Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.1987, Qupperneq 23

ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚLÍ 1987.
23
Erlendir fréttaritarar
Frjálsverslun
heldur velll
Lrtilla breytinga að vænta eftir fráfall Baldrige
Ólafur Amaisan, DV, New York;
Með Malcolm Baldrige er genginn
virtur kaupsýslumaður og ráðherra.
Enginn efaðist um hæfhi hans til að
reka stóríyrirtæki en þrátt fyrir að
hann væri virtur sem hæfur maður
á ráðherrastóli voru ýmsar skoðanir
hans og aðgerðir ákaflega umdeild-
ar.
Baldrige sagðist einatt vera fylgj-
andi frjálsri verslun og samkeppni.
Hann var hins vegar óþreytandi við
að koma þeirri skoðun sinni á fram-
færi að stundum þyrfti að beita valdi
til að tryggja það að milliríkjaversl-
un væri sanngjöm. Talsmenn hafta-
stefnu nota iðulega hugtakið
„sanngjöm milliríkjaverslun" er þeir
tala um vemdartolla og aðrar við-
skiptahömlur.
Reagan forseti hefur ætíð verið
ötull talsmaður frjálsrar verslunar.
Það þótti þvi skjóta nokkuð skökku
við að viðskiptaráðherra hans var
einn harðasti fylgismaður þess að
vemdartollum og öðrum viðskipta-
hömlum yrði beitt gegn ríkjum sem
hafa hagstæðan viðskiptajöfnuð
gagnvart Bandaríkjunum. Það var
Baldrige sem kom því til leiðar í vor
að háir vemdartollar vom settir á
ýmsar japanskar hátæknivömr og
innflutningur bannaður á mörgum
öðrum.
Á svartan lista
Við íslendingar höfum einnig að
nokkm leyti fengið að kenna á þeirri
haftastefhu sem Baldrige innleiddi í
viðskiptaráðuneytið. Undir hans
stjóm tók viðskiptaráðuneytið að
sér að framfylgja hvalveiðibanni
Alþjóða hvalveiðiráðsins. Hefur
ráðuneytið margsinnis hótað að
setja ísland á svartan lista verði
hvalveiðum ekki hætt. íslenskum
ráðamönnum hefur þó hingað til
tekist að koma í veg fyrir slíkt. Er
þess skemmst að minnast að í síð-
ustu viku vom viðræður. milli ís-
lenskra og bandarískra ráðamanna
í viðskiptaráðuneytinu í Washing-
ton.
Nú er óljóst hvað verður um mál
okkkar íslendinga. Óvíst er að nokk-
uð breytist en svo gæti farið að
málin færist hvort heldur sem er til
hins betra eða til hins verra.
Líklegasti eftirmaðurinn
Líklegasti eftirmaður Baldrige
þykir vera S. Bmce Smart yngri sem
nú er aðstoðarviðskiptaráðherra
með alþjóðaviðskipti sem sérsvið.
Hann hefur verið ötulasti talsmaður
frjálsrar verslunar innan stjómar-
innar. Ljóst er að ef hann tekur við
embættinu kann svo að fara að við-
skiptaráðuneytið láti af harðlínuaf-
stöðu sinni gagnvart hvalveiðum
okkar Islendinga.
En þeir em fleiri sem koma til
greina. Það gæti komið sér illa fyrir
okkur íslendinga ef dr. Anthony
Calio, aðstoðarviðskiptaráðherra
með sjávarútvegsmál sem sérsvið,
yrði fyrir valinu. Hann er fulltrúi
Bandaríkjanna í stjóm Alþjóða
hvalveiðiráðsins og hefur verið
óþreytandi við flutning á tillögum
sem em okkur íslendingum ákaflega
fjandsamlegar. Hann var einnig
formaður viðræðunefndarinnar sem
ræddi við íslendinga í síðustu viku.
Þótti hann harður í hom að taka
og ósveigjanlegur.
Litlar líkur em þó taldar á að
Calio verði skipaður í embættið.
Smart er talinn langlíklegastur en
einnig gætu aðrir orðið fyrir valinu.
Það er hins vegar margt sem bendir
til þess að frjáls verslun verði vin-
sælla hugtak í viðskiptaráðuneytinu
en verið hefur.
Dr. Anthony Calio er einn þeirra sem koma til greina sem eftirmaður
Malcolms Baldrige viðskiptaráðherra. Calio er aðstoðarviðskiptaráð-
herra með sjávarútvegsmál sem sérsvið. Hann var formaður viðræðu-
nefndarinnar sem ræddi við íslendinga um hvalveiðar í síðustu viku.
Líklegastur eftirmaður þykir þó S. Bruce Smart yngri, aðstoðarviðskipta-
ráðherra með alþjóðaviðskipti sem sérsvið. DV-mynd ÓA
Lögðu hald á sautján þúsund listaverk
Ásgeir Eggertsson, DV, Miinchen;
Fimmtíu ár em nú liðin frá ein-
hverju mesta óhæfúverki nasista á
sviði lista og menningar.
Þann 19. júlí árið 1937 opnaði
Adolf Hitler sýninguna „Úrkynjuð
list“. Hundrað og tólf listamenn vom
þar með settir í gapastokkinn og sá
dómur var látinn falla að verk þess-
ara ódæðismanna væri síðasti
þátturinn í niðurlægingu menning-
arinnar á síðasta áratugnum, svo
notað sé orðalag nasistanna.
