Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 69

149
váttar, ok alla þegnskyldu, svá framt sem haldin eru við oss þau heit,
sem í mót skattinum var játað.« Útlent vald tók samt snemma að
krefjast ýmissa skatta og álagna af þessu fátæka landi, er engin lög
vóru til um. 1286 var boðið út liði af íslandi til hernaðar ytra. f’ó
var þeim konungskröfum ekki sint. Tókst helzta höfðingja landsins,
Raíni Oddssyni, að eyða því máli fyrir konungi. Aftur var fjárbænum
Margrétar drotningar ekki með öllu neitað. Konungsvaldinu tókst og
að sölsa undir sig ýmsar jarðeignir. 1541 krafðist Danakonungur þess,
að Islendingar gyldu sér svokallað »landshjálpargjald«, »upp f þann
hinn mikla kostnað, er konungur hafði haft í næstliðnum stytjöldum,
þegar hann var að brjótast til ríkis í Danmörk og Noregi fyrir sjálfan
sig.« Hefir því þótt vel fara á, að efnaþjóðin íslendingar hlypi undir
bagga með konungi í nauðum hans. Um sömu mundir er og farið
að láta greipar sópa um auðæfi kirknanna, rýja þær skarti sínu og
skrúða. Var svo hart gengið að í þessu efni, að sjálfur Jón Arason
átti ekkert undanfæri nema senda konungi stórfé af eignum kirknanna.
1551 var fésjóðum og dýrgripum Hólakirkju beinlínis rænt. Er enn
til skýrsla um fé og muni, er þaðan var numið, og er hún prentuð
í bók þessari. í’ó tekur fyrst steininn úr, þegar farið er fram á það
við íslendinga, að þeir standi straum af herskipakostnaði við íslands-
strendur. Átti herskipið að verja einokunarréttindi Dana, segir höf.
Var það smellinn ágangur, er íslendingar áttu að gjalda fé til slíks.
Það væri ekki ólíkt því og ef Þjóðveijar mældust til Jiess af dönskum
Suður-Jótum, að þeir greiddu þeim sérstakt gjald eða sérstakan skatt
handa þýzkum embættismönnum, er væri skipaðir til að gæta þess,
að þýzk tunga væri sem mest töluð meðal Dana þar syðra.
Ef íslendingar þykja ekki nógu auðsveipir og láta ekki nógu fljótt
að dönskum stjórnarskipunum, er danskt hervald sent á hendur þeim,
vopnlausum, fátækum og fámennum. 1541 og 1551 vóru herskip send
heim Átti það að hertaka Jón Arason í seinna skiftið, sem kunnugt
er. Þá vonaði konungur, að guð almáttugur gæfi þeim herfang í
ferðinni. Þó færðist skörin fyrst upp í hásætið 1662, er kúgun var
beitt, svo að vér játuðumst einveldinu. Hringur vopnaðra hermanna
var sleginn um þingheim. Þegar Brynjólfur biskup færðist undan að
rita undir einveldisskjalið, benti Bjelke aðmírál! á hersveit sína og
spurði, hvort hann sæi hana. Heilan dag var þófið þreytt við Áma
lögmann Oddsson, unz hann svignaði og ritaði grátandi undir þessa
háskalegu og örlögþrungnu skuldbinding.
Margt fleira er fróðlegt og merkilegt í þeim kafla bókarinnar, er
dr. J. T’. hefir samið, t. d. frásögnin af því, er reynt var að veðsetja
ísland. Hafa Danakonungar þózt geta farið með íslendinga eins og
hesta sina og húsgögn. Gaman er og að sjá ummæli Péturs Palladiusar
um Jón Arason, sem að flestra dómi mun þó eitt hið ágætasta mikil-
menni, er íslendingar hafa eignast: »Mér sárnar það af öllu hjarta,
svo sannarlega hjálpi mér guð almáttugur, að þér hafið átt svo lengi
sannan varg fyrir biskup sem ekki hefir lært annað en tæta og rífa í
sundur sauði Jesu Christi, þann blindaða og vesæla Jón Arason«,
skrifar hann Hólaprestum. »Ó, drottinn dýrðarhár! Slikur biskup hæfir
svínum, en ekki mönnum«, segir hann enn fremur.