaðist hann mjög víða, en um það leyti sem
hann var fertugur hætti hann því, settist að í Aþenuborg og tók að iðka lieimspeki.
En ekki geðjaðist honum til lengdar heimspekin, eins og hún var þá; hinir ýmsu
heimspeki-skólar lágu í rifrildi hver við annan og lifnaður heimspekinganna var ein-
att síður en ekki í samræmi við kenningar þeirra. Lúkían hætti því við heimspek-
ina, en hóf sjálfur nýja stefnu í bókmentunum með nýrri tegund rita: háðslegum
heimsádeilum í samtalsformi (»satíriskum díalógum«). Eru þau samtöl Lúkíans að
ytra sniði allskyld samtölum Platons, en að efninu til hinum forna kómedíu-skáldskap
Aþeninga (Aristófanes) með því að þau eru meinfyndin og full af mergjaðri »kómík«.
í ritum þessum ræðst Lúkían óþyrmilega á aldarháttinn yfirleitt; hann dregur dár
að alþjóðlegri goðatrú og goðadýrkun og slíkt hið sama að hjátrú, hindurvitni og dul-
trúarvingli, sem þá var að fara í vöxt og mikinn part var af úllendum rótum runnið,
rá spottar hann ekki síður heimspekinga samaldar sinnar, hártoganir þeirra, kreddu-
vitringsskap og þras þeirra og þjark sín í milli; en á hinn bóginn virðir hann að
maklegleikum hina fornu heimspekinga. Við margt kemur hann og fleira, sem öfugt
var í uppeldi, bókmentum og siðferðisástandinu yfirhöfuð. Að Lúkían hafi verið
stækur fjandmaður kristindómsins, er á engu bygt; hann hlaut frá sínu sjónarmiði að
gera honum viðlíka hátt undir höfði eins og hverri annarri trú eða hjátrú; en óafvit-
andi hefir hann gagnað framgangi kristindómsins með því að ganga svo vel fram í því
að rífa niður heiðnu goðatrúna. Menn hafa kallað Lúkían Voltaire fornaldarinnar;
báðir vóru neitilegir (negativ) og niðurrífandi, báðir vóru hinir frjálsustu og ljósustu
í skoðunum og báðir höfðu háðið og fyndnina að vopni.
Seint á æfi sinni tók Lúkían aftur að fást við mælskulistina og ferðast um að
sófistahætti, en að lokum fékk hann embætti nokkurt á Egiptalandi og hefir að lík-
indum dáið um 200 e. Kr.
Tímon hinn aþenski, mannhatara fyrirmyndin, sem Lúkían hefir gert að höfuð-