Eimreiðin - 01.09.1903, Side 66

226
hver finnur ekki lýsinguna (menn verða að þekkja frummálin, þvi á
þeim er þó annar blær en á þýðingunum)? En bæði þessi miklu
skáld hafa samt kveðið svo, að lýsingarnar geta átt við hvar sem er.
En hversu öðru vísi er ekki alt þetta í kvæðakerfinu »Hafsins börn«!
Eitthvað hefir vakað fyrir hinu hómeriska skáldi, þegar hann kaliar
sjóinn »uoXúcpAotaj3o?,« marghljóðandi, margþjótandi — það er eitt
orð, en það innibindur mikið. Hjá Guðmundi er það hvorki Mið-
jarðarhafið né Grikklandshaf, þessi innilokuðu höf eru of þröng, og þó
að þar komi stormar og bárur, þá er það ekki eins stórkostlegt eins
og úthafið eða reginhafið; það er einmitt þetta haf, okkar haf, sem
Guðmundur sér; þetta haf verður að töfrahafi, leikandi, hvínandi, belj-
andi, öskrandi, syngjandi með öllum röddum og öllum tónum, óhemju-
legt og indælt um leið, og í þessu hafi hljóma indæl ástarljóð —
óþrotleg löngun og ástarþrá — löngun eftir einhverju sem ekki er unt
að ná, og því sterkari og því meira kveljandi — maður veit ekki
hvað maður á að gera af sér. En skáldleg nautn er í því. Og hvað
er svo þetta töfrahaf? Er það ekki djúp sálarinnar — er ekki haf-
mærin sú vera, sem maðurinn þráir og þreyir eftir en ekki nær? Þetta
verður hver að skilja eins og hann vill eða getur. »Fagurfræðingarn-
ir*1 geta kannske liðað þetta i sundur og spreytt sig á því, eins og
grasafræðingarnir liða blómin sundur, en ég hefi enga lyst á þvi; mað-
ur veit hvað mikið verður úr skáldskapnum, þegar þannig er farið að.
Ég fer þess vegna ekkert út i hið einstaka, en ég skal samt gera fá-
einar athugasemdir. Mér finst ekki rétt að láta hafmeyjuna hafa lík-
amseðli, því hún er andi eða svipur, hugsjónarleg vera, en ekki líkami.
Þess vegna á ekki við að segja að hún sé vot; »titrandi mardögg
draup af augnahárum;« »hann margkysti af hafseltu döggvotan hvarm;«
en sama kemur fyrir hjá Goethe: »aus dem bewegten Wasser rauscht
— ein feuchtes Veib hervor;« og hjá Jónasi Hallgrímssyni (»Sæunn
hafkona«): »vel skal stijúka vota lokka« — »hárið er því vott með
öllu« (smekkleysa); sama er að segja um þetta: »Hve brá honum nú
við fótatakið« — ekkert »fótatak« getur hugsast hjá öndum eða svip-
um. Þess vegna lætur Dante svipina í öðru lífi vera skuggalausa:
Þeir finna að Dante er ekki einn af þeim, heldur maður með líkams-
eðli, af því skugga ber af honum. (Grikkir sögðu c?u)(tÍ og eiStoXov,
Rómverjar »umbra« — þeir blönduðu aldrei líkamlegu eðli þar við;
norræn og íslenzk draugatrú er alt öðru vísi og grófari). : Þá kann ég
heldur ekki við, að Auðunn dregur barnið upp á öngulinn — í öllum
þessum dæmum fellur hið andlega eðli úr sjálfu sér og verður það,
sem það ekki átti að vera
Pá er »Sigrún í Hvammi.« Jón Ólafsson hefir ritað stuttlega um
þetta í Nýju Öldinni. Sumir hafa hneykslast á þessum ljóðum; ég
heyrði Guðmund einhveiju sinni lesa þau upp, en ég fylgdi þá ekki
vel með; ég heyrði þá að tóninn í fólkinu var ekki sérlega hlýr. En
þegar ég les þau, þá finst mér ekki eins mikil ástæða til að hneyksl-
ast á þeim, eins og mörgu öðru, sem enginn hneykslast á. Það fór
álíka og með Þorstein Erlíngsson, þegar hann orti »örlög guðanna«—-'
1 Mér er ekki vandara um en öðrum að nota þetta ljóta orð!
»: -f