Eimreiðin - 01.05.1908, Side 28

io8
Hefi ég orðið þess var, að mörgum þóttu þær orð í tíma töluð.
Ymsir, t. d. »skáldin«, hafa sjálfsagt firzt nokkuð við þær og þótt þær
sleggjudómur eða út í hött ■—• fluttar af xungum manni«! En blöðin
vóru svo sem ekki að ræða þetta, — hvað skyldu blöðin láta sér við-
koma gagnrýning á íslenzkum skáldskap? Hví skyldu þau vera að fást
við alvarlegt umhugsunarefni í hinum fagurfræðilegu mentum þjóðar-
innar; þeirrar þjóðar, sem þó hefir getið sér mikinn orðstír i bók-
mentaheiminum, orðstír, sem líklega ætti að vera flestum íslendingum
áhugamál að glata ekki! Nei, ég held blöðin hafi svo sem annað að
hugsa og annast; í þeim efnum verða þau aðeins að kappkosta, að
krækja í sem mest af þeim leirburði, er »rímararnir« hrúga upp, til
þess að fylla með hinar gínandi eyður meginmálsins. I’au eru löglega
afsökuð — blaðamenskan er ekki komin lengra á veg hjá okkur sem
mentamiðill í þjóðlífinu.
Og skáldin sjálf og mentamennirnir? I’eir finna ekki mikla ástæðu
til að vera að ræða slíkt og þvílíkt. »Skáldin hafa nóg að gera að
»yrkja ljóð« og hinir hafa annað að sýsla. í’etta atriði verður því að
eiga sig! —
Komið hefir þó fram rödd í heyranda hljóði — sem andæfing
gegn grein minni. Ein rödd, »hrópandans 1 eyðimörkinni«, Guð-
mundar Friðjónssonar. Hann skrifaði um þetta í »Norðurl.« (1905)
og var ekki á sama máli og ég, að því er virtist; hann mun líka
hafa talið sig til þeirra, er ég þeindist að, og mátti því djarft um tala.
— Hliðsjón af þessu sama er og að vísu tekin í grein Ben. kennara
Bjarnarsonar í »Skírni« (4. h. 1906), en athuganir hans fara þar að
mestu í sömu átt og Guðmundar. —
Guðmundi á Sandi verður ekki borið á brýn áhugaleysi í því, er
snertir skáldskapinn íslenzka, eins og með sanni má gera ýmsum þeirra,
er honum þykja fremri. En það leynir sér þó aldrei, að hann er »í
heimahögum«. Tel ég það ekki galla á manninum, langt í frá; að-
eins ber ekki að missa sjónar á því, að það er svo. Hugmyndir hans
bera og ætíð keim af þessu, sem eðlilegt er.
Guðm. hrakti að engu leyti efni greinar rninnar. Bjóst ég ekki
heldur við því, hvorki af honum né öðrum, með því að kjarni kenn-
inga þeirra, er þar eru settar fram, mun koma heim og saman við
skoðun hinna djúpsæjustu skálddómara nútímans: Að ljóðaformið heyri
fremur til bemskuskáldskap mannkynsins en hið óbundna mál; að
meiri þroska þurfi að öllum jafnaði til þess að framleiða það í óbundn-
um skáldskap, er hljóti nafnið listaverk, og loks að með ljóðaformi sé
miklu auðveldara að slá ryki í augu manna, svo að þeir taki úrkast
og óhroða fyrir góða og gilda vöru, sem vitanlega hafi skaðvæn áhrif
á vitsmunakendir þeirra (dómgreindina). Ekki var heldur gerlegt að
andmæla því, að hið bundna mál er fjarlægara því, sem raungæft er
eður raunvemlegt, en óbundið; við það mun og Guðm. kannast, enda
liggur það í augum uppi. Talast menn nokkurn tíma við í ljóðum í
hinu daglega h'fi? Og er það ekki fjarri öllum sanni — í frásögum
og leikritum —- að láta persónur, sem teknar eru úr veruleikanum,
gera slíkt?
I’egar um þetta er að ræða, era menn gjarnir á að vitna í stór-