Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.1995, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1995
15
►
>
>
Enginn er eldri
en hann heldur
Þaö er mikill sannleikur í orðunum
„enginn er eldri en hann heldur".
Einn sólríkan laugardagsmorgun í
júlí stóö ég í sakleysi mínu fyrir
framan spegihnn á baðinu. í skærri
birtunni sem skein inn um baö-
gluggann sá ég mér til mikillar
skelfmgar fíngert net af hrukkum
sem teygöu sig eins og langir fíngur
frá augnkrókunum alla leið upp í
hársrætur. „Hjálp!" gólaöi ég
„hvað er aö gerast?“ og æöisleg leit
aö gráum hárum hófst fyrir framan
spegilinn.
Allter
breytingum háð
Ég hafði að vísu komist á fertugs-
aldurinn þónokkrum vikum fyrr
en ekkert veriö að velta mér sér-
staklega upp úr því. En eins og
hendi væri veifað virtust hrukk-
umar hafa fjölfaldast á svipstundu
fyrir framan spegihnn.
Á aldursskeiðinu 30 til 75 ára
minnkar að vísu afkastageta hjart-
ans um allt að 30 prósent og lungn-
anna um 40 prósent að því að tahð
er. Afköst lifrarinnar minnka um
10 og nýmanna um aht að 40 pró-
sent og beinin verða þynnri, léttari
og brothættari. Ofan á þetta bætist
svo að teygjanlegir vefir í húðinni
minnka og hún hrukkast og slapp-
ast þegar árin færast yfir.
Ég taldi nú að pumpan væri í
sæmhegu ástandi en því var ekki
aö neita að ýmsir „afturpartar",
sem áður voru á tiltölulega réttum
stöðum, vom teknir að láta undan
þyngdarlögmálinu og nálguðust nú
gólfið óðfluga.
Hvað er tíl ráða? Það er sama
hversu hratt við hlaupum: EUi
kerhng hleypur jafn hratt. Það era
ekki endilega árin sem segja til um
hversu gömul viö erum. Sjötíu og
fimm ára gamalt fólk getur verið
jafn hresst og afkastað jafn miklu
og þegar það var um sextugt. Hins
vegar eru dæmi um fólk sem er
hreinlega orðið elhært um þrítugt.
Vísindamenn eru ekki á eitt sátt-
ir um orsakir öldrunar. Þær breyt-
ingar sem eiga sér stað á starfsemi
líkamans með árunum gerast mjög
mismunandi hratt hjá hverjum og
einum. Fyrstu einkennin eru
minnkandi teygjanleiki vefja,
taugafrumum fækkar og æðar
þrengjast, að ógleymdum spengi-
legum vöðvum sem gjarnan fara
fyrstir að láta á sjá.
Þetta á ekki einungis við um
mannskepnuna heldur allar lífver-
ur. Breytingarnar eiga það sameig-
inlegt hjá öllum að þeim verður
ekki við snúið - þó mikið hafi ég
nú reynt th þess eftir „hrukku-
fundinn“. í apótekum og snyrti-
vömverslunum em seld ýmis stór-
kostleg krem sem umsvifalaust
eiga að snúa' þessari þróun við.
Þessