Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.1993, Blaðsíða 34

Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.1993, Blaðsíða 34
58 FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1993 Hafsteinn á Eldingunni heitir ævi- saga Hafsteins Jóhannssonar sem er komin út hjá Iðunni. Bókin lýsir af- reki Hafsteins að sigla einn umhverf- is hnöttinn á heimasmíöaðri skútu án þess að hafa nokkurs staðar við- komu á leiöinni. Hér er brot úr kafla bókarinnar. Þegar líða tekur að aðventu árið 1990 siglir sæfarinn Hafsteinn Jó- hannsson einsamall á skútu sinni, fjarri allri mannabyggð úti á regin- hafi, langt undan ströndum Asíu og Austur-India, gegnum beljandi vindgnauð og öldurót hinna ill- ræmdu fimmtugsgráða, með suður- jaðri Indlandshafs norðan Kerguelen í átt að Tasmanhafi og Nýja-Sjá- landi, án þess að hafa annað fyrir augum en himin og haf allan þann tíma er sú sigling tók - endalausa víðáttu á alla vegu. Eini félagsskap- urinn sem hann hefur eru íbúar him- inhvolfsins og þær lífverur sem eiga hafdjúpin að vettvangi tilveru sinn- ar. Maðurinn er þarna einn í um- komuleysi sínu andspænis þeim ógn- aröflum náttúrunnar sem hann kappkostar ekki að sigrast á fremur en fuglar himins eða fiskarnir í djúp- inu - allt sem hann sækist eftir er að fá að þreyja þorrann og góuna í samhljómi við þær aðstæður sem upp kunna að koma hverju sinni - þrauka, líkt og forfeður hans í því harðbýla landi íslandi hafa mátt gera um aldir. Hann hefur sett sér það mark að komast aftur heill á húfi á Komið til Egersund í Noregi aö aflokinni hnattsiglingu. hann er ekki meira en 2 cm á lengd og silfurgljáandi. Ég var búinn að vera að velta því fyrir mér hvort fugl- inn væri í einhverju æti þama úti á reginhafi og fékk nú staðfestingu á því að það er þessi litli fiskur sem hann étur. Sunnudagur 9. desember 1990: Gervihnötturinn sýnir 44”38’ S og 98°53’ A á hádegi. Sjávarhiti mældist 12°C og lofthiti 15°C - norðankaldi og skýjað, loftvog: 1028 millíbör. Skútan er nú stödd nokkurn veginn miðja vegu milli Kergueleneyjar og Nýja- Sjálands, um það bil 2.000 sjómílur eða 3.650 km norður af Suðurskauts- landinu. Ég tók efdr því að leki virtist vera kominn að skútunni. Hún er öll úr trefjaplasti svo það á hvergi að geta komist inn sjór nema þá helst um lúkarsopið sem ekki var raunin. Ég fór því að leita orsaka fyrir þessum kynlega leka og byrjaði á að kanna svæðið í kringum siglufótinn ef ske kynni að mastrið væri á leið niður úr skútunni, en þar var sem betur fer ekkert að sjá. Þá var að kanna málið fyrir aftan vélina og þar kom í Ijós að lekinn kom inn með púströr- inu sem er sjókælt. Ekki var um annað að gera en finna út hvar sprunga væri á púströrinu og þegar hún var fundin að vefja rörið ræki- lega með einangrunarbandi - og það hélt. Vegna kælingarinnar verður rörið aldrei neitt verulega heitt þó vélin sé keyrð svo einangrunarband- ið dugði alveg þar til heim var kom- Brot úr kafla bókarinnar Hafsteinn á Eldingunni: Einsamall kringum jörðina þann stað sem lagt var upp frá. Til að það megi takast verður hann að laga sig að kringumstæðum og haga athöfnum sínum í samræmi viö duttlunga þeirra grimmu afla sem ríkjandi eru allt umhverfis hann og ein vesæl mannskepna fær engu um ráðið. Þekkirhafið En Hafsteinn Jóhannsson er að sönnu enginn veifiskati pg hann er svo vel að manni aö fáir íslendingar sem uppi hafa verið á seinustu ára- tugum hafa verið jafnokar hans að því leyti. Hann þekkir einnig hafið og duttlunga þess öðrum betur þó hann hafi ekki setiö lengi á skóla- bekk til að nema siglingafræði. Hins vegar hefur hann aldrei þurft á því að halda að bera mannkosti sína á torg til að miklast af sjálfum sér. Hann hefur jafnvel verið talinn ein- rænn og dulur, vegna þess að hann hefur kosið að fá að banga við sitt í friði, án þess að útbásúna það eða gefa gaum hvemig aðrir