Dagblaðið Vísir - DV - 23.07.1988, Blaðsíða 4

4
LAUGARDAGUR 23. JÚLÍ 1988.
Fréttir______________________________________________________py
Ákvarðanir um vexti og verðtryggingu bíða nkisstjómarinnar:
Deilt um hvort stjómvöld
eigi sjálf að ákvarða vexti
- önnur óleyst ágreiningsmál hlaðast upp á borði ríkissfjómarinnar
Halldór Ásgrimsson fylgist með því þegar þær tvær til þrjár vikur sem for-
maðurinn hans hefur skammtað þessari ríkisstjórn til raunhæfra aðgerða
renna út.
„Það stendur í lögunum að raun-
vextir skuli vera sambærilegir hér
og í nágrannalöndunum. Ef lána-
stofnanir treysta sér ekki til þess
verða stjórnvöld að grípa inn í með
ákveönum hætti,“ sagði Halldór Ás-
grímsson sjávarútvegsráðherra í
samtali við DV.
Ágreiningur Framsóknarflokksins
og Alþýðuflokksins liggur í þessum
orðum. Framsókn vill stokka upp
fjármagnsmarkaðinn eins og Al-
þýðuflokkurinn, auka frelsi í fjár-
magnsstreymi milli íslands og er-
lendra markaða og samræma með
því lánakjör á innlendum og erlend-
um lánum. Framsókn vill hins vegar
grípa til aðgerða nú þegar til að
lækka fjármagnskostnaðinn. Flokk-
urinn telur of dýrt að bíða þess að
íslenski fjármagnsmarkaðurinn
sjálfur aðlagi sig að erlendum mörk-
uðum og lækki raunvexti.
Jón Sigurðsson viöskiptaráðherra
segir hins vegar þolinmæði sína
næga. Hann vill hta á vaxta- og verð-
tryggingarmál í samhengi við heild-
aruppstokkun á markaönum. í haust
er von á frumvörpum um verðbréfa-
sjóði, fjármögnunarleigur, greiðslu-
kort, afborgunarviðskipti, aukiö
frelsi í viðskiptum við önnur lönd,
húsnæðismarkaðinn og fleira. Jón
vill líta á fjármagnskostnaöinn í
samhengi við þessi frumvörp og end-
urskoðun á undirstöðuatriðum eins
og gengis- og launastefnu.
Um uppstokkun fjármagnsmark-
aðarins og aukið samræmi milli ís-
lensks lánamarkaðar og erlends er í
sjálfu sér lítill ágreiningur í ríkis-
stjóminni. Ágreiningur um hvort
nauðsynlegt sé aö grípa til sérstakra
aðgerða strax áður en kerfisbreyt-
ingar fara að skila árangri gæti hins
vegar reynt á þolrifin í ríkisstjóm-
inni.
Gengisfelling I haust
i samtölum DV við þingmenn
stjómarflokkanna kom skýrt fram
að menn ganga að því sem vísu að
gengið verði fellt í haust. Lækkun á
freðfiski í Bandaríkjunum og skulda-
söfnun sjávarútvegsfyrirtækja kalla
á slika aðgerð. Þingmennimir töluðu
einnig á þeim nótum að nú þyrfti
einhveijar hliðarráðstafanir sem
dygðu. Efnahagsráðstafanimar frá
því í maí kenndu mönnum þá lexíu.
Fyrir utan hefðbundnar fjár-
magnstilfærslur til sjávarútvegsins
og samkeppnisgreina er það tví-
rftelalaust fjármagnskostnaöurinn
sem mun vega þyngst í haust.
Steingrímur Hermannsson lét hafa
það eftir sér í Tímanum í gær að
fyrsta skref ríkisstjómarinnar varð-
andi fj ármagnskostnaöinn væri auk-
ið vægi gengisbindingar á lánamark-
aðnum.
Gengisviðmiðun hefur verið heimil
allt frá því Ólafslög vom sett árið
1979. En margt bendir til að stórvægi-
legri breytingar liggi í loftinu.
