Bókasafnið - 01.06.1996, Qupperneq 73

grunnskerfi), 2) Information Retrieval System (Ieitarbund-
ið gagnagrunnskerfi), 3) Object-Oriented Database (hlut-
bundið gagnagrunnskerfi) og 4) Hypertext. Allar þessar
geymslur eru hannaðar hver með sínum hætti og vanda-
samt að lýsa þeim á íslensku svo vel sé, þar sem ég kynnti
mér þetta efni eingöngu með lestri enskra texta. (Þó langar
mig til innan þessa sviga að stinga upp á nokkrum nýyrð-
um til að lýsa þessum geymslum eða kerfum. Þessi nýyrði
urðu til þegar ég rifjaði upp þennan kafla í ritgerðinni og
reyndi að hugsa hann á íslensku. Ég legg til að DBMS verði
nefnt gagneindakerfi og grunnurinn gagneindagrunnur.
Skýring: gagneind = record (sbr. frumeind, ljóseind og
sameind) er minnsta merkingarbæra upplýsingaeining
grunnsins. Vensluðum gagneindum, sem eru óháðar hver
annarri en flokkast og samraðast eftir tilteknum ströngum
reglum, er raðað í normalform (normalisadon). Með hlið-
stæðum hætti yrði talað um IRS sem leiteindakerfi, OODB
sem hluteindagrunn (hluteind: gagneind + vinnsluferli) og
hypertext sem stökkeindagrunn eða stikleindagrunn
(stökkeind/stikleind = node) og geta menn þá stiklað á
stóru í textanum og stokkið frá einu atriði til annars.
Hypertext mætti e.t.v. einnig kalla stökkul.)
Astæðan fyrir því að þessi kerfi voru öll tekin til umfjöll-
unar var meðal annars sú að allt bendir til að í náinni fram-
tíð muni þau tengjast hvert öðru innan sömu geymslu og
mynda fjölvinnslukerfi (verða að fjöleindagrunnum).
Enda þótt nú þættu yfirgnæfandi líkur á því að íslenski
grunnurinn félli inn í kerfi 2, þ.e. textaleitarkerfi var því
samt ekki slegið föstu.
Hönnun gagnagrunnsins
Hönnunin var fyrst og fremst tafsöm nákvæmnisvinna.
Svo vel vildi til að ég gat nýtt mér ágæta burðargrind sem
þegar hafði verið sett saman. Grindin var gerð úr spurning-
um sem kröfðust svara varðandi flesta þætti grunnsins.
Settar voru upp töflur sem sýna í smáatriðum gerð grunn-
sins ásamt nákvæmum leiðbeiningum um færslur.
Sökum þess að líklegt má telja að grunnar sem miða að
textaleit renni inn í og sameinist vensluðum grunnum
(DBMS) innan skamms með tilkomu öflugs vélbúnaðar og
einnig til að reyna að verða við ófyrirsjáanlegum þörfum
þeirra sem þurfa að nota grunninn, var ákveðið að setja
fram venslaða myndræna gerð hans. Að svo búnu steig ég
lokaskrefið og felldi hann í normalform og setti upp ein-
indavenslarit. Að lokinni umfjöllun um prófun, viðhald,
gagnsemi og ýmislegt annað smálegt var ekkert því til fyr-
irstöðu að velja hugbúnað.
