Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.1991, Blaðsíða 26

26
LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 1991.
Heiðar Jónsson snyrtir í nýútkominni bók:
Áhrifagj amir og
klisjukenndir
Heiðar Jónsson snyrtir hefur orðið
landsfrægur fyrir að vera hreinskil-
inn og tala tæpitungulaust um tísk-
una og það sem henni fylgir. í nýrri
bók, Heiðar eins og hann er, lýsir
hann lifi sínu og skoðunum á hinum
ýmsu hlutum. Nanna Rögnvaldar-
dóttir skrifar bókina en víða er kom-
ið við í henni. Helgarblaðið hefur
fengið leyfi til að birta útdrátt úr
þessari bók og fer hann hér eftir.
„Ég held að aUt sem heitir tíska í
klæðnaði hafi orðið til fyrir íslensk-
an almenning um og upp úr seinni
heimsstyijöld. Þar áður voru nokkr-
ar aristókratafjölskyldur sem fylgd-
ust með tískunni, bjuggu í tvílyftum
timburhúsum í Reykjavík og nokkr-
um kaupstöðum úti á landi, ferðuð-
ust til útlanda, lásu erlend móðins-
blöð og reyndu að fylgjast með því
sem var að gerast. Úr því kom raun-
ar viss mergur, en allur almenningur
vissi lítið um tískusveiflur úti í
heimi.
Á íslandi voru til' tískuhúsakjólar
um 1930, en þeir voru ekki margir
og ekki á ailra færi að eignast slíkan
klæðnað. í síðar heimsstyijöldinni
færðist ísland nær umheiminum og
þá breyttist öll vitund fólk gagnvart
tísku og mörgu öðru. Til dæmis vafð
gjörbreyting á viðhorfi fólks til
hreinlætis og umhirðu líkamans.
í bemsku sótti ég tískuhugmyndir
mínar fyrst og fremst til Reykjavík-
ur, því að Snæfellsnesið var ekki
beint aöalstællinn, og svo í útlend
tískublöð. Ranka systir var mjög
dugleg að útvega mér blöð, keypti
þau sérstaklega fyrir mig frá því að
ég var smápolli. Eg stúderaði blöðin
og gat alltaf sagt nokkuð fyrir um
hvemig tískan yrði næsta vetur, því
að ég var fljótur að sjá hvemig
straumamir vom. Annars var eigin-
lega nóg að sjá Rönku til að vita hvað
var í tísku, því að hún fylgdist af-
skaplega vel með. Soffía og Ásdís
vora einnig glæsilegar, en þær vora
frekar klassískar í klæðaburði og
fylgdust ekki eins með tískunni.
Bæjarfrúr
og þær sveitó
Eftir að ég kom frá Ameríku var
ég hjá Stefaníu ömmu minni og
Helgu fóðursystur. Helga keypti
sniðblöð og var alltaf vel til fara þó
hún hefði lítið á milli handanna, því
að hún saumaði sína kjóla sjálf. Ég
held að þaö hafi íslenskar almúga-
konur farið að gera fljótlega upp úr
1950. Þá keyptu þær sníðablöö og
reyndu að klæða sig samkvæmt því
sem var í tísku erlendis, eftir því sem
tök vora á.
Þá var enn munur á þéttbýli og
stijálbýli, því að fólk var oft svolítiö
sveitó úti á landi og fylgdist ekki eins
vel með. Þegar fór að tíðkast að Uta
grá hár í burtu urðu margar sveita-
konur aUt í einu svarthærðar með
permanent og ógurlega gribbulegar,
en það sá maður síður á Reykjavík-
urkonum. En svo lagaðist þetta.
Þegar ég byijaði í Herrabúðinni
var karlmannatískan enn mjög hefð-
bundin. Kamabær var þó að byija
og London var að verða mikU tísku-
borg. Sérstök ungUngatíska var að
koma fram í fyrsta sinn, og þar var
borgin í fararbroddi. Bítlamir
breyttu miklu. En ég var aldrei sér-
lega hrifínn af Camaby Street-tísk-
- útdráttur úr bókinni þar sem tísku íslendinga er lýst
Brúðarmynd af Heiðari og Bjarkeyju.
unni og ánetjaðist henni aldrei. Eg
var eiginlega kominn lengra, var að
spekúlera í þessu franska og klass-
íska.
Ég þótti þá klæða mig alveg stór-
furðulega, og vissulega skar ég mig
úr. Karlmenn vora yfirleitt ekki
djarfir í klæðaburði og UtavaUð var
mjög fábreytilegt og dauft. Þó fóra
ýmsir karlmenn fljótlega að nota Uti
og seUast lengra. Og flestar konur
vora þá famar að fylgjast vel með
tískusveiflum.
x
Allir eins klæddir
Þó var mjög áberandi hvað við vor-
um áhrifagjöm. Þegar stretsbuxur
urðu móðins gengu aUar konur í
stretsbuxum um tíma. Þegar nælon-
skyrtur og lakkrisbindi úr leðri kom-
ust i tisku voru afíir karlmenn í
nælonskyrtum með leðurbindi. Þjóð-
in var eiginlega öU eins, og þessar
einkenningsbúningavenjur réðu
rikjum í allmörg ár. Það var ekki
fyrr en upp úr 1970 sem maður fór
að sjá fólk bijótast út úr þeim og
byggja dáUtið upp sinn persónulega
stíl.