Nefnd um verðtryggingu taldi
samruna íslensks flármagnsmarkað-
ar við erlenda einu leiðina til að gera
fjármagnskostnað hér sambærilegan
og erlendis.
Erlendu skuldirnar heimta
samræmingu
„Við höfum tekið það mikið af er-
lendum lánum að við getum ekki
haft hér lánamarkaö sem hegðar sér
eftir allt öðrum lögmálum en tíðkast
í kringum okkur,“ sagði Halldór Ás-
grímsson.
Nefnd um verðtryggingu sagði
meðal annars í greinargerð sinni að
nú þyrftu sfjómvöld að velta því fyr-
ir sér hvort ekki væri rétt að tengja
gengi íslensku krónunnar við ein-
hveija erlenda mynt eða reikniein-
ingu og tiltók sérstaklega ECU eða
evrópsku myntskráninguna.
í vetur lagði Kristinn Pétursson,
arftaki Sverris Hermannssonar á
þingi, fram tfllögu í þinginu um að
Islendingar gengju inn í EMS sem
em samtök Evrópuríkja sem hafa
með sér samvinnu í gengismálum.
ECU er skráning á gengi gjaldmiðla
þessara þjóða.
Ef stjómmálamenn ætla sér að
eyða misræminu á mifli íslensks
lánamarkaðar og erlends kemur
varla til greina annað en að tengja
lánakjör hér eða krónuna sjálfa á
einhvem hátt við aðra gjaldmiðla.
Af ummælum Halldórs Ásgrímsson-
ar og Jóns Sigurðssonar má sjá að
slík ákvörðim er eitt af því sem bíður
ríkisstjómarinnar.
Alþýðuflokkurinn
vill allt undir í haust
En Jón Sigurösson hefur í ummæl-
um sínum að undanfomu hengt
fleira á spýtuna. Hann segir að í
haust þurfi að taka fjölþættar
ákvarðanir um lánamarkaðinn,
gengismál, launastefnu og húsnæðis-
mál sem allar hanga saman.
í viðskiptaráðuneytinu er verið að
vinna að þremur fmmvörpum um
fjármagnsmarkaðinn. Fyrsta frum-
varpið er um verðbréf og verðbréfa-
miðlun. Annað er um kaupleigufyr-
irtæki, eða það sem Jón vill kalla
eignaleigufyrirtæki. Það þriðja er um
neytendalán; greiðslukort og afborg-
unarviðskipti. Öll þessi frumvörp
miða að því að samræma lánamark-
aðinn og eyða misræmi milli ein-
stakra lánaforma.
Nefnd á vegum félagsmálaráðu-
neytisins er að gera enn einn upp-
skurðinn á húsnæðiskerflnu. Þar má
til dæmis búast við tfllögum um
hærri vexti á húsnæðisstjómarlán.
Þá ætlgr ríkisstjómin sér að auka
frelsi íslendinga til að leita á erlenda
fjármagnsmarkaði og öfugt.
„Það þarf að breyta þessum regl-
um. Fyrirtæki, sem hafa til þess
burði, verða að hafa möguleika til
þess að fá lán erlendis,“ sagði Halld-
ór Ásgrímsson.
Uppstokkun bankakerfisins
forsenda breytinga
En með auknu samræmi á innlend-
um lánamarkaði og frekari sam-
skiptum við útlönd mun reyna á ís-
lenska bankakerfið.
„Grundvöllurinn fyrir samræm-
ingu íslenska fjármagnsmarkaðarins
við hinn erlenda er að aukin hagræð-
ing verði í íslenska bankakerfmu.
Annars er hætt við að þessi starfsemi
flytjist öll út úr landinu," sagði
HaÚdór Ásgrímsson.
