Dagblaðið Vísir - DV - 26.06.1989, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 26. JÚNÍ 1989.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (1 )27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð I lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
/ krafti valdsins
Óhætt er aö segja að með nýjum herrum koma nýir
siðir. Ólafur Ragnar Qármálaráðherra hefur svo sannar-
lega tamið sér nýstárleg vinnubrögð í embætti sínu.
Sumir Qármálaráðherrar hafa htið á sig sem þjóna fólks-
ins og nýtt sér vald sitt til að veita almenningi og fyrir-
tækjum undanþágur gagnvart valdboði og einstrenging-
islegum reglugerðum. Aðrir hafa deilt og drottnað. Ólaf-
ur Ragnar hefur drottnað en ekki deilt. Hann hefur far-
ið eins og logi um akur og virðist hta á ríkissjóð sem
stökkpah th árása á fólkið í landinu.
Sumt í þessu áhlaupi ráðherrans mæhst vel fyrir.
Hann sker upp herör gegn óráðsíu í opinberum rekstri
og hann hefur lagt til atlögu gegn undanskotum og van-
skhum. Hann hefur uppi yfirlýsingar um að ríkissjóður
verði hahalaus.
Aht er þetta góðra gjalda vert svo langt sem það
nær. En thgangurinn helgar ekki alltaf meðahð og því
miður verður að segja að aðferðirnar eru hvorki geðsleg-
ar né manneskjulegar. Og ráðherrann er ekki ahtaf sjálf-
um sér samkvæmur. Hann hækkar skatta á sama tíma
og kaupmáttur rýrnar. Hann skrökvar th um skatt-
heimtu th að fegra málstað sinn. Hann beitir ofríki th
að hafa sitt fram. Ósamkvæmnin er meðal annars fólg-
in í því að hann fehst á kjarasamninga gagnvart opin-
berum starfsmönnum en stendur síðan að gengisfelhng-
um, verðhækkunum og leggur th nýja skatta th að
bæta upp tapið á ríkissjóði sem hlýst af hans eigin samn-
ingum.
Nýjasta afrek ráðherrans er að siga lögreglu og toha-
yfirvöldum á öh þau fyrirtæki í landinu sem skulda
söluskatt samkvæmt ríkisbókhaldinu. Samtals voru
nær tvö hundruð og fimmtíu fyrirtæki á þessari saka-
skrá ráðherrans. Yfir hundrað fyrirtæki fundust ekki
þegar th átti að taka, sennhega vegna þess að þau hafa
aldrei verið th nema í áætlunum ríkisbókhaldsins. Átta-
tíu hafa þegar greitt upp skuld sína en eftir standa fhnm-
tíu fyrirtæki sem nú hafa verið innsigluð með lögreglu-
valdi. í ljósi þeirra yfirlýsinga, sem gefnar hafa verið
um söluskattssvik, er þetta ótrúlega lítill fjöldi. Miðað
við umfang og fyrirferð þessara lögregluaðgerða og
hneykslunartón ú ármálaráðherrans hefði mátt ætla að
vanskh væru mun útbreiddari. Fjahið tók jóðsótt og
fæddist hth mús.
í hópi þeirra fyrirtækja, sem herför ráðherrans bein-
ist að, eru allmörg fyrirtæki sem telja sig ekki skulda
söluskatt. Mál þeirra eru flest hver th meðferðar hjá
ríkisskattanefnd og dómstólum en óútkljáð. Fjármála-
ráðherra hefur neitað að taka tihit th þeirra aðstæðna
og veifar bæði reglugerðum og dómsúrskurðum sem
heimha honum að beita valdi sínu án þess að þurfa að
bíða dóms og laga.
