Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.1987, Síða 13

ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚLÍ 1987.
13
Neytendur
Hver er réttur okkar?
Fæðingarorlof
Með lögum um fæðingarorlof, sem
gengu í gildi 1. janúar 1981, var öll-
um konum, sem lögheimili eiga á
íslandi, tryggður réttur til fæðingar-
orlofs í 3 mánuði. Almannatrygging-
ar greiða fæðingarorlof bæði til
heimavinnandi og útivinnandi for-
eldris og námsmanna, en vinna við
launuð störf hefúr hins vegar áhrif
á upphæð fæðingarorlofs.
Iiigin taka þó ekki til opinberra
starfsmanna og bankamanna, sem
eiga rétt á 3 mánaða óskertum laun-
um í fæðingarorlofi. Faðir á rétt á
að taka síðasta mánuð fæðingaror-
lofs með samþykki móður og fellur
þá greiðsla hennar niður þann mán-
uð.
Fjárhæð fæðingarorlofs:
Fullt fæðingarorlof eða kr. 33.897
á mánuði, greiðist þeim sem unnið
hafa a.m.k. 1032 dagvinnustundir á
síðustu 12 mánuðum fyrir töku fæð-
ingarorlofs.
% hlutar, kr. 22.598 á mánuði,
greiðist þeim sem unnið hafa
516-1031 dagvinnustund á 12 mán-
aða tímabilinu.
'A hluti, kr. 11.299 á mánuði, greið-
ist þeim sem unnið hafa minna en
516 dagvinnustundir á mánuði á við-
miðunartímabilinu. Undir það falla
konur sem eingöngu vinna heimilis-
störf.
Kjör- og fósturforeldrar eiga rétt á
2 mánaða greiðslu vegna töku bams
undir 5 ára aldri. Er þá um fúllt
fæðingarorlof að ræða. Séu fleiri en
eitt bam ættleidd eða tekin í fóstur
á sama tíma greiðist fæðingarorlof í
3 mánuði.
Sérreglur gilda um fæðingarorlof
námsmanna, eiginkvenna bænda og
dagmæðra. Námsmenn og eiginkon-
ur bænda eiga rétt á 2A hlutum af
heildargreiðslu en um dagmæður
gildir sú regla að heilsdagsgæsla eins
bams í 12 mánuði telst jafhgilda 516
dagvinnustundum og tveggja bama
1032 stundum.
Rétt er að gæta þess að atvinnu-
leysistímabil telst til atvinnuþátt-
töku og tímabil, sem greiddir eru
sjúkradagpeningar, jafngildir unn-
um vinnustundum.
Hvar er sótt um fæðingaror-
lof?
Sækja skal um fæðingarorlof í því
umdæmi þar sem umsækjandi á lög-
heimili, þ.e. hjá sýslumönnum og
bæjarfógetum ef lögheimili er utan
Reykjavíkur en hjá Tryggingastofn-
un ríkisins í Reykjavík.
Sækja þarf um fæðingarorlof á sér-
stökum eyðublöðum.
Hvaða gögn þurfa að fylgja
umsókn?
1. Vottorð læknis eða ljósmóður um
fæðingu bams eða væntanlegan
fæðingartíma (heimilt er að hefja
töku fæðingarorlofs mánuði fyrir
áætlaðan fæðingartíma, ef móðir
hefur lagt niður vinnu).
2. Vottorð launagreiðenda um
vinnustundafjölda og launa-
greiðslur síðustu 12 mánuði fyrir
töku fæðingarorlofs.
Ef um greiðslu sjúkradagpeninga
eða atvinnuleysisbóta fyrir fæð-
ingu bams er að ræða þarf að
skila inn vottorði um það.
Námsmenn þurfa að skila vott-
orði skóla um stundun náms.
Sjálfstæðir atvinnurekendur og
dagmæður skulu sanna vinnu-
framlag sitt með skattframtali.
Það er einnig nægilegt að dag-
mæður skili inn staðfestingu
sveitarfélags.
Sérreglur um lengra eða
styttra fæðingarorlof
Fæðingarorlof framlengist um
einn mánuð í eftirtöldum tilvikum:
1. Við fleirburafæðingu lengist orlof
um einn mánuð fyrir hvert barn
umfram eitt.
2. Veikindi móður í meira en mánuð
fyrir fæðingu barns.
3. Veikindi barns sem krefst nánari
umönnunar foreldris.
í sambandi við lið 2 og 3 þarf að
fylgja læknisvottorð og síðan met-
ur tryggingayfirlæknir hvort
framlenging sé nauðsynleg.