„Þær breytingar á innlenda lána-
markaðinum, sem gera þarf, veröa
ekki gerðar nema fleira komi til en
breytingar á lögum. Bankakerfið hér
Fréttaljós
Gunnar Smári Egilsson
er alltof óhagkvæmt og dýrt,“ sagði
Jón Sigurðsson á blaðamannafundi
nýlega. Hann sagðist heldur ekki
ætla sér að selja hlut ríkisins í Út-
vegsbankanum nema það tryggði að
úr þeirri sölu kæmi sterkur og öflug-
ur banki.
Þeir Jón og Halldór virðast þvi gera
ráð fyrir aö bankamenn taki þátt í
þeim breytingum sem þeir vilja
koma á með samruna banka og lána-
fyrirtækja. Það hleöst því æ meira á
spýtuna hjá Jóni Sigurössyni.
Eykon hættir stuðningi
ef skattar verða auknir
En það bíða mörg önnur og stór
verkefni þessarar ríkisstjórnar.
Samkvæmt útreikningum fjármála-
ráðuneytisins stefnir í 2,5 til 3 millj-
arða halla á flárlögum næsta árs.
Sljórnin hefur samþykkt að þessi
flárlög skuli verða hallalaus. Jón
Baldvin Hannibalsson segir að nið-
urskuröur á ríkisútgjöldum muni
fylla þetta gat að mestu.
Þó er ráðgert er að tveir nýir skatt-
ar skili einhveijum tekjum til að fylla
upp í þetta gat. Annars vegar breyt-
ing á sköttun fyrirtækja þar sem tek-
ið verði meira mið af tekj um en veltu.
Samhliða þessum breytingum er gert
ráð fyrir auknum tekjum ríkissjóðs.
Hins vegar stendur til að skattleggja
fjármagnstekjur einstaklinga. Lítill
ágreiningur er um þessi atriði innan
stjómarinnar. Þó er líklegt aö það
geti kostað hana stuðning Eyjólfs
Konráðs Jónssonar. Hann lýsti því
yfir í DV á miðvikudaginn að hann
myndi hætta að styðja stjómina ef
kæmi til frekari skattheimtu.
Niðurskurðurinn verður fag-
ráðherrunum sársaukafullur
Það er þó líklegra að niðurskurður
ríkisútgjalda muni kosta meiri titr-
ing innan sljómarinnar. Alþýðu-
flokksmenn leggja mikla áherslu á
að starf nefndar til endurskoðunar
búvömsamningsins skili raunvem-
legum árangri. Árangurinn mun ef
til vill ekki vega þungt í að fylla upp
í gatið á næstu fjárlögum en hann
getur hins vegar lækkað framlög til
landbúnaðarmála á komandi fjárlög-
um.
Annað sem litið er til varðandi nið-
urskurð er könnun á fjármagns-
streymi í heilbrigðiskerfinu. Um 10
milljarðar renna til þess í ár. Lítill
ávinningur þar getur því vegið
þungt. Samgöngumál eru sömuleiðis
þurftafrek á fjármagn.
Niðurskurður í landbúnaðarmál-
um mun mæta andstöðu framsókn-
armanna í Framsóknarflokki og
Sjálfstæðisflokki. Fagráðherramir
munu sjálfsagt einnig reyna að verja
sín mál fyrir niðurskurði. Ríkis-
stjóminni mun því reynast mun erf-
iðara að beija saman hallalaus fjár-
lög en í fyrra þegar skattar vom ein-
faldlega hækkaðir til að fylla upp í
gatið.
Landsbyggðin vill aðgerðir
sem skila sér strax
Þeir Halldór Ásgrímsson og Jón
Sigurðsson em merkilega sammála
um margt varðandi fjármagnsmark-
aðinn og það umhverfi sem þeir vilja
búa íslensku atvinnulifi í framtíð-
inni. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
einnig tekið undir flest af því sem
þeir segja enda em innan þess flokks
flest þau öfl sem er að finna í Fram-
sókn og Alþýöuflokknum. En ríkis-
stjórnin á eftir sem áður eftir að
finna mörg Ijón á veginum áður en
þessi sýn getur orðið að veruleika.
