Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1992, Blaðsíða 27

LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1992.
27
Thor og systkini hans, Margrét, Hallgrímur, Guömundur og Helga.
aöi snöggvast. Svo var aftur kyrrt
og kistan horfin í moldina.
Gegn pólitískri
stefnu ættarinnar
Það var mjög kært með Ólafi og
foreldrum mínum. Hann ráðgaðist
oft við foður minn og þau voru bæði
trúnaðarvinir hans. Hann kunni að
meta þennan mág sinn frá Undirvegg
í Kelduhverfi. Ég held að þeir hafi
eitthvað verið að afílytja mig við
hann þessir kommúnistaforingjar
sem urðu vinir hans og sáu ekki sól-
ina fyrir honum þegar þeir kynntust
honum. Afbaka við hann undir yfir-
skini vináttu og trúnaðar það sem
hirðmenn þeirra og fylgifiskar í
kommaklíkum lögðu mér í munn,
misskildu eða afbökuðu; og gerðu í
einsýni sinni pólitíska gagnrýni
mína að persónulegu hnjóði og lítils-
virðingum við hann. í þeirra augum
sem þóttust vera samherjar þegar
þeir töluðu við mig var ég líka varg-
ur í véum. Þeim fannst líka rangt að
ég skyldi snúast gegn pólitískri
stefnu móðurbróður míns. í ólgu
minni tók ég oft mikið upp í mig og
sást ekki fyrir. Mér fannst mikið í
húfi. Örlög þjóðarinnar, einusinni
var talað um fiöreggið. Tilvera
mannkynsins. Svo maður -tali nú
ekki um einhverskonar réttlæti, að
viðhaida kröfunni um réttlætið þó
alltaf virðist snarast jafnharðan þótt
eitthvað sé lagfært. Mér fannst þá
einsog nú að þetta fræga fiöregg
væri í hnjaski hjá gálausum ábyrgð-
armönnum sem áttu að vera en
reyndust oft litlir karlar og forpokað-
ir þá, en strákar nú.
Eg sá þó Ólaf frænda minn í sér-
stöku ljósi.
Það var talað um að hann væri
snjall leikcui. Það var hann áreiðan-
lega. Og þurfti þess enda því undir
niðri var hann feiminn þótt ótrúlegt
þætti. Það sópaði að honum hvar-
vetna, rödd hans drundi útifyrir áð-
uren hann birtist í gáttinni hvass,
snöggur, með gos í hárinu og fasið
ferskt og alltaf einsog nývakið og
færði fiör með sér, öllum heppnari í
orðum þarsem fólk var að finna. Og
honum tókst oft að villa um fyrir
mönnum og fela sinn innri mann og
leyna því þegar hann lagðist djúpt.
Vannfyrir
brauði mínu
Þegar ég kom heim frá Frakklandi
í Kalda stríðinu og var á svörtum
hsta ásamt beztu sonum islands kom
að því eftir að hafa verið á sjó að
mér var gefið færi á að vinna á veg-
um keisarans fyrir brauði mínu, því
það fannst einhver smuga fyrir mig
á Landsbókasafni íslands. Ekki þótti
fært að gera mig að bókaverði einsog
tíðkaðist um próflausa gáfumenn,
heldur var ég kallaður aðstoðarmað-
ur og lengst hafður til að bera bækur
úr kjallara uppá háaloft. Þá kunni
ég ekki skýringuna á því að bann-
helgi Kalda stríðsins hefði verið rofin
þar og fyrir hvers náð ég fengi að
vera lægsta undirtylla á safninu. Það
rann upp fyrir mér eitt kvöld í svefn-
herbergi foreldra minna þegar okkur
feðgum bar ekki saman út af ein-
hveriu og óx orð af orði; við feðgar
bárum ekki alltaf gæfu til samþykk-
is. Hann var mjög góðgjarn maður
og var óljúft að heyra fólki halimælt.
Og þá kom fram í máh íoður míns
að Ólafi Thors hefði borizt það að ég
myndi tala illa um hann og þeir
myndu vera meiri vinir Ólafs en
minir, þessir menn sem ég tryði og
fylgdi að málum á móti honum. Og
faðir minn bætti við, að það væri nær
að meta við Ólaf að það væri fyrir
hans orð að ég hefði fengiö vinnu á
Landsbókasafni. Ég veit með sjálfum
mér núna að Ólafur ætlaðist ekki til
að ég vissi þetta og kannski var þetta
bara umræðuslys að upp kom mihi
Fermingarmynd af Thor Vilhjálms-
syni.