Fæðingarorlof greiðist í einn til
þrjá mánuði:
1. Við andvana fæðingu greiðist
fæðingarorlof í þrjá mánuði.
2. Sé um að ræða fósturlát eftir 20
vikna meðgöngu greiðist fæðing-
arorlof í tvo mánuði.
3. Ef foreldri lætur bam frá sér til
ættleiðingar eða fósturs greiðist
fæðingarorlof í a.m.k. í einn mán-
uð eftir fæðingu barnsins.
Fæðingarorlof islenskra for-
eldra sem búsettir eru á
Norðurlöndum:
Með Norðurlandasamningi um fé-
lagslegt öryggi er réttarstaða ís-
lenskra foreldra búsettra á
Norðurlöndum hin sama og ríkis-
borgara búsetulandsins, þ.e.a.s. þeir
njóta fúllra fæðingarorlofsréttinda
skv. lögum búsetulandsins.
Undantekning hefur verið gerð
hvað snertir íslenska námsmenn á
Norðurlöndum. Þeir fá greitt fæð-
ingarorlof hérlendis.
Ný lög um fæðingarorlof:
I mars sl. vom samþykkt ný lög
um fæðingarorlof en þau taka ekki
gildi fyrr en 1. janúar 1988.
Lög þessi miða í stórum dráttum
að lengingu orlofs í áföngum úr 3
mánuðum í 6 á tímabilinu 1988-90.
Mun ég gera nánari grein fyrir þess-
um nýju lögum síðar.
Margrét Thoroddsen svarar:
Hvað viltu vita um tiyggingamál?
Bréf frá Tálknafirði:
„Eins og mátt hefur heyra hjá
æðstu mönnum okkar á ellilífeyrir
að hækka úr 25 þús. í 28 þús. kr.
En ég hef aldrei fengið þá upphæð.
I júní fékk ég 22.747 kr., en í júlí
20.747 kr. Hvað kemur til?
Og eins kemur Tryggingastoíhun
ríkisins nokkuð við hvað lífeyris-
sjóður borgar? Síðast var það 6.803
kr. (ég er 83 ára).
Bið þig um svar. Vinarþökk."
Svar:
Það er rétt hjá þér að í málefna-
samningi n'kisstjómarinnar var
ákveðið að bætur skyldu hækka úr
25 þús. í 28 þús. kr. á mánuði. En
Tryggingastofnunin hefur ekki
heimild til að hækka bætur fyrr en
reglugerð kemur um það írá trygg-
ingaráðuneytinu. Slík reglugerð
hefur ekki borist ennþá svo við höf-
um ekki hugmynd um hvenær þessi
hækkun gengur í gildi.
Astæðan til þess að bætur þínar
vom 2 þús. kr. hærri í júní en í júlí
er sú að ráðuneytið ákvað að hækka
óskerta tekjutryggingu einstaklings
um 2 þús. kr. frá 1. maí sl., en tilkynn-
ingin barst ekki til Tryggingastofn-
unar fyrr en búið var að ganga frá
maí-greiðslum. Þessar 2 þús. kr., sem
greiða átti í maí, lögðust því við júní-
greiðsluna.
Ég sé að þú munir aðeins hafa elli-
lífeyri og óskerta tekjutryggingu. en
ef þú býrð einn áttu einnig rétt á
heimilisuppbót, sem er 4.475 kr. á
mánuði og þá verður mánaðar-
greiðslan 25.222 kr. Þú skalt því snúa
þér til næsta umboðsmanns Trygg-
ingastofnunar til að athuga rétt
þinn.
Greiðslur úr lífeyrissjóði teljast til
tekna og geta skert tekjutrvgging-
una en í þínu tilfelli er ekki um slíkt
að ræða því hún skerðist ekki nema
greiðslumar séu hæni en 7.900 kr.
á mánuði.
Tiyggingamál:
Hver er
réttur okkar?
Greinar um tryggingamál birtast
að á neytendasíðunni á þriðjudög-
um. Það er Margrét Thoroddsen sem
sér um þennan þátt. Hún svarar
einnig fyrirspumum ef einhveijar
kynnu að berast. Utanáskriftin er
DV,c/o Margrét Thoroddsen, Þver-
holti 11, Reykjavík.
Lágmarkskröfur um efni ábyrgðarskírteina
í verðlagslögunum segir að „yfir-
lýsing um ábyrgð megi því aðeins
gefa að ábyrgðarlýsingin veiti við-
takanda betri rétt en hann hefur
samkvæmt gildandi lögum. Yfirlýs-
ingar um ábyrgð hafa í mörgum
tilvikum samkvæmt efni sínu fremur
reynst yfirlýsingar um takmörkun
ábyrgðar, þar sem falist hefur í þeim
lakari réttur en kaupendur hefðu
haft samkvæmt almennum laga-
ákvæðum.