Hér eru engin tök á því að kveða upp dóm um rétt-
mæti söluskattsálagningar eða skuldastöðu einstakra
fyrirtækja. En kjarai málsins ér þó sá að fjármálaráð-
herra beitir hótunum, þvingunum og lögreglu th að
koma umfangsmikhl starfsemi á kné í krafti valds og
ofríkis. Hann tekur lögin í sínar hendur. Hann snýr
þeirri grundvaharréttareglu við að hver maður skuh
saklaus þar th hann er dæmdur sekur. Nú þurfa þegn-
amir að sanna sakleysi sitt!
Vald er nauðsynlegt en vald á ekki að misnota. Lögin
eru th vemdar gegn ofríkinu en ekki vopn í þágu þess.
Það er íslendingum framandi að eignast ráðherra sem
fer offari í ofríki. Ehert B. Schram
Kaup aldarinnar
Eftir meira en 20 ára umræðu um
nauðsyn þess að sameina banka og
fá þannig fram stærri stofnanir,
sem betur væru í stakk búnar til
að sinna því hiutverki sem þeim
er ætlað, hillir nú loks undir að
slíkt sé að gerast. Óhætt er að taka
undir með blaðamanni Morgun-
blaðsins þegar hann segir 11. júní
sl. að sögulegt samkomulag hafi
verið gert þegar viðskiptaráðherra
undirritaði kaupsamning f.h. ríkis-
sjóðs við fulltrúa Alþýðu-, Iðnaðar-
og Verslunarbanka um sölu á
76,8% hlutabréfa í Útvegsbankan-
um. Allt frá því að ég kom nálægt
starfi bankamálanefndar, sem fjall-
aði um þessi mál 1972-1973, hef ég
veriö eindreginn talsmaður þess aö
sameining banka væri nauðsynleg
af ýmsum ástæðum. Fjöldi innláns-
stofnana hér er allt of mikill. Sá
fjöldi hefur ekkert með frjálsa sam-
keppni að gera, eins og sumir halda
fram, og kemur það best fram þeg-
ar vextir þeirra eru skoðaðir.
Stærsti bankinn býður ekkert betri
kjör en minnstu sparisjóðimir og
því er ekki nema von að menn
spyrji hvar hagræðingin komi
fram. Það er hins vegar flóknara
mál og lengra en unnt er að ræða
í þessari grein.
Við skoðun á kaupsamningnum
og eftir að hafa heyrt og séð ýmis
ummæli viðskiptaráðherra við-
vikjandi þessari sölu finnst mér
fleira orðið sögulegt en væntanleg
sameining. Óhætt er að fullyröa að
innihald samningsins sé ekki síður
• sögulegt, reyndar með eindæmum,
svo ekki sé sterkara til orða tekið.
Eixm bankaráðsmanna Útvegs-
bankans sagði í sjónvarpsfréttum
að forráðamenn ofangreindra
kaupenda væru snjallir verslunar-
menn. Með þessum kaupum hefðu
þeir gert kaup aldarinnar. Hér er
ekki ofmælt. Eg vil taka undir þessi
orð bankaráðsmannsins og óska
kaupendum til hamingju með þessi
frábæru kaup. En samtímis hlýt ég
að spyrja sjálfan mig hvemig það
geti gerst átölulaust að ráðherra
fari svona með almannafé.
Söluverðið 767 millj.
en ekki 1450millj.
Bæði í blöðum og sjónvarpsvið-
tali talar viðskiptaráðherra um
1450 millj. kr. sem söluverð eignar-
hlutans. Þó tekur hann fram í
Morgunblaðinu að ýmsir „leiðrétt-
ingarliðir" munir lækka kaup-
verðið. Lítum aðeins nánar á hvað
hann kallar „leiðréttingarliði".
Kaupverðið, 1450 millj. kr., skoð-
ast sem grunnverð sem byggist á
ársreikningi bankans 31/12 sl. Frá
þessu verði á síðán aö draga:
1. Það tap sem kann að verða á
rekstri bankans frá 1. janúar sl.
til 31. júlí nk. Ekki er fráleitt að
ímynda sér að tapið kunni að
verða 50-60 millj. kr. og því
drægjust hér frá 39-46 millj. kr.
