Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.1987, Page 17

LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1987.
17
Vísnaþáttur
í Katadal - tóUur Vetrarkvíða
Aðfaranótt 13. mars 1828 var
framið óvenju óhugnanlegt morö á
tveimur mönnum að Blugastöðum
á Vatnsnesi í Húnavatnssýslu og
bærinn síðan brenndur. Fljótlega
komst upp að Friðrik Sigurðsson,
tæplega 18 ára piltur frá Katadal,
semær bær allíjarri, var aðalsaka-
maðurinn en fleiri komu við sögu.
Annar hinna myrtu var nafnkunn-
ur þarna um sveitir fyrir hag-
mælsku og lækningar, þótt
ólærður væri. Honum græddist og
nokkurt fé vegna brasks og lána-
starfsemi. Hann hét Natan Ketils-
son og er þetta morðmál oftast við
hann kennt. Einnig var hann kail-
aður mikill kvennamaður. Og er á
þessi mál minnst í þætti um Skáld-
Rósu Guðmundsdóttur, sem hér
var birtur nýlega.
Dómur í morðmálinu féll svo að
Friðrik og Agnes Magnúsdóttir,
vinnukona og fyrrum ástkona Nat-
ans, voru dæmd til dauða og
hálshöggvin í Vatnsdalshólum. Si-
gríður, unnusta Friðriks, sem
Natan var kominn í tygi við, var
dæmd til fangelsisvistar í Kaup-
mannahöfn, ennfremur Þorbjörg,
móðir Friðriks. Sú fyrri fyrir að-
stoð, hin fyrir vitneskju. Þorbjörg
kom aftur til íslands. Bóndi henn-
ar, faðir morðingjans, var dæmdur
til hýðingar. Fleiri voru dæmdir.
Meðal þeirra mörgu, sem ritað hafa
um þessi mál, eða efni þeim áhrær-
andi, er Theodór Arinbjömsson
búfræðingur frá Ósi í Húnavatns-
sýslu, f. 1888, d. 1939. Hann starfaði
lengi á skrifstofu Búnaðarfélags
íslands og var talinn merkismaður.
Eflir hann em ritin Hestar 1931,
Jámingar 1938 og Sagnaþættir úr
Húnaþingj 1941, sem Amór Sigur-
jónsson bjó til prenhmar.
í þessari bók, sem síðast er nefnd,
gefur Theodór Katadals fólkinu
yfirleitt hið besta orð og nefnir
menn er að þeim vitnisburði
standa. Að þessu sinni verður birt-
ur hluti úr frægu ljóðábréfi er
Sigurður Ólafsson, bóndi og faðir
Friðriks, sendir Þorbjörgu konu
sinni á meðan hún var í fangelsinu.
Fyrstu ellefu vísur Vetrar-
kvíða
Allra gæða fylling flest,
foldin klæða, þér veitist.
Nái að græða mein þín mest-
mildings hæða líknin best.
Leiði og styðji hönd þig hans,
hver þess biðji tunga manns.
Þrauta- ryðji kvala krans
Kristur niðji skaparans.
Hugdillandi gleðin góð,
guð elskandi hringaslóð,
þels um landið mýki móð
meingræðandi Jesúblóð.
Koss þig hæfa má ei minn.
Mein þau svæfa, ég ráð finn:
Bæn þá æfa, að einn Drottinn
allan kæfi mótgang þinn.
Ekran dúka dyggðug mín,
Drottins ipjúka höndin fín
tengi ósjúka tryggð við sín,
tár af stijúka virðist þín.
Hér er orðið „virðist“ haft í merk-
ingunni þóknist, eins og oft var í
Jón úr Vör
bænum og sálmum fyrr á tíð.
Það ég letra: Hjúkrun hans
í hyggjusetri aumingjans
á neyðarvetri í kvalakrans
kossi er betri syndarans.
Fyrst mig kala forlögin,
í fjarlægð ala barm við þinn
þig við hjala í þetta sinn
Þórs árgala sendi minn.
Ætli hér sé ekki átt við Hugin,
einn af fuglum Ása?
Angurs skeytum að kastar.
Á mér steyta raunimar.
Að þér leita allsstaðar,
ei hér veit hvað bíður þar.
Síðan ljóma- græðis gná
gjörði róma því mér frá,
að mastra lómi ein varst á
angurs dróma bundin þrá.
Hún var flutt burt á mastralómi,
skipskenning. Vigraver í næstu
vísu er höftmdur, karlmaður.
Þinn er lúrinn vigraver.
Vinur ei kúrir neinn hjá mér.
Er því stúrinn út af þér
oft nær dúrinn taka fer.
Gleðja lyndið hyggur hann,
hún sér byndi í faðmi þann
sviptan yndi. Kæta kann
kveindúk vinda tárugan.
í bók sinni segir Theodór að Sig-
urði hafi verið sagt að svo væm
bréf til fanganna grandskoðuð af
mikilli tortryggni að ekki væri vert
að hafa þar nokkuð sem hægt væri
að misskilja, aðeins mætti ræða um
daginn og veginn. En okkur hlýtur
að vera spura hvort lesurum varð-
anna, sem orðið hafa að kunna
íslensku og því líklega verið náms-
menn, hafi ekki orðiö starsýnt á
orðið, „kveindúk" í þeirri vísu er
við nú birtum seinasta að þessu
sinni. Bréfið er miklu lengra og
kemur framhaldið síðar.
Vísa Skáld-Rósu
En hyggjum snöggvast að því
hvaða þjóðkunn skáld áttum við
og eigum enn frá þessum tíma.
Auðséð er að hér heldur á penna
og ritar kannski við daufa ljóstým
og þreyttri hendi ómenntaöur
bóndakarl í afdal á íslandi þungum
hörmum sleginn. Á uppeldisárum
nirðar 1 Katadal vora það helst
» .nnaskræður sem gengu á milli
bæja misjafnlega vel handritaðar,
prentaðar bækur sáust varla nema
þá helst biblía og guðsorðabækur.
Eitt af kunnustu skáldum landsins
var Bjöm Gunnlaugsson, kennari
á Bessastöðum. Kvæði Eggerts Ól-
afssonar hafa veriö gefin út i
Kaupmannahöfn. Óvíst að bóndinn
í Katadal hafi heyrt þá nefnda.
En við ljúkum þættinum með
vísu eftír Skáld-Rósu. Hún á að
hafa ort þessa í sambandi við Nat-
ansmál:
Hef ég lengi heimsfógnuð
haft og gengið bjarta.
Nú veit enginn, utan guð,
að hvað þrengir hjarta.
Utanáskrift: Jón úr Vör,
Fannborg 7, Kópavogi.
ÞEGAR AÐRIR
HÆKKA
ÞÁ LÆKKUM VIÐ
DÆMI UM VERÐ
Poplínfrakkar 1950,-
Jakkaföt 2500,-
Vetrargallar 1900,-
Jogginggallar 800,-
Peysur 800,-
Barnanáttföt 480,-
og margt fleira.
JÁ, ÞETTA ER SATT
KOMDU BARA OG SJÁÐU
OPIÐ KL. 10-16 LAUGARDAG
Bylgjubúðin
ARNARBAKKA 2 - SIMI 75030
OPINN
KYNNINGARFUNDUR
AA DEILDANNA í REYKJAVÍK
VERÐUR HALDINN í
HÁSKÓLABÍÓI SUNNUDAGINN
22. NÓVEMBER 1987 KL. 14
ALLIR VELKOMNIR