Það er hins vegar seljanda í sjálfs-
vald sett hvort hann gefúr út
ábyrgðaryfirlýsingu, en því má ekki
rugla saman við ábyrgðarskyldu.
Ábyrgðaryfirlýsingar fylgja helst
vörum sem neytendur hafa litla
þekkingu á, sem eru með flókinni
samsetningu eða sem þeir kaupa
sjaldan á ævinni. Þær eru gefnar út
til þess að auka söluna en markmið
þeirra getur jafhframt verið að tak-
marka skuldbindingu framleiðanda
eða seljanda eftir að kaupin hafa
farið fram“.
Frá þessu er skýrt í nýjasta tbl.
Verðkönnunar. Þar eru einnig birtar
lágmarkskröfur um efni ábyrgðar-
skírteina. Þær eru eftirfarandi:
„1. í ábyrgðarskírteini þurfa að
koma fram eftirfarandi atriði:
a. Hver tekur ábyrgðina á því sem
selt er.
b. Það tímabil sem ábyrgðin gildir.
c. Hvað kaupandi eigi að gera ef
hann vill bera ábyrgðina fyrir sig.
d. Að ábyrgðin gildi frá þeim degi
sem kaupin fara fram.
2. Ábyrgðarskírteini þarf að bera
með sér að kaupandi hafi auk þeirra
réttinda, sem ábyrgðarskírteinið
veitir, öll réttindi sem lög gera ráð
fyrir, þ.m.t. lög um lausafjárkaup.
3. Eðlilegt er að ábyrgðin taki til
allra útgjalda vegna varahluta og
vinnulauna ásamt ferðakostnaði
hvert sem er á íslandi, ef nauðsvn-
legt er að gera við hlutinn á heimili
kaupanda.
4. Ef sá sem veitir ábyrgðina telur
að nauðsvnlegt sé að hluturinn. sem
kevptur var, verði sendur í verk-
smiðju eða á verkstæði til viðgerðar
verður hann að greiða allan venju-
legan sendingarkostnað.
5. Ef gert er við hlut samkvæmt
ábyrgðarskilmálum skal ábyrgðar-
tíminn lengjast um það tímabil, sem
samsvarar þeim tíma sem líður frá
því að krafan var sett fram þar til
hún er efhd, þ.e.a.s. á meðan að hlut-
urinn er ekki í vörslu kaupanda
vegna viðgerðarinnar.
6. Ef ábyrgðarskilmálar áskilja að
kaupandinn skýri t.d. seljanda vör-
unnar frá því á ábyrgðartímanum
að hann ætli að bera ábyrgðina fyrir
sig skal tilkynning til þess sem tekur
ábyrgð á vörunni innan tilskilins
frests talin borin fram á réttum tíma
gagnvart seljandanum á sannanleg-
an hátt. .
7. Ef skipt er á gallaðri vöru hefst
nýtt ábyrgðartímabil sem skal vera
eins langt og á öðnmi hliðstæðum
vörum.
8. Á hlutum. sem hafa verið end-
umýjaðir eða gert við samkvæmt
ábvrgð. skal veita ábvrgð með sömu
skilmálum og vfir jafhlangt tímabil
og gilti fyrir vöruna í heild.
9. Ábvrgðin má ekki falla úr gildi
við eigendaskipti á vörunni.
10. Ef tekið er fram að ábyrgðin nái
ekki til skaða eða bilana, sem stafa
af skorti á viðhaldi, er það skilvrði
að kaupandanum sé kynnt nægilega
með skriflegum leiðbeiningum á ís-
lensku hvemig halda skuli vörunni
við.
11. Eftirfarandi fyrirvarar í ábyrgð-
arskírteinum verða ekki taldir eðli-
legir:
a. Að ábyTgðin öðlist því aðeins gildi
að ábyrgðarskírteini eða þess háttar
sé fyllt út og sent seljanda eða fram-
leiðanda.
b. Að ábyrgðin sé háð því að sá sem
ábyrgðina beri hafi bakábyrgð af
hálfu heildsala, framleiðanda eða
annað slíkt.
c. Að mat seljanda eða ábvrgðar-
gjafa um það hvort galli telst vera
fyrir hendi eða ekki sé endanlegt og
ekki unnt að leggja hana fyrir dóm-
stóla.
d. Að vikið sé frá almennum reglum
kaupalaga um áhættutímabil kaup-
anda í óhag.“
-A.BJ.