Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.1993, Blaðsíða 19

FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1993
19
Menning
Barnabók Sálmarusta
í skáldverki má jafnan finna mynd af þeim sem það
er ætlað. Hér er söguhetjan irngur drengur, sonur vin-
sæls sögumanns einhvers staðar í Austurlöndum.
Bókin hefst á þvi vandamáli drengsins að mótið hans
hefur yfirgefið þá feðga með grannanum og faðirinn
hefur misst frásagnargáfuna. En hann er samt ráðinn
til að laða fólk að kosningafundum einræðisspíru. Líf-
verðir þess manns eru tveir alvarlegir menn með risa-
vaxið yfirskegg, háværir og þjösnalegir. Þessi staðlaða
mynd af leynilöggum Miðausturlanda er líklega einum
of óviðráðanleg fyrir söguhetjuna. Nema hvað, leikur-
Bókmeimtir
Örn Ólafsson
inn berst á dulinn aukamána jarðar, en hann er að
miklu leyti hulinn sagnahafinu. Og hér stendur bar-
átta góðs og ills. Vondu kallamir vilja að þögnin ríki
því þeir geta ekki haft stjóm á sögum. Því menga þeir
sagnahafið skipulega svo að hver saga, fom og ný,
eyðileggst. Leiðtogi þeirra reynist vera alveg eins og
„þurrtruntulegur" granniim sem stakk af með móður
söguhetju. Og þótt söguhetjan verði skotin í stelpu þá
verður ekkert úr því, mikilvægast að fá mömmu aft-
ur. Og okkar maður fær hjálparmenn af furðulegasta
tagi, fljótandi gróður sem ummyndast í mannvem,
fiska alsetta munnum og síblaðrandi, o.s.frv. Og auð-
vitað leysast öll vandamál léttilega á síðustu stundu.
Augljóslega rís þessi saga a.n.l. af ömurlegri lífs-
reynslu Salmans Rushdie sjálfs en sem alkunna er
hefur klerkavaldið í íran sent morðingja til höfuðs
honmn fyrir gagnrýni á það í heldur lítilfjörlegum
reyfara, Sálmum Satans. Þetta birtist vel undir lok
bókarinnar, t.d. bls. 156. Annars vegar fer her sem
gagnrýnir öll fyrirmæli hershöfðingja og rökræðir þau
en gegn honum agaður her. Og auðvitað sigrar sá fyrr-
taldi því þar skildi hver sitt hlutverk út í æsar, hiafði
enda sjálfur átt þátt í að móta það. En agaði herinn
er lamaður af skilningsleysi og tortryggni.
Bernskt
Hvarvetna kemur í ljós að bókin er ætluð mjög ung-
um lesendum þótt mér væri erfitt að tiltaka nákvæm-
lega hvaða aldurshópi slíkur barnaskapur félh í geð
sem t.d. (bls. 151):
„Tjúppvalabær lá djúpt inn í landi Næturinnar óend-
anlegu og lofdð var svo ísjökulkalt að menn fengu
grýlukerti á nefið ef þeir gættu sín ekki. Og þar sátu
þau fost uns þau vora brotin af. Af þeim sökum báru
íbúamir einatt litla kúlulaga nefhitara sem gerðu það
að verkum að þeir litu út eins og trúðar í fjölleika-
húsi, nema hvað þessar nefhettur voru svartar.
Stíll bókarinnar er í samræmi við efniö. Því miður
hefi ég ekki komist í frumtextann til samanburðar en
vissulega séð ámóta stílblóm á ensku. Þetta er af sama
tagi og Þorsteinn Thorarensen notaði til að þýða
Tinna-bækumar, illu heilli (t.d. bls. 111).
„Billjón myglaðar grásleppur! Það er ég sem ræð
héma, yðar hátign," sagöi hann að lokum. „Ef þú get-
ur ekld hegðaö þér eins og maður læt ég senda þig
heim til Gúppveijabæjar og einhver annar verður lát-
inn sjá um að bjarga Battsíbu þinni fyrir þína hönd.
Og ég geri ekki ráð fyrir að þú yrðir hrifinn af því.
Sorti og blindabræla, það er víst öruggt."
Salman Rushdie:
Harún og sagnahafið
ísafold 1993, 184 bls.