mundu kjósa að haga gerðum sínum í hans sporum. Hafsteinn Jóliannsson var fyrir löngu orðinn þjóðsagnapersóna á ís- landi þegar hann kvaddi fósturjörð- ina og hélt út í veröldina þrjátíu og fimm ára gamall og hefur síðan að- eins komið heim sem gestur þó hann hafi aldrei sleppt sínu íslenska ríkis- fangi. Sjómenn sem voru á síldveið- um fyrir norðan og austan land á sjöunda áratugnum eða þeir sem muna eftir honum frá vetrarvertíö- um á Suðumesjum allt fram að þeim tíma er hann hvarf úr landi kunna margar ótrúlegar sögur af hreysti hans við köfunarstörf. Hafsteinn ger- ir yfirleitt hvorki að játa né neita þegar slíkar sögur em bomar undir hann - hallar venjulega kímileitur undir flatt og spyr á móti: „Ja, ef þeir segja það, hlýtur það þá ekki að vera satt?“ Hugsum okkur bát sem veltist um vélarvana úti fyrir brimsorfinni strönd og færist óðfluga nær landi. Rauður bátur kemur aðvífandi á fullu stími og nálgast án þess að sleg- ið sé af. í stafni stendur samanrekinn maður í froskmannsbúningi meö stóra sveðju hangandi við belti og ■ hamar í hendi. Um leið og sá rauði fer hjá hinum bátnum varpar maður- inn sér útbyrðis og syndir hratt og ákveðið gegnum öldumar að skut þess sem berst um vélarvana í rót- inu. Aðeins líða fáeinar mínútur þar til kafarinn hefur lokið verki sínu og höggvið og skorið burt það sem heftir snúning skrúfunnar. Hann syndir aftur frá bátnum að Elding- unni sem kemur þar að á nýjan leik, eftir aö hafa farið í stóram sveig um bátinn, og kippir manninum inn fyr- ir borðstokkinn um leið og farið er hjá og siglir þegar í burtu. Báturinn sem áður var hjálparþurfi og í bráðri hættu heldur nú áfrcim veiðum eins og ekkert hafi í skorist. Eitthvað þessu líkt hljóma flestar frásagnir sjómanna sem orðið hafa vitni að björgunarafrekum Hafsteins Jó- hannssonar. Akurnesingar fyrirgáfu honum strákapörin Skriffinnska og reglufesta hafa alla tíð verið honum eitur í beinum - hann skortir allan skilning og samúð með þeim hugsunarhætti sem setur bókstafinn ofar mannlegri skynsemi. Hann er langt frá því að vera alvöra- gefinn maður og stundum hefur stráksskapur komið honum í bobba, einkum á yngri áram þegar uppá- tæki hans vora heldur en ekki litin homauga af virðulegri samborgur- um í fæðingarbæ hans. Akumesing- ar hafa kannski ekki allir gleymt því hvemig hús þeirra skulfu og rúöur nötraðu í gluggum - brotnuðu meira að segja sums staðar - þegar Haf- steinn og félagar hans, Skarfurinn og Hressilegur, voru að halda upp á jól og áramót með magnþrungnari áramótasprengjum en dæmi voru til um fyrir meira en þrjátíu árum. Þó svo allt þeirra brambolt sé ef til vill ekki að fullu gleymt er það áreið- anlega löngu fyrirgefið og þegar Haf- steinn var hér á ferð á skútunni Eld- ingu fyrir skömmu ásamt átta norsk- um skólastrákum sem hann bauð með sér, þá sátu þeir veislu á Akra- nesi sem haldin var Hafsteini til heið- urs í boði bæjarstjórans. Byggða- safnið í Göröum þar í bæ geymir margan góðan grip sem Hafsteinn hefur í áranna rás sótt í fang Ægis, ásamt minjagripum um hnattsigling- una, þar á meöal íslenska fánann sem uppi var á Eldingunni alla leið. Og þegar Hafsteinn og Elding hafa lokið hlutverki í þessari hérvist hef- ur Hafsteinn mælt svo fyrir að Byggðasafnið skuli hljóta skútuna til varðveislu. Smíðaði skútuna sjálfur Afar fáir þeirra siglingakappa sem siglt hafa einir umhverfis jörðina hafa sjálfir smíðað fleytuna sem þeir sigla, ef það era þá nokkrir. Joshua Slocum endurbyggði að vísu frá granni skútu sína Spray en aðrir hafa flestir verið á tilbúnum bátum. Hafsteinn segir að það hafi veitt sér til muna aukna ánægju af hnattreis- unni að skútan var hans eigin smíð. Ferðin var honum ekki einungis ögrandi viðfangsefni, hún var að sjálfsögðu einnig mikil þolraun fyrir hann sjálfan og þá ekki síður próf- raun á Eldinguna. Margoft kom það sér vel hvað