Eimreiðin - 01.05.1908, Page 77

157
sína í Asíu, Trankebar, og bygðu þar kastalann »Dansborg«. Jón Ólafsson hafði
sárlangað til að taka þátt í þeirri för, en konungur setti blátt bann fyrir, svo hann
varð að sitja kyr með sárt ennið. En þegar félagar hans komu heim aftur, kunnu
þeir frá mörgu að segja, og Jón lét ekki á sér standa að spyrja þá spjörunum úr.
En hann færði svo frásögur þeirra í letur og kvað í þeim margt kynlegt vera og
ekki sem trúlegast. En þessu er öllu slept í dönsku útgáfunni, með því útgefend-
urnir hafa horft í að eyða miklu rúmi til að prenta allar þær bábiljur. En nógu
gaman hefði þó verið að sjá þær líka, því vitleysur og bábiljur geta líka haft menn-
ingarsögu-gildi, að því leyti sem þær bæði sýna, hve einfaldir og trúgjarnir menn
gátu verið á þeim tímum og hveijum augum menn litu á viðburði, náttúruöfl o. fl.
þess háttar, — hve hjátrúin var mögnuð og skilningurinn og þekkingin lítil.
Þær sögur, sem Jón fékk þannig að heyra um undralöndin austurlenzku,
æsti enn frekar löngun hans og þrá til að kynnast þeim með eigin augum. Og
þegar önnur ferðin hófst 8. ok. 1622, fékk hann að fara með, og er mestöll bókin
frásögn um þá ferð fram og aftur og dvöl hans á Indlandi. Skýrir hann þar meðal
annars frá nokkrum atriðum viðvíkjandi verzlun Dana í Asíu, sem mönnum hefir
hingað til verið ókunnugt um. En þó margt bæri fyrir hann á þessu ferðalagi, sem
satt gat forvitni hans og orðið honum til nautnar, þá varð þó niðurstaðan af förinni
fyrir sjálfan hann alt annað en gleðileg. Hann slasaðist sem sé hroðalega rétt áður
en hann lagði af stað frá Indlandi og lá í sárum mestan hlut af heimleiðinni, og
varð aldrei alheill. Auk þess hrepti skipið, sem hann sigldi með, ódæma hrakninga
og lá nærri, að það færist með öllu. í>ó varð því bjargað við írlandsstrendur, en
lengra komst það ekki fyr en eftir langa dvöl og mikla viðgerð. þar varð Jón að
skilja við það slyppur og allslaus og skilja eftir í því allan farangur sinn og aleigu,
sem hann sá aldrei framar.
Að skýra frá efninu í frásögu Jóns og því mörgu merkilega, sem fyrir hann
bar, yrði oflangt mál. enda gerist þess lítt þörf, þar sem bráðlega er von á íslenzkri
útgáfu af sögu hans, jafnvel enn fyllri en dönsku útgáfunni. En þess vildum vér
geta, að vér getum ekki ætíð fallist á athugasemdir útgefendanna við frásögn hans.
A bls. 135 segir Jón, að þeir hafi verið 140 á skipinu, en bætir svo við: »ég á við
stórt hundrað.« Utgefendurnir hnýta hér við þeirri athugasemd, að óljóst sé, hvað
hann eigi við, með því »stórt hundrað« tákni annars ætíð 120. Oss finst ljóst, að
J. Ó, eigi við hundrað og fjörutíu (120 + 40=160). Þetta kemur líka vel
heim við, að annar maður, sem var með í förinni og ritað hefir um hana (sbr. bls.
157, aths. 3), segir, að »hásetar og undirforingjar« hafi verið 143. En auk þeirra
voru talsvert margir farþegar og yfirmenn, sem vel gátu verið um 17 manns. A bls.
167 segir Jón, að skipstjórinn á skipi því, sem félagið sendi með vistir og hjálpar-
gögn til írlands, hafi verið hinn sami og sá, er var með Boye á leiðinni austur.
»Við hvern hér er átt, vita menn ekki« bæta útgefendurnir við. En oss virðist auðsætt,
að Jón eigi hér við PeterAndersen, sem hann á bls. 13 telur skipara næst Boye
í austurförinni. — Á bls. 179 segir, að bæirnir Ingveldarstaðir, Daðastaðir og Skarð
liggi á Höfðaströnd (austan Skagatjarðar), en þeir liggja allir á Reykjaströnd
(vestan Skagatjarðar).
Annars er allur frágangur á bókinni yfirleitt hinn prýðilegasti og þýðingin
vönduð. V. G.
UM SVÍNFYLKING og að »fylkja hamalt« hefir dr. A. Olrik ritað í »Danske
Studier« 1907 (bls. 214—220), og sýnir hann þar fram á, að þetta sé tvent ólíkt, þótt
íslenzkir sagnaritarar láti það vera eitt og hið sama. Svínfylking tákni fleygmynd-