Listakona með meðbyr
Þótt hún sé sprottin upp úr mjög óíslenskri myndhst-
arhefð, nefnilega bresku vatnslita- og frásagnarmal-
eríi og hafi ekki unnið faglega að hst sinni nema tæp
fimmtán ár, hefur Karólína Lámsdóttir hlotið mikinn
meðbyr meðal landa sinna. Verk hennar seljast upp
til agna í hvert sinn sem þau em sýnd í íslenskum
hsthúsum og stöðug eftirspum er eför þeim þess á
milli, áhrifamenn og konur sækjast eftir vináttu henn-
ar og gagnrýnendur hafa fjallað fremur vinsamlega
um hana. En þessar viðtökur veita Karólínu hvorki
hugfró né stappa í hana stálinu, hvort sem um er að
kenna vöntun á sjálfstrausti eða einhveiju öðra. Þögn
íslensks viömælanda hennar í hstmálarastétt um verk
hennar leggur hún út á versta veg. Þótt sýning hennar
Bókmenntir
Aðalsteinn Ingólfsson
að Kjarvalsstöðum árið 1982 sé það sem yfirleitt er
kahað „rífandi suksess", nægja nokkrir fyrirvarar í
umsögn Valtýs Péturssonar um hana til þess að steypa
hstakonunni í dýpstu örvæntingu og stökkva henni á
flótta til Bretlands. Neikvætt svar Norræna hússins
við fyrirspurn hennar um sýningarpláss árið 1985
verður til þess að hstakonunni „fahast gjörsamlega
hendur".
Þrálát vanmetakennd af þessu tæi, með tilheyrandi
fylgikvihum, er helsti ljóðurinn á annars einlægri og
elskulegri sjálfsævisögu Karólínu sem Jónína Micha-
elsdóttir hefur skráð af þeirri smekkvísi sem hún er
þekkt fyrir. Þar sem hstakonan sleppir allri mæðu og
talar beint út frá hjartanu um hstræn markmið sín
og væntingar, birtist hún hins vegar sem vænn og
gagnvandaður persónuleiki. Litljósmyndir af helstu
málverkum hennar em ágæt viðbót við þann texta.
Karólína ólst upp við þær ahsnægtir sem betri borg-
arar í Reykjavík bjuggu við á árunum um og eftir
seinni heimsstyijöld. Afi hennar var aukinheldur þjóð-
sagnapersónan Jóhannes Jósefsson, heljarmenni,
heimsborgari og faðir íslenskrar hótelmenningar.
Karólína er alin upp öðrum þræði í tumherberginu á
Hótel Borg, þar sem stórlynd amma hennar og nafna
bjó, hins vegar í stórhýsi við Hagamel. Það er á
menntaskólaárum sínum sem Karólína kemst að því
að hana langar mest af öhu að helga sig myndlist og
að loknu stúdentsprófi fær hún að fara í hstaskóla í
Karólína Lárusdóttir.
Lundúnum og Oxford á árunum 1964-67.
Mörgum árum síðar, eftir að hún er búin að koma
sér upp fjölskyldu, tekst Karóhnu loks að láta gamla
myndhstardrauminn rætast. - Þá var einnig hrunið
peningaveldi fjölskyldu hennar á íslandi, sem er ef tíl
vih ein undirrótin að öryggisleysi hennar. Sagan end-
ar hins vegar vel, hstakonan eignast nýjan og skiln-
ingsríkari eiginmann, góða vini í breskum myndhstar-
heimi og fer að sýna verk sín regulega.
Th er önnur og réttari útgáfa af sögu sem hstakonan
lætur fylgja með í lokin. Breska hstamiðstöðin Barbic-
an í Lundúnum hugðist setja saman sýninguna á
landslagsmyndum frá íslandi „Landscapes from a
High Latitude" áriö 1989, eins og áður er getið. Þótt
Karóhna sé yfirlýstur og praktíserandi málari manna-
mynda, ekki landslagsmynda, taldi hún sig eiga að
vera á þessari sýningu. Hún lét þá skoðun oftlega í
ljós við ýmsa áhrifamenn á æðstu stöðum á íslandi,
og svo fór að sömu áhrifamenn þrýstu á sendiherrann
í Lundúnum að koma myndum eftir Karólínu inn á
sýninguna. Sem var gert, en í óþökk bresku sýningar-
stjóranna, sem fannst freklega tekið fram fyrir hendur
sér. Því var ekki nema von að þeir væm með hunds-
haus þegar hstakonan snæddi með þeim hátíðarmáls-
verð, eins og hún skýrir frá en túlkar á sinn hátt.