Thor á Parísarárunum.
okkar feðga. Þegar ég frétti þetta var
mér skapi næst að segja upp á stund-
inni, og var þá reyndar fyrirsjáanlegt
að stutt yrði í það.
Mynd eftir Kjarval
Löngu áður hittumst við Ólafur úti
í París hjá Mörtu dóttur hans og Pétri
Ben. og var veitt vel af þeirri rausn
sem einkenndi þau hjón. Þá segir
Ólafur við mig af aðsópsmiklum
sannfæringarkrafti svo sumpart
dugði mér: Heyrðu frændi, við þurf-
um að drekka saman í tuttugu og
fióra tíma. Það sat í mér hve langt
var í það að fylgt væri eftir þeim
orðum og kæmi í ljós að meira lægi
á bakvið galsann.
Svo hringir síminn einn morgun,
mörgum árum síðar. Þessi djúpa og
hljómmikla rödd, byrjar hægt:
Heyrðu frændi, geturðu ekki skropp-
ið til min að sækja mynd sem þú átt
hjá mér. Eftir Kjarval. Listamaður-
inn í fiölskyldunni á að eiga hana.
Og reyndist vera mynd sem Kjarval
hafði gert 1913 þegar hann var að
nema á Konunglegu akademíunni í
Kaupmannahöfn. Hamstola kven-
vera greyfist upp við gildan stofn og
grúfir andhtið, spymir öðrum fæti í
grundina og lokkamir flóa og fyssa
um stofninn og óvíst hvort þetta er
tré fremur en mannslimur reistur í
ofboði, ofsi.
Og það var ekki við annað komandi
en að þiggja hádegisverð og tékk-
neskan bjór. Sittu soldið lengur
frændi og talaðu við Imbu, ég þarf á
fund.
Ég sat svohtið lengur í hlýlegu and-
rúmslofti og húsfreyja fylgdi mér síð-
an tii dyra og kvaddi mig vinsamlega
og uppörvandi og lét þess getið að
ég væri að vísu ekki orðinn fyrsta
flokks ennþá. Væn kona og skynsöm,
dóttir Indriða Einarssonar sem skrif-
aði æviminningar sínar undir nafn-
inu Séð og lifað.
Öflugasti leiðtoginn
Kæmst minning mín um þennan
stórbrotna bróður móður minnar er
frá því þegar við sátum að næturlagi
stundarlangt í stofu að Lágafelh í
húsi afa míns en hann lá banaleguna
á hæðinni fyrir ofan okkur. Aldrei
fannst mér ég standa nær Ólafi en
þá og skynja umhyggju hans. Hann
kannaði hug minn mildilega og lað-
aði mig til að segja frá því sem var
að bijótast um innra með mér. Þama
sat öflugasti leiðtogi hinna borgara-
legu afla á íslandi og var að reyna
að skilja hvað leiddi mig til andstöðu
við lífsskoðanir hans og ævistarf og
stappaði í mig stáhnu í minni leit og
örvaði. Við sátum þama tveir menn.
Góðvilji hans umlukti mig og nær-
gætni. Það var útséð um hvem veg
stríðið á loftinu fyrir ofan okkur end-
aði.
(Ath. milhfyrirsagnir eru blaðsins)
dv_______Vísnaþáttur
Sígur yf-
ir heim-
innhúm
Á uppvaxtarárum Daða fróða (f.
22.7.1809 7 d. 8.1.1857) var lífsbar-
áttan á íslandi hörð og ströng.
Hann var pasturslítih og htt fær til
erfiðisvinnu - stundaði t.d. aldrei
sjóróðra. Fjárgeymsla var helsta
starf hans fram eftir aldri en að-
búnaður ekki góður, kjörin kröpp
og köld. Um tvítugsaldur fór hann
að skrifa og lagaði hönd sína eftir
prentstíl þvi enginn var leiðbein-
andinn. Énnfremur fór hann að
læra að lesa dönsku. Þetta hvort
tveggja iðkaði hann í öhum tóm-
stundum og eins yfir fiárgeymsl-
unni vetur og sumar. Var þá eins
og hann gleymdi því mótdræga,
sem hann átti oftast við að búa, því
svo sagði hann sjálfur við kunn-
ingja sína að þegar hann hefði haft
nytsama bók í barmi sínum hefði
sér fundist að hvorki kuldi né sult-
ur mætti eins sigra sig. Hann varð
úti á Skagaströnd. Um líf sitt kvað
Daði m.a. þetta:
Löngum hjá mér fuha finn
fiandskan heim að kveðja.