Þegar ég fór að ferðast um erlendis
og kynna snyrtívörur snemma á átt-
unda áratugnum sá ég fljótt að sem
heild vorum við íslendingar þá þegar
orðnir mjög vel klædd þjóð. Áuðvitað
sá maður fullt af gífurlega smart
klæddu fólki í mörgum löndum, en
það var ekki nema kannski eitt eða
tvö prósent af hverri þjóð, fyrst og
fremst fólk sem vann við tískutengd
störf. Öðra máU gegndi á íslandi.
Þær íslensku
fallegri en útlendu
Ég hef heldur aldrei, öU þessi ár,
lent í því að fá til mín íslenska mann-
eskju sem ekki er hægt að gera fal-
lega. Erlendis kemur stundum fyrir
að maður fær konur í stólinn sem
eru þannig að í rauninni er lítíö
hægt að gera fyrir þær. Þær eru
kannski með augun í mismunandi
hæð, poka undir öðra auganu en
ekki hinu, skakkt nef, stóra skegg-
bletti á hökunni og fleira í þeim dúr,
og vaxtarlag sem er þannig að það
er bókstaflega ekki nokkur leið að
klæða það af sér. Og maður sér Utínn
mun eftir að vera búinn að mála
þessar konur.
Ég hef víða komið, en hvergi nokk-
urs staðar séð eins stóra hópa af vel
klæddu fólki, vel útiítandi og glæsi-
legu fólki eins og hér. Við geram af-
skaplega miklar kröfur tU fata, en
eram 'þó enn svoUtíð áhrifagjöm og
khsjukennd. Maður sér stundum
karlmann á götu og dáist að því hvað
hann er vel klæddur, en áttar sig aUt
í einu á því aö hann er nákvæmlega
eins og útstílUngin sem var fyrir
þrem mánuðum í glugganum hjá
Sævari KarU. íslendingar láta enn
mata sig.
Þeir kunna aftur á mótí að hegða
sér. íslendingar eru kannski ekki
frægir fyrir kurteisi, en þó geta þeir
setíð hvaða konungsveislu sem er án
þess að þurfa aö ganga í gegnum
prótókollskóla. Siðmenning okkar er
á svo háu stígi.
Samt eru einkemúlegar brotalamir
á því. Þegar haldin eru síðkjólaböll
þar sem karlmenn era skyldaðir til
að mæta í kjólfótum, þá eiga konurn-
ar auðvitað að vera í dragsíðum kjól-
um. En stundum sér maður konur
koma í slík samkvæmi í hálfgerðum
jogginggöllum eða velúrdressum.
Þessir uppstríluðu
Aðrir eru alltaf fínir og uppstrílað-
ir og slaka aldrei á. Það er ekki rétt
heldur. Auðvitað verða allir að eiga
daga þar sem þeir skella sér bara í
gamla bolinn og snjáðu gallabuxurn-
ar. Við verðum að kunna að vera
hversdagsfólk, líka gæsilegu vetrar-
konurnar sem annars ganga ævin-
lega á háum pinnahælum.
Islendingar era dálítið sér á parti
hvað varðar tísku og klæðnað. Þeir
hugsa mjög mikið um sjálfa sig og
útlit sitt. Sala á snyrtivörum, tísku-
fatnaði og öðru slíku er hlutfallslega
margfalt meiri hér en annars staðar.
Ég er þeirrar skoðunar að þetta
lífsgæðakapphlaup sem við tökum
flest þátt í hafi farið algjörlega úr
öllum böndum. Það setur gífurlega
pressu á fólk, gerir því erfitt fyrir og
eyðileggur lif þess. Hér þurfa allir
aö eiga allt til alls, annars era þeir
ekki gjaldgengir.
Lífsgæðin
framan öðru
Kunningjakona mín, Jóhanna Do-
uchet, er þekktur og eftirsóttur
make-up-artisti. Hún var gift lög-
fræðingi og þau þóttu vel sett. En þau
bjuggu í lítilli, snoturri þakíbúð í
miðri París. Hún þurfti engan ísskáp,
enda var grænmetismarkaður beint
fyrir utan húsið. Úti á næsta götu-
homi var þvottahús og hún þurftí
enga þvottavél. Hversdags notaði
hún pappadiska, en annars var bara
þvegið upp með bursta.
En þegar hún koin heim til íslands
og heimsóttí vinkonur sínar þar
bjuggu þær í einbýlishúsum og stór-
um íbúðum. Þær áttu frystikistur og
uppþvottavélar og öll hugsanleg
heimilistæki. Og hún sagði:
„Engin íslensk vinkona min gæti
hugsað sér að búa við mínar aðstæð-
ur.“
Ég vorkenni að mörgu leyti ungu
nútímafólki. Það gerir of miklar kröf-
ur. Það giftir sig og flytur beint inn
í eigin íbúð. Þar er allt til staðar,
uppþvottavél og hvaðeina, annars
vill fólk ekki byija búskap. Allt á að
vera fullkomið. Þetta unga fólk sér
aldrei neitt vaxa hjá sér. Þaö upplifir
aldrei gleðina yfir hveijum einasta
hlut sem bætist í búið.
Sama er að segja um krakka sem
fá allt upp í hendumar. Þeir þurfa
aldrei að láta sig langa í neitt, þeir
fá aldrei að njóta þess að hlakka tíl.
Þeir eignast hlutina næstum um leið
og þeir nefna þá. Ég skal játa að