Val á hugbúnaði
Fram til þessa hafði ekkert komið fram sem benti til þess
að sérhanna þyrfti hugbúnað fyrir grunninn. Fengist hafði
leyfi Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri til að nota hug-
búnað og vélbúnað sjúkrahússins fyrir grunninn, ef það
hentaði. Nú var gerður listi í 12 liðum sem mælti fyrir um
það hvernig standa skyldi að valinu. Einnig útbjó ég lang-
an lista þar sem tilteknir voru allir þeir eiginleikar sem talið
var að hugbúnaðurinn yrði að hafa til að bera. A sjúkrahús-
inu var Pro-Cite í útgáfu 2.2.1, Access í útgáfu 2.0 og
MikroMARC í útgáfu 1.7. Skemmst er frá því að segja að
Pro-Cite féll strax úr leik en hann átti í erfiðleikum með ís-
lenska stafrófið við röðun. Access, sem hafði fengið ein-
róma lof í tímaritum og blöðum og var talinn geysi öflug-
ur, féll á því að ekki var hægt að raða og lykla ,,Memo“
sviðið. Þar með skorti hann grundvallaratriði, þ.e. frjálsa
leit í texta. Þetta kom mér satt að segja nokkuð á óvart en
auðvitað er gagnagrunnurinn fullsæmdur af MikroMARC
sem hefur marga góða kosti. Grunnurinn var tilbúinn,
hugbúnaðurinn valinn. Verkinu mátti heita lokið.
Niðurlag
Margt hafði borið fyrir augu og eyru og ýmsu hafði ég
velt fyrir mér sem ekki tengdist beinlínis hönnun og gerð
sjálfs gagnagrunnsins. Enda þótt verkinu mætti heita lokið
stóðst ég ekki freistinguna að bæta fáeinum athugasemdum
við ritgerðina og útfæra nánar hugmyndir sem lauslega
höfðu verið reifaðar með tilliti til gagnagrunnsins.
Ég hafði meðal annars veitt því eftirtekt að tvíveðrung-
ur virtist uppi meðal hjúkrunarfræðinga varðandi gildi
hugtakanna huglægur (subjective) og hlutlægur (objective)
og einnig hvar vísindin kæmu til skjalanna f rannsóknar-
starfsemi. Ég blandaði mér í þessa umræðu og dró fram
þátt dómgreindar í samspili hugtakanna (subjective og
objective) og nefndi hvar og hvernig vísindaleg viðhorf
kynnu að geta lagt rannsóknum lið.
Þá fór ég nokkrum orðum um gildi ran’nsókna fyrir
hjúkrunarfræðinga og samfélagið og loks tungumálið - tæk-
ið sem ég varð að nota til að setja fram nákvæmar skilgrein-
ingar viðfangsefna og einnig til að spinna saman og vefa í
eina heild þessa ritgerð. Þetta tæki - tungumálið - er vand-
meðfarið og stundum viðsjált enda er það í senn bergmál
mannlegra tilfinninga og orð þess meginuppistaða hugsun-
ar.
Höfundur er bókasafnsfrœðingur með framhaldnám frá há-
skólanum í Aberystwyth og starfar á lœknisfrœðibókasafni
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri.
HEIMILDIR:
Ragnheiður Kjærnested (1995). An analysis and design of an Icelandic
nursing research database. Aberysrwyth : University of Wales. 250 s.
SUMMARY
The article is based on a MSc dissertation from the University of
Wales submitted in July 1995. An author abstract for the thesis as a whoie
follows:
An Analysis and Design of an Icelandic Nursing Research
Database
This dissertation is a systematic two-stage descriptive analysis of the
process of designing, creating and building an Icelandic nursing research
database; including software evaluation and selection; and aspects of
implementation and maintenance.
The first stage contains short accounts of the history of Icelandic nurs-
ing; nursing research in Iceland; the structure of the Icelandic health care
system; discusses clinical audit in the U.K.; provides definitions of basic
terms; a comprehensive operational nursing research definition, and
criteria for inclusion. This stage reveals uncertainty among nursing
researchers as to the meaning of scientific; the absence of a methodolog-
ical element in the ICN nursing research definition; and notes the lack of
truly „home grown“ generic instruments for measuring the quality of care
in the U.K.
The second stage describes four different database systems; sums up
user requirements; sets up tables of record definitions and a data diction-
ary for an IRS; provides structural decisions; presents conceptual schema
design and normalisation for a DBMS. Software evaluation reveals that
Microsofi: Access fails to meet basic text retrieval requirements and that
Pro-Cite has sorting difficulties with the Icelandic alphabet. As a result
both packages are disqualified and MikroMARC selected.
Bókasafnið 20. árg. 1996 73