Max Beckmann, Paul Klee og Max
Emst töldust til þessa hóps. Ex-
pressionistar, eins og Kokoschka og
Kirchner, abstraktlistamenn, svo
sem Kandinsky og Schwitters, raun-
sæisstefnumenn á borð við Dix og
Grosz, og gyðingar, eins og Meidner
og Freundlich, töldust allir vera úr-
kynjaðir listamenn á dögum nasist-
anna.
Að sýningunni lokinni var sagan
ekki öll. Ekki var listaverkunum
stungið niður í kjallara heldur var
haldið umfangsmikið uppboð í Luz-
em í Sviss. Og það sem ekki seldist
var að miklu leyti eyðilagt.
Listaunnandi
Hitler elskaði listina. Henni til
heiðurs lét hann byggja Hús þýsku
listarinnar í Múnchen. Það gerðist
árið 1933 eða stuttu eftir að hann
komst til valda. Er rússnesku skrið-
drekamir börðu að dyrum í Berlín
var Hitler önnum kafinn við að
skipuleggja Heimssafnið sem rísa
átti í Linz í Austurríki. Á flokks-
fundi nasista árið 1933 í Númberg
sagði Hitler: „Við munum sjá fi,TÍr
því að öll þjóðin fái að dæma listina
upp frá þessum degi.“
Fyrsti viðburðurinn í Húsi listar-
innar var sýning á verkum lista-
manna sem nasistamir héldu
sérstaklega upp á. Á húsinu stóð
stórum stöfum „Listin er upphafið
viðfangsefni sem krefst ofstækis1',
orð sem Hitler hafði sett á blað
mörgum árum áður. I sýningarsölum
hins nýopnaða listasafhs mátti sjá
bláeygða og vöðvamikla karlmenn
og konur með herskara af bömum í
kringum sig. Myndir sem taldar voru
endurspegla veruleikann.
Miðstýring
Um svipað leyti og sýningin á
Otto Dix „Die Kriegskruppel '. Málað 1920. Lagt var hald á málverkið þar sem það var talið minnka striðs-
vilja Þjóðverja. Brennt 1939 í Berlín.
í Múnchen einni sáu rúmlega tvær milljónir manna sýninguna á „úrkynj-
uðu“ listinni.
„germönsku" listinni var opnuð
tóku nasistamir til við að miðstýra
þýsku listalífi. Eingöngu þeir sem
nasistamir gátu sætt sig við fengu
að halda áfram starfi sínu. Kandin-
sky, sem fram að þessu hafði kennt
við Bauhaus skólann í Berlfn, flutt-
. ist til Frakklands. Oskar Schlemmer
vann f>TÍr sér sem múrari eftir að
honum var bannað að kenna í Bau-
haus skólanum.
Margir arkitektar gátu sér gott orð
í Bandaríkjunum en listmálarar áttu
þar erfiðara uppdráttar. Oskar Kok-
oschka flúði til Englands. Otto
Freundlich og Rudolf Levy vom á
meðal þeirra sem létust í fangabúð-
um. Þeir sem urðu eftir í Þýskalandi
bjuggu við ótrúlegar þrengingar.
Sumum var ekki leyft að mála og
halda sýningar og öðrum var bannað
að kaupa liti og annað til iðju sinnar.
Myndhöggvarinn og rithöfúndur-
inn Emst Barlach var á meðal þeirra
sem opinberlega vom stimplaðir
gyðingar. Þeir urðu að sýna fram á
að svo væri ekki til að halda réttind-
um sínum að litlu leyti.
Tvær milljónir
Sýningin á verkum þessara lista-
manna var opnuð einum degi á eftir
sýningunni á uppáhaldslistaverkum
nasistanna. Verkin vom sýnd í
Múnchen, Berlín, Dússeldorf og
Frankfúrt. Flestar komu myndimar
úr Folkwang safriinu í Essen og rík-
islistasafninu í Berlín. Aðeins í
Múnchen virtu tvær milljónir
manna listaverkin fyrir sér. Fleiri
en þeir sem hafa séð stærstu lista-
sýningu Þýskalands, Documenta, frá
upphafi.
Samtals var lagt hald á um sautján
þúsund verk. Þau vom skráð ná-
kvæmlega og gerður munur á þeim
sem hægt væri að selja á erlendum
markaði og þeim sem kölluð vom
verðlaus. Fjórir listaverkasalar voru
fengnir til að koma verxunum í verð
erlendis. Er Göring hafði valið sér
fjórtán dýrmætustu myndimar, Céz-
anne, van Gough og Edvard Munch,
vom listaverkin annaðhvort eyði-
lögð eða seld á uppboðum.
Þrjú þúsund átta hundmð tuttugu
og níu listaverk vom brennd í bak-
garði aðalslökkvistöðvarinnar í
Berlín. Þetta var framkvæmt án vit-
undar almennings því Göbbels
óttaðist neikvæðar afleiðingar er-
lendis frá.
Talið er að allur ágóði uppboðanna
hafi mnnið til hervæðingar Þýska-
lands.