Karólina, Líl og list Karóllnu Lárusdóttur listmálara, 207 bls.
Jónína Michaelsdóttir skráól
Forlagiö 1993
Rögnvaldur Siguijónsson:
Fróðlegog
ánægjuleg
hlustun
Meðal hinna fjölmörgu hljómdiska með klassískri tónhst, sem út hafa
komið nú fyrir jólin, mun mörgum þykja diskurinn með pínóleik Rögn-
valds Siguijónssonar meðal þeirra forvitnhegri. Á disknum leikur Rögn-
valdur verk eftir Robert Schumann, Claude Debussy, Franz Liszt, Jón
Þórarinsson, Jón Leifs og Hahgrím Helgason. í einu verkanna, Píanó-
kvintett Schumanns, leikur með Rögnvaldi strengjakvartett skipaður
þeim Hans Stephanek, fiðla, Katrínu Dahlhoff Bjamadóttur Dannheim,
fiðla, Sveini Ólafssyni, lágfiðla, og Dr. Heinz Edelstein, sehó.
Upptökur þessar em frá árunum
1948 th 1963. Miðað við hágæða-
tækni nútímans munu sumir ef th
vhl hafa eitthvað út á hljómgæðin
að setja. Við hinir, sem tökum und-
ir með Þorsteini Hannessyni um
að tónhstin sé aðalatriðið og hljóm-
gæði skipti minna máh, gerum
okkur enga rehu út af því þótt örht-
ið suð kunni að heyrast hér og þar.
Það er mjög fróðlegt og ánægjulegt
að hlýða á sphamennsku þessara
frumheija í íslensku tónhstarlífi.
Um margt er hún frábrugðin þeim
sthbrögðum sem menn nota mest v
nú th dags. Hinn frábæri píanó-
kvintett Schumanns er þama gott
dæmi.
Hægt er að taka undir með Runólfi Þórðarsyni, sem á ritgerð í diskbækl-
ingi, irni að þetta verk er eitt besta verk Schumanns. Það grípur áheyrand-
ann ómótstæðhega með hugmyndaauðgi sinni og tilfinningahita. Upptak-
an á leik þeirra félaga var gerð um leið og verkinu var útvarpað og gafst
því ekki tækifæri th að stoppa og lagfæra hluti enda thefni engin th þess.
Rögnvaldur Sigurjónsson.
Hljómplötur
Finnur Torfi Stefánsson
Flutningurinn er skemmthega alvarlegur, ákafur og kraftmikhl. Hraða-
breytingum er beitt af mikilh hst og sannfæringu th að auka dramatísk
áhrif verksins og er það nokkuð sem margir yngri tónhstarmenn gætu
lært af. Þótt heyra megi snurður á stöku stað kastar það engum skugga
á þá einlægu og hehsteyptu mynd sem þama er dregin af fógru verki.
Meðall annarra verka á diskinum má nefiia þijú ágæt íslensk verk
Sónatínu Jóns Þórarinssonar, Strákalag eftir Jón Leifs og Rondo Islanda
eftir Hahgrím Helgason. Sónatínan er þar viðamest, fahegt og mjög vel
unnið verk. Rögnvaldur leikur þessi verk af mikilli alúð og á einkar tón-
elskan hátt. Færni hans sem píanóleikara fær best að njóta sín í verkum
Listzs. Þama fer Röngvaldur mjög á kostum og sýnir frábæra tækni og
fimleika þótt aldrei komi það niður á hstrænni túlkun hans. Þessi diskur
er góður fengur fyrir þá sem hafa áhuga á íslenskri tónhst og tóihistar-
mönnum.
Ný sending
á ótrúlegu verði
Amsterdam
Verð kr. 65.950,-
Dæmi: Visa raðgreiðslur til 18 mánaða,
engin útborgun. Kr. 4.500,- á mán. ca.
XS HÓSGÖGN
Smiðjuvegi 6
Kópavogi
Sími 44544