í öllum flokkunum eru sterkar
raddir landsbyggðarþingmanna sem
krefjast nú aðgerða sem bera árang-
ur strax. Þeir munu ekki sætta sig
við gengisfellinguna eina. Þeir eiga
líka erfitt með að koma í kjördæmið
og útskýra aö með samruna við er-
lenda lánamarkaði muni íjármagns-
kostnaður hér lækka.
Þingmenn af landsbyggðinni munu
einnig krefjast íjár úr ríkissjóði til
styrktar atvinnulífinu. Niðurskurð-
ur á framlögum til samgöngumála
er líka eitur í þeirra beinum. Þeir
líta einnig á landbúnaðarmál sem
eitthvað annaö og meira en útgjalda-
vanda ríkissjóðs.
Reynir á þá
samstööu sem eftir er
Þingmenn með tengsl við verka-
lýðshreyfinguna mimu einnig eiga
erfitt með að sætta sig við kaup-
máttarrýmun á sama tíma og láns-
kjaravísitalan hækkar ört. Þeir
munu eiga erfitt með að segja sínu
fólki að þegar til lengri tíma sé litið
jafni þetta sig yflrleitt út. Rauöu
strikin í nóvember eru sprungin og
það mun ekki ganga hljóðalaust fyrir
sig að kippa þeim úr sambandi.
Virðisaukaskatturinn er einnig
enn óafgreitt mál þó hann hafi verið
samþykktur í þinginu. Honum var
skotiö í milliþinganefnd sem ætlað
er að jafna ágreininginn. Framsókn-
armenn hafa meðal annars gert
kröfu um tvö skattstig.
Þessi mál munu reyna á ríkis-
stjómina. Fyrst og fremst em þaö
þó efnahagsráðstafanimar í haust
sem reyna á þá litlu samstöðu sem
stjórnarílokkarnir hafa haft. Þar
mun fjármagnskostnaöurinn vega
þyngst og um það atriði er alvarlegur
ágreiningur eins og sjá má af um-
mælum Halldórs Ásgrímssonar.
Útvegsbankinn nýi gerði ekki tilboð
Uppboð hefur farið fram á eignar-
hlut Óla Biltvedt í jöröinni Ottars-
stöðum I við Straumsvík en jörðin
var veðsett fyrir skuldum Nesco-
fyrirtækjanna. Aðalskuldareigendur
vom ríkisbankamir, Landsbankinn,
Búnaðarbankinn og Útvegsbanki ís-
lands, ásamt Gjaldheimtunni í
Reykjavík. Uppboöiö fór fram að
kröfu Landsbankans sem keypti
eignarhlutinn, 240 hektara, á 8 miÚj-
ónir króna.
Útvegsbankinn hf. bauö ekki í jörð-
ina en samkvæmt veðbókarvottorði
átti bankinn veð í jörðinni að upp-
hæð 100 milljónir króna. En er þetta
fé tapað? „Oft þegar tekin em veð em
þau tekin í mörgum eignum. Lánið
getur því hvílt á fleiri eignum og oft
em tryggingar meiri en nafnverð
skuldanna. Þess vegna segir þaö ekk-
ert um endanlegt tap bankans vegna
þessara skipta hvað fæst út úr sölu
hverrar tryggingar. Það kemur ekki
í Ijós fyrr en í lokin," sagði Guð-
mundur Hauksson, bankasfjóri Út-
vegsbankans hf.
Um ástæðuna fyrir því að Útvegs-
bankinn hf. bauð ekki í jörðina sagði
Guðmundur að hann heföi verið aft-
arlega í veðröð (6. veðréttur) og þeir
hefðu ekki álitið að bankinn myndi
ná fjármagni sínu til baka með því
að selja jörðina. „Ég vil hins vegar
mótmæla því sem komið hefur fram
í öðrum flölmiðlum að við leitumst
ekki við að gæta hagsmuna gamla
bankans og ríkisins. Það reynum viö
enda er ríkissjóður stærsti hluthafl
í Utvegsbankanum hf.,“ sagöi Guö-
mundur Hauksson.
JFJ