Mín er ævi margbrotin
mótlætingakeðja.
Erfiðleikar mannlífsins eru
margbreytilegir og á ýmsu gengur
hjá mönnum þegar þeir reyna að
ávaxta sitt pund eins og þeim er
ætlað. Brynjólfur Einarsson, skipa-
smiður í Vestmannaeyjum, lýsir
árangri sínum í þeirri viðleitni:
Þó ég lífs um langa stund
legði mig ahan fram,
aldrei gat mitt eina pund
orðið kílógramm.
og bætti við:
Þó við séum fæddir feigir,
fátækir sem auðugir,
erum við að deyja deigir
og deyjum flestir nauðugir.
Þorsteinn Guðmundsson, bóndi á
Skálpastöðum í Borgarfirði, orti
með nokkrum söknuði þegar að
starfslokum kom og tími var til
fyrir hann að njóta ávaxta verka
sinna:
Löngum degi lýkur hér.
Lúinn beygir hvem sem er.
Einn um veginn aldinn fer -
enginn segir: Flýttu þér!
Aðalsteinn Th. Gíslason sjómaö-
ur hefur gert sér ljóst hve hratt
tíminn hður þegar árin færast yfir
og þohnmæðin hefur leyst ákafann
af hólmi:
„Arin frá mér fiúka,
fækka gleðistundir.
Brátt í kistu kjúka
kúrir torfi undir“.
Hvert fer sálin síðan
seggur enginn veit,
- en þó kæfa kvíðann
kristin fyrirheit.
Lifsþreyta hefur sótt á Gísla Ól-
afsson frá Eiríksstöðum þegar
hann kvað:
Lífið fátt mér ljær í hag,
lúinn þrátt ég ghmi.
Koma máttu um miðjan dag
mikh háttatími.
Veröld þegar við ég skil,
vini og kunningjana,
þá er nægur tími tíl
að tala um reikningana.
Eiríkur Einarsson, alþingismað-
ur frá Hæh, á næstu stökur. Fyrir-
sögn þeirra er: Beðist gistingar:
Sígur yfir heiminn húm,
herra náðargjami,
ljáðu hentugt legurúm
lifsins tökubami.
Mér er hvimleitt myrkrið rauða,
mannlegt ráð er ónóg hlíf.
Guð, sem ræður gröf og dauða
gef mér trúna á annað líf.
Húnvetningurinn Bragi Bjöms-
son telur skammt til loka er hann
kveður:
Lækka boðar lífs á dröfn,
hkn hvar veitist þjáðum,
brosir við mér hinsta höfn,
hhðið opnast bráðum.
Skúh V. Guðjónsson, læknir í
Árósum, orti er degi hans tók að
halla:
Þegar ævisól er sest,
segl og reiði fúin,
held ég gröfin geymi best
gömul bein og lúin.
Snæbjörn Kristjánsson í Herghs-
ey lenti alloft í lífsháska í sjóferðum
Vísnaþáttur
sinum um Breiðatjörð og mun vis-
an, sem fer hér á eftir, hafa verið
svar hans við spurningum um þá
lífsreynslu:
Ég hef reynt í éljum nauða
jafnvel meira þér.
Á landamærum lifs og dauða
leikur enginn sér.
Ókunnur höfundur:
Loks er þögn, hún aht skal erfa,
allra jarðlíf varir skammt.
Okkar bíður allra að hverfa,
áfram lífið heldur samt.
Og ekki hafa verið miklar efa-
semdir í huga séra Sigurðar Ein-
arssonar í Holti þegar hann kvað:
Ég hyhi lífsins morgxm
í hinsta andartaki,
með eilífð fyrir stafni
og augnablik að baki.
Hér finnst mér síöasta erindið í
Haustvísum til Maríu eftir Einar
Ólaf Sveinsson eiga vel við:
Þegar mér sígur svefn á brá
síðastur ahs í heimi,
möttulinn þinn mjúka þá,
Móöir, breiddu mig ofan á,
svo sofi ég vært
og ekkert illt mig dreymi.
Torfi Jónsson