hann gjörþekkti farkost- inn og vissi hvað mátti bjóða honum. Helsta áhyggjuefnið meðan á leið- angrinum stóð var vegna hluta sem hann hafði orðiö að treysta öðrum til að útbúa; einkum átti það viö inn virafestingar á stögunum sem héldu mastrinu. Minnstu mátti muna aö hinir svikulu stagvirar úr ryðfríu sænsku gæðastáli gerðu að engu draum hans um að ljúka hringferð- inni án viðkomu í landi nokkurs staðar. Þrisvar þurfti að skipta um hvert stag, fyrst þegar þrír þættir voru famir, þá var næsta stag látið endast þar til fjórir þættir vora slitn- ir og að lokum var beðið með að skipta um þar til sex þættir af nítján höfðu kubbast í sundur. Þó reynt væri að sæta lagi og skipta þegar lygndi kom einnig fyrir að skipta þurfti um stag í snörpum vindi og veltingi á rúmsjó þar sem sér- hverja mínútu var háð barátta upp á líf og dauða og minnstu mistök gátu þýtt að sæfarinn hrykki útbyrð- is eða yrði ófær um að bjarga sér vegna meiðsla. Hafsteinn var með öryggisbelti um sig miðjan með áfastri tveggja metra.taug sem á var lokukrókur á endanum, sem hann gat með einu handtaki lásað á vírinn á lunningunni eða annars staðar hvar sem hann var við störf ofan- þfija. Eftir á að hyggja segir hann þó aö það hefði komið að litlu haldi þótt hann hefði hangið í festinni ef hann hefði fallið út fyrir borðstokkinn þar sem hæst var upp í bátinn og byrðing hallaði inn niður að sjólínu, eins og til dæmis við stefni, því þá hefði ver- ið alls óvíst að hann hefði getað veg- ið sig upp aftur og enga viðspymu eða handfesti var að fá á hálum byrð- ingnum. Leki gerði vartvið sig Laugardagur 8. desember 1990: Klukkan tólf á hádegi segir leiðar- bókin Eldingu stadda á 44°06’ S og 94°35’ A. Sjávarhiti mældist 11°C og lofthiti 14°C- það er sólskin og norö- ankaldi, loftvog sýnir 1030 millíbör. Mikið er um höfrunga og aðra smá- hvali kringum skútuna. Kannski eru þeir á eftir smásíld sem heldur sig í torfum á þessu hafsvæði, svokallaðri laxasíld. Þegar öldumar hætta að ganga yfir skútuna í bili má stimdum finna þennan smáfisk á dekkinu, ið. Auk þess notaði ég vélina sáralít- ið, ég setti hana í gang tvisvar í mán- uði að meðaltali eins og til að full- vissa mig um aö hún tæki við sér og ganga úr skugga um ásigkomulag hennar. Þá gekk hún aðeins ör- skamma stund í senn sem sést best á því að ég tók með mér eitt þúsund lítra af gasolíu í ferðina og þegar ég fyllti á tankinn eftir að heim var komið vantaði aðeins á hann um fimmtíu lítra. Inm í þeirri tölu er það sem ljósavélin fór með en ég þurfti alltaf að láta hana ganga öðru hvoru til að halda hleðslu á rafgeymunum. Þegar þarna var komiö hafði ég þó komist að raun um að nóg var að keyra ljósavélina eina klukkustund í senn til að hlaða geymana, áður lét ég hana ganga miklu lengur. Væri sólskin og einhver vindur að ráði dugðu sólarsellurnar og vindmyllan líka alveg til aö halda á þeim fullri hleðslu. Ínávígivið hákarl Miðvikudagur 12. desember 1990: Gervihnöttur segir Eldingu stadda á 45°38’ S og 104°56’ A klukkan tólf á hádegi. Sjávarhiti mældist 12°C og lofthiti 12°C - það er skýjað og NA- andvari, loftvog sýnir 1032 millíbör. Klukkan fimm eftir hádegi verð ég var við stóran hákarl í kjölfarinu. Þetta var einn af þessum stóra gráu djöfsum, áreiðanlega fjögurra til fimm metra langur. Ég sat á fríholt- inu aftur í skut bakborðsmegin, það var sætið mitt þegar skútan hallaði á stjómborö. Ef hún hallaði á hinn veginn sat ég á lóðabelg sem var sljómborðsmegin. Sem ég sit þama heyri ég undarlegan þyt í sjónum fyrir aftan mig og þegar ég lít um þxl sá ég hvar þessi líka ógnvekjandi bakuggi skar sjóinn rétt fyrir aftan skútima, hviss ... hviss ... og vissi um leið hvaðan hljóðið kom. Hins vegar var ég alveg öraggm- þar sem ég sat, meðan ég fór ekki að dýfa neinum líkamspörtum í sjóinn. Ég
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.