(76,8%).
2. 1% aukaafskrift af útlánum
bankans og ábyrgðum utan
efnahags eins og þær tölur verða
31. júlí nk. Með útiánum hér telst
ekki svonefndur biðreikningur
útiána. Ekki er fjarri lagi aö
meta þennan lið á 100-110 millj.
kr. (76,8%).
3. Fara skal rækilega yfir stöðu 50
stærstu skuldara bankans og öll
vanskilalán þann 31. júlí nk. og
ef talin er ástæða til sérstakra
afskrifta hér umfram það sem
þegar hefur verið fært í af-
skriftareikning útlána í bókum
bankans (31/12 sl. kr. 292 millj.)
skal lækka verð bréfanna um
76,8% af þeirri tölu. Þessum lið
hlýtur að vera óhætt að sleppa.
4. Þaö sem bókfært verö bygginga
og lóða bankans er rnnfram fast-
eignamat þann 31. júlí nk. Ekki
er fjarri lagi að meta þennan lið
á 170-190 millj. kr. (76,8%).
5. 50% af öðrum varanlegum
rekstraríjármunum sem bank-
inn hefur fjárfest í frá 1. janúar
1988 til 31. júlí 1989. Hugsanleg
fjárhæð hér gæti verið 70-90
millj. kr. (76,8%).
Fyni grein -
Kjallarinn
Halldór Guðbjarnason
viðskiptafræðingur og fyrrv.
bankastjóri Útvegsbankans
En hér er ekki allt upptalið.
Þegar Útvegsbankanum var
breytt úr ríkisbanka í hlutafélag
var það sett í lög að hlutafélags-
bankinn skyldi taka við lífeyris-
skuldbindingum ríkisbankans
vegna bankastjóra, aðstoðarbanka-
stjóra svo og nokkurra annarra.
Tryggingafræðingur reiknaði út
hver þessi upphæð væri þar til all-
ir viðkomandi, svo og ekkjur
þeirra, yrðu komnir undir græna
torfu. Staðgreiðsluverð þeirrar
fjárhæðar var fundið og var notast
við mjög lága vexti til afvöxtimar
fjárhaeðinni (3%) sem var bankan-
um mjög hagstætt. Bankanum var
síðan greidd þessi fjárhæð og var
hún því innifalin í efhahag bank-
ans þegar hlutaféð var lagt fram
(1.000 millj. kr.).
Skv. samningnum ætiar ríkis-
sjóður nú að taka þessar skuld-
bindingar til sín. Þær voru um sl.
áramót um 255 millj. kr. en hafa
síðan hækkað af ýmsum ástæðum
og er ekki fjarri lagi að ætia þær
um 275 milfj. kr. þann 31. júlí nk.
Um þessar skuldbindingar segir í
samningnum: „Tekið hefur verið
tillit til þeirra í kaupverði." Þetta
þýðir einfaldlega að söluverðið
lækkar um þessa fjárhæð. Verðið
er þvi skv. framangreindu komið
úr 1.042 millj. kr. niður í 767 millj.
í sjónvarpsviðtali segir svo við-
skiptaráðherra að hann telji að
með því að fá 1.450 millj. kr. verð
fyrir hlutabréfin sé hann að ná
umtalsverðu fé aftur til ríkissjóðs.
Það sé því fjarstæöukennt að halda
þvi fram að þetta sé einhvers konar
undirverð. Dæmi hver fyrir sig.
Einkennilegt mat
á bankanum
í viðræðum mínum undanfama
daga við ýmsa menn sem kunnugir
eru þessu máli hefur hjá öllum
komið fram sú skoðun að þeir skilji
alls ekki það verðmat sem lagt er
á þessa eign ríkisins og skyldi eng-
an furða. Ef farið er yfir helstu liði,
sem ákvarða slíkt mat, ættu flestir
að skilja hvað hér er átt við.
í fyrmefndu sjónvarpsviðtali seg-
ir viðskiptaráðherra: „Ég tel eðli-
legt, að þegar þarna er um að ræða
að ná svona mikilli sameiningu, að
þá sé fyrst og fremst bara miðað
við verð sem um semst þannig að
hagsmunir ríkisins, að endur-
heimta fé sem þar er bundið, séu
örugglega tryggðir.“ - Fyrr má nú
rota en dauðrota. Á sama tíma og
skattmeistari ríkisins liggur sveitt-
ur undir feldi til að finna ný ráð til
frekari skattpíningar þjóðarinnar
munar viðskiptaráðherra ekkert
um að gefa þremur hlutafélögum
nokkur hundmð milljónir hverju.
Er það furða þótt bankaráðsmað-
urinn hafi kallað þetta kaup aldar-
innar?
í Dagblaðinu sl. þriðjudag gerir
Guðmundur G. Þórarinsson al-
þingismaður þessi kaup aö umfjöll-
unarefni. Vert er að taka hér upp
ýmislegt sem þar kemur fram.
Hann segir m.a.: „Viðskiptaráð-
herra gengur frá sölu Útvegsbank-
ans með litiu samráði við ríkis-
stjóm og engu við Alþingi. Margir
telja að til þess hafi hann vald. Al-
mennt gildir að ráðherrar geta ekki
selt eignir ríkisins án heimildar
Alþingis. Öðm máli gegnir um
hlutabréf. Það er einkennilega upp-
byggt stjómkerfi þegar ráðherra
þarf leyfi Alþingis til að selja eyði-
jörð á Vestfjörðum eða heyköggla-
verksmiðju á Höfn í Homafiröi en
getur einn, án samþykkis ríkis-
stjómar eða Alþingis, selt heilan
banka, jámblendiverksmiðju eða
flugfélag, eignir upp á milljarða, ef
um er að ræða hlutafélag. Ándi lag-
anna er að mínu viti sá að eignir
ríkisins á ekki að selja nema með
samþykki Alþingis. Þar er um að
ræða varúðarráðstöfun gegn geð-
þóttaákvörðunum ráðherra sem
getur snert almenningsheill og al-
mannaeign. í rauninni tel ég því
mjög orka tvímælis að ráðherra
geti gert svona hlut. Ósamræmið í
lögunum er æpandi. Þessu verður
aö breyta og samræma."
Halldór Guðbjarnason
Þann 31.12. sl. var eigið fé bankans...................1.396 millj. kr.
Áætlaö tap til 31. júlí nk. lækkar þennan lið.......... 55millj.kr.
Skattalegívilnun áætiuð 31.júlí nk. (50%).............. 393 millj. kr.
Viðskiptavildáætiuö......./............................ 600millj.kr.
2334 millj. kr.
Afþessu er eignarhlutur ríkissjóðs 76,8% eða..............1.793 millj. kr.
Til viðbótar tekur ríkissjóður á sig
lífeyrisskuldbindingar bankastjóra......................... 275 míiij. kr.
Samtals væri þá verðmæti hlutabréfa ríkissjóös............2.068 millj. kr.
Þessi verðmæti á svo að selja á 767 millj. kr.
A sama tíma og skattmeistari ríkisins
liggur sveittur undir feldi til að finna
ný ráð til frekari skattpíningar þjóðar-
innar munar viðskiptaráðherra ekkert
um að gefa þremur hlutafélögum nokk-
ur hundruð milljónir hverju.“
Skv. framangreindu yrði þá söluverðið......1.450 millj. kr. að frádregnu:
Liður 1. (meðaltal)........................................43millj.kr.
Liður 2. (meðaltal).......................................105 millj. kr.
Liður3.(meðaltal)......................................... Omillj.kr.
Liður 4. (meðaltal).......................................180 millj. kr.
Liður5.(meðaltal)..........................................80millj.kr.