Bókasafnið - 01.06.1996, Qupperneq 16

Hólmkell Hreinsson
Bókaverðir í netbolum
Internetið á almenningsbókasöfnum
Mér er til efs að nokkurt fyrirbæri hafi hrist jafn hressi-
lega upp í bókavarðastéttinni á íslandi eins og Internetið
hefur gert undanfarin misseri. Ég vil því eyða svolitlu púðri
og nokkrum orðum þetta fyrirbæri og nýtingu þess á
íslenskum almenningsbókasöfnum.
Ég mun í þessari grein nota enska orðið Internet, en
ekki hið villandi alnet sem Morgunblaðið hefur notað sem
og nokkrir aðrir, því eins og fyrirbærið virðist enska orðið
vera komið til að vera á Islandi og í íslensku máli.
Internetið - ofmetið / vanmetið
Sumum okkar finnst Internetið ofmetið. Er þetta bara
leikfang fyrir karlmenn frá miðjum aldri og niðurúr? Ein-
hverskonar rafrænn brimgarður til að stunda brettasigling-
ar, án tilgangs í sjálfu sér, nema skemmtunar.
Aðrir eru með glýjuna í augunum og sjá fyrir sér rafrænt
samfélag, þar sem bókinni verður bolað burt og bókasöfn-
unum líka og bókaverðir sitji uppi sem nokkrir sólargapar
og horfi á störf sín leggjast af hvert af öðru.
Að mínu viti liggur sannleikurinn einhvers staðar þarna
mitt á milli. Internetið er komið til að vera og það eru
bókaverðirnir líka, þ.e. ef þeir ákveða að taka sér far með
tækninni inn í tuttugustu og fyrstu öldina og tileinka sér og
nýta þá tækni sem er að ryðja sér til rúms núna. Alveg eins
og nauðsynlegt hefur verið í gegnum tíðina að nýta sér nýj-
ustu tækni þá og þegar það hefur átt við.
Við eigum hinsvegar að þekkja tæknina og vita til hvers
við ætlum að nota hana svo við verðum ekki eins konar
lærisveinar töframannsins án þess að kunna brögðin al-
mennilega.
Þeir Lars Bjornshauge og Soren Find sem báðir starfa
við Danmarks Tekniske Videncenter bentu á í blaðagrein
síðastliðið sumar að: „Annarsvegar er sú staðreynd að starf-
semi bókasafna: söfnun, skipulagning og miðlun upplýs-
inga, er líklega einna best allra fallin til tölvuvæðingar. A
hinn bóginn eru þau ótrúlega aftarlega á merinni hvað
varðar notkun upplýsingatækni. Tölvuvæðingin hefur fyrst
og fremst verið þannig að þau verk sem áður voru unnin í
höndunum eru nú vélunnin, án þess að nein breyting hafi
orðið á störfunum sem slíkum“.
Ég held að þetta sé ekki leiðin til að nýta sér tæknina. Að
halda áfram að hjakka í sama gamla farinu, en bara með
nýjustu græjum.
Að mínu viti felst t.d. ótrúleg mótsögn í því að nota
tölvukerfi bókasafns til að búa til spjaldskrárspjöld. Það má
líkja því við bónda sem kaupir heybindivél til þess að auð-
velda sér að binda bagga sem hann síðan flytur heim á
gömlu hestunum sínum.
Hvert skal akal
Þann 11. desember 1995 setti Hrafn Harðarson, for-
stöðumaður í Kópavogi og formaður Bókavarðarfélags
íslands, fram hugmynd að stefnu BVFÍ varðandi upplýs-
ingasamfélagið og sendi inn á póstlistann Skruddu
(skrudda@rhi.hi.is). Þar segir hann meðal annars:
íslensk bókasöfn skulu hér eftir sem hingað til, og nú með fulltingi
nýrrar tækni:
1. Efla frjálsan og óheftan aðgang almennings að upplýsingum og
þekkingarmiðlun.
2. Stuðla að lýðræðislegri þátttöku einstaklinga í ákvörðunum yfir-
valda um framtíð lands og þjóðar.
3. Styðja fólk til þroska og sjálfseflingar m.a. með aðstoð og upplýs-
ingaþjónustu bæði í starfi og leik.
4. Opna aðgang að hinu opinbera með upplýsingum og auðvelda
fólki að koma skoðunum og athugasemdum k framfæri.
5. Standa við bakið á þeim sem minna mega sín.
6. Efla samkeppnisstöðu íslensks atvinnulífs, sem er undirstaða vel-
ferðar landsmanna.
Nú skal það tekið fram að hér er um hugmynd að ræða
sem á eftir að skeggræða og skoða en hún er þó mjög í takt
við það sem er að gerast annars staðar á vesturlöndum og
mér segir svo hugur að lungann úr þessari stefnu get-
um við notað, þó orðalaginu verði breytt að einhverju
leyti.
Líklega er mjög misjafnt hvernig einstök íslensk al-
menningsbókasöfn vinna að þessum markmiðum með
hjálp Internetsins, margmiðlunar og annarar nýrrar upplýs-
ingatækni, þar ræður mestu stærð og staðsetning safnanna.
Þó eru nokkrir sameiginlegir þættir sem ég tel að við getum
nýtt okkur og snúa þeir annars vegar inn á við að bókaverð-
inum sjálfum, en hinsvegar út á við frá bókasafninu að not-
endunum.
Internetið „innávið"
Internetið veitir bókvörðum aðgang að þúsundum
starfsbræðra. Þeir hafa margir lifað sumrin tvenn og þrenn
og kunna frá ýmsu að segja.
Einfaldasta aðferðin til að ná í þá er að gerast áskrifandi
að póstlistum þar sem kollegarnir láta ljós sitt skína.
A slóðinni: http://info.lib.uh.edu/liblists/subjindx.
htm er ágætt yfirlit yfir hina ýmsu lista tengda bókasöfnum
og þeirra málefnum, allt frá aðföngum og uppbyggingu
safnkosts til margmiðlunar og myndbanda.
Ég held mikið uppá lista sem heitir Publib og er banda-
rískur listi um málefni almenningsbókasafna, enda ber þar
margt á góma.
Onnur aðferð er að skoða og senda fyrirspurnir á ráð-
stefnur og má þar sem dæmi nefna bit.listserv.libref-1 þar
sem fjallað er um upplýsingaþjónustu. Listi yfir ráðstefnur
tengdar bókasöfnum á Usenet er að finna á slóðinni:
http://info.lib.uh.edu/liblists/newsgrp.htm.
Einnig má koma sér í kynni við einhvern starfsbróður á
öðru bókasafni og nota hann sér til halds og trausts, viðra
við hann skoðanir og hugmyndir, rétt eins og menn hafa
gert með bréfaskriftum eða símtölum í gegnum tíðina.
Munurinn er bara sá að á þessu formi eru samskiptin
hraðari og það er skýrara að skrifa niður hugleiðingar sín-
ar, en að tala um þær í síma.
Bókaverðir geta líka notað Internetið til að styrkja sig
faglega með því að leita í þeim gagnasöfnum sem aðgengi-
leg eru á netinu að upplýsingum í þeirra fagi og panta í
16 Bókasafnið 20. árg. 1996