Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1987, Blaðsíða 10

10
MÁNUDÁGUR 4. MAÍ 1987.
Utlönd
Oman reiðubúið til mála-
miðlunar í Persaflóastríðinu
Stund milli stríða við Persaflóann eftir sjö ára blóðsúthellingar
Þyngslalega silast stór herskipin
um hið arabíska haf. Úr flugvélinni
get ég séð bandarískt flugvélamóð-
urskip, nokkra tundurspilla og fleiri
fylgdarskip. Fjær láta reka nokkur
sovésk herskip en hverfa úr augsýn
þegar við fljúgum áfram í átt til
Hormuz-sunds sem er innsiglingin í
Persaflóa. Þar hafa Irak og Iran í
nær sjö ár háð eitt mannskæðasta
stríð sem út hefur brotist frá lokum
seinni heimsstyrjaldarinnar.
Mörk Austurlanda nær og
fjær
Það er við Hormuz-sund sem Aust-
urlönd nær og Austurlönd íjær
mætast. 39 km breitt sund er orðið
það nálarauga sem einum úlfalda
verður ekki með neinu móti komið
í gegnum en þar sem Persaflóa-olían
flæðir út hvað sem líður sprengju-
hríð eða öðrum hernaðaraðgerðum.
Fjöllin í íran og í soldánaríkinu
Oman blasa við okkur úr flugvélinni
en þau mynda ramma um þetta Gí-
braltar Austurlandanna, nefhilega
Hormuz-sund.
Við sjáum olíuskip á norðurleið
og önnur á suðurleið. Þau sem eru
á leið inn flóann með tóma tanka
fljóta hærra í sjónum en hin sem
lestuð eru olíu á lampa Vesturlanda
og Asíu.
Brennipunktur
Hormuz er í dag orðinn stórpólit-
ískur brennipunktur, nær sviðinn
inn á landabréfin sem hanga á veggj-
um stjómarráðsskrifstofa stórveld-
anna. Stríðið milli íran og íraks, sem
íyrstu árin var að mestu háð á landi
og yfirráðasvæðum þessara tveggja
ríkja, hefur breiðst út um allan fló-
ann. „Olíuskipastríðið" er það
stundum kallað. Þetta helsjúka
hættuspil tveggja stríðsóðra þjóða
hefur brotist út í gagnkvæmar loft-
og eldflaugaárásir þar sem reynt er
að sökkva kaupskipum hvor annars
eða viðskiptalanda hvor annars þeg-
ar þau eiga leið um Persaflóa með
innflutningsvörur eða út úr flóanum
með hráolíu til nauðsynlegrar gjald-
eyrisöflunar.
Erfitt til íran að komast
Það lætur ekki hátt í íran um þess-
ar mundir sem hlakkar yfir því að
hafa ekki aðeins valdið falli Jimmy
Carters Bandaríkjaforseta heldur og
komið hinum áður vinsæla Ronald
Reagan forseta út á hálan ís með
vopnasöluhneykslinu í vetur. Hvað
sem líður forvitni Vesturlandabúans
um íran getur það tekið eitt eða tvö
ár fyrir blaðamann frá Vesturlönd-
um að fá vegabréfsáritun inn í ríki
æðstaklerksins og það jafnvel þótt
harm sé frá Frakklandi. Enda virðist
Khomeini ayatollah fyrir löngu bú-
inn að gleyma því að Frakkland
veitti honum hæli á meðan hann var
á flótta undan keisarastjóminni.
Fastheldnir á gamla siði
Það liggur þá beint við að heim-
sækja í staðinn furstadæmið Oman.
Austrænt og dulúðugt eins og ævin-
týri úr Þúsund og einni nótt liggur
þetta náttúrufagra fjallaríki á mörk-
um Afríku, Austurlanda nær og
Asíu. Vegna legu sinnar er það tilv-
alinn vörður um Hormuz-sund og
nýtur soldánastjómin trausts Vest-
urlanda þótt Qaboos soldán út á við
vilji ríghalda í hlutleysisyfirbragð
hins óháða ríkis.
Það er í höfuðborginni, Muscat,
sém Abdul Aziz Bin Mohammed
Rowas, upplýsingamálaráðherra sol-
dánsins, hefur móttökur í sólbakaðri
skrifstofu, rúmgóðri og þægilegri.
Varðskip úr flota soldánsins I Oman á eftirlitssiglingu í Hormuz-sundi,
DV-mynd J. Nauntofte
Þegar Rowas ráðherra veitir viðtal
ykkar einlægum er hann íklæddur
hvítum kirtli og ber í silfurslíðrum
festar við silfurbelti um sig miðjan
heljarmikinn „khanjar“. Það er
íbjúg sveðja með silfurskreyttum
hjöltum og meðalkafla. Hún er óað-
skiljanlegur hluti af þjóðbúningi
Oman-anna og veldur ekki litlu um
að gera þá ábúðarmikla í fasi. Ekki
er að undra þótt Qaboos soldán vilji
halda fast í árþúsunda siðvenjur
þessa foma menningarríkis og letji
sitt fólk til að eltast við evrópsk
tískufyrirbrigði.
Tilbúnirtil milligöngu
Qaboos soldán hefur haft frum-
kvæði að því innan samtaka Persaf-
lóaríkjanna, sem hið arabíska írak
er ekki aðili að, að menn taki ekki
einhliða afstöðu með írak. Stjórn
soldánsins reynir að þræða hinn
örmjóa meðalveg milli Irans og íraks
með það í huga að geta fyrirvara-
laust brugðið við til milligöngu
þegar orrustugnýinn lægir.
Um þetta segir Rowas ráðherra:
„Við viljum geta rætt við íran og
heyrt hvað þeir hafa til málanna að
leggja eða að hverju þeir keppa. Ef
þetta snýst um að leggja undir sig
annarra land þá er það beinh'nis brot
gegn alþjóðalögum. Báðir eiga þó
rétt á því að á þá sé hlustað og það
er út frá málefnunum sem við viljum
taka afstöðu."
Sólin brennhitar byssuhlaup-
in
Rowas ráðherra segir að diplómat-
ísk tengsl Omans við Iran virki á
besta máta en soldáninn hafi litla
trú á forsendulausum viðræðum.
Fyrir þá sök er allt tíðindalaust á
samningavígstöðvunum. Stórsókn
írans, sem menn bjuggust við í vet-
ur, hefði getað riðið Irakstjóm að
fullu en það uppgjör hefur frestast
fram á næsta vetur. Sumarhitinn er
svo ofboðslegur að enginn dáti getur
handleikið vopn á þeim tíma án þess
að skaðbrenna sig á höndum. Af
Um höfundinn
Höfundur greinarinnar, Jens Naunt-
ofte er fréttastjóri erlendra frétta hjá
danska útvarpinu og sjónvarpinu og
hefur veriö við öflun erlendra frétta
hjá danska útvarpinu í tuttugu ár auk
þess sem hann hefur skrifað fjölda
greina um erlend málefni í dönsk blöð.
Nauntofte hefur sérhæft sig í mál-
efnum Austurlanda nær og hefur átt
viðtöl við marga ráðamenn þar eystra.
Hefur hann og lagt hönd á plóg við
gerð heimildarmyndar um Miðausturl-
önd, auk þess sem eftir liggja hjá
honum bækur um þau.
Nauntofte var Fulbrightstyrkþegi
1985 og dvaldi í Bandaríkjunum.
„Hormuz-sund hlýtur að vera samábyrgð hins alþjóðlega samfelags," segir Abdul Aziz Rowas, upplýsingaráð-
herra Oman, í viðtali við greinarhöfund sem er fréttastjóri hjá danska útvarpinu. DV-mynd J. Nauntofte
þeim sökum er stund milli stríða um
þessar mundir.
Ábyrgð samfélags þjóðanna
Hvað mun Oman gera ef íran lok-
ar Hormuz-sundi með valdi eins og
Rafsanjani, þingforseti írans, hefur
hótað?
Því svarar Abdul Aziz Rowas
þannig: „OIíuskipastríðið“ er háska-
leikur. Það færir styrjöldina inn á
þröskuldinn hjá okkur. Við lítum
ekki á Hormuz-sundið eins og ein-
hverjar dyr sem skella megi aftur eða
hrinda upp eftir geðþótta. Það er
hægðarleikur að ógna skipaumferð-
inni. En Oman vill ekki axla hina
alþjóðlegu ábyrgð á öryggi skipa-
siglinga um þessa alþjóðlegu sigl-
ingaleið. Við lögðum til fyrir
nokkrum árum að sett yrði á lag-
gimar alþjóðleg nefhd með þetta í
huga en það hlaut ekki undirtektir.
Við reynum þó að tryggja öryggi
sæfarenda eftir föngum en sundið
hlýtur að vera á ábyrgð samfélags
þjóðanna.“
Flotar stórveldanna í við-
bragðsstöðu
Það veitir visst öryggi að stórveld-
in (Sovétríkin, Bandaríkin, Stóra-
Bretland og einnig Frakkland) halda
úti flotadeildum í Arabíska hafinu.
Með stuttum fyrirvara gæti Persaf-
lóastríðið breiðst út í alþjóðleg átök
með því að íran lokaði sundinu sem
ekkert stórveldanna mundi horfa
aðgerðalaust upp á eða ef íran lán-
aðist betur næsta stóráhlaup. 600
þúsund írönskum hermönnum var
síðasta haust stefiit að vígstöðvun-
um. í dag vitum við að þeir eru betur
vopnum búnir en menn héldu í nóv-
ember áður en vopnasöluhneykslið
kom upp á yfirborðið í Bandaríkjun-
Notuðu olíugróðann með fyr-
irhyggju
Þrátt fyrir Persaflóastríðið og
verðfall á olíu hefur Oman haldið
jafnvægi. Góðærin, þegar olíupen-
ingamir streymdu inn, notaði
Qaboos soldán af fyrírhyggju. „Þar
vom ekki hvítu fílamir," segja
starfsmenn Sameinuðu þjóðanna en
það er heitið sem þeir velja gagns-
lausum sýndarframkvæmdum. - Á
aðeins fimmtán árum hefur Qaboos
tekist að umbreyta þessu áður fá-
tæka eyðimerkur- og fjallaríki sem
að flatarmáli nær naumast stærð
Bretlandseyja. Nú er þetta nútíma
neysluþjóðfélag með gjörbreyttum
innviðum. Iðnaður, verslun og land-
vamir hafa eflst. 5 ára áætlanirnar
standast. Þeir hjá Sameinuðu þjóð-
unum segja að saga Oman sé ein
samfelld velgengnissaga.
„I Oman trúum við á Oman!“
Skiljanlegt er því að soldáninn vill
ekki draga þjóð sína og ríki inn í
ævintýramennsku öryggismála.
Hann á sem fyrr náið samstarf við
Bandaríkjamenn og Breta og herir
þeirra stunda heræfingar saman á
þessum slóðum. Jafnframt heldur
hann sambandi við íran og í fyrra
var komið á diplómatískum sam-
skiptum við Sovétríkin.
„I Oman höldum við með Oman!“
segir Rowas ráðherra og brosir breitt
um leið og hann slær öskuna af
Havanavindlinum sínum. „Við erum
hreyknir af fomri menningu okkar
og bjartsýnir á framtíðina." - Það
em ekki mörg ríki þriðja heimsins
sem geta tekið þannig til orða. Eink-
anlega ekki ef þar geisar gerræðis-
stríð í næsta nágrenni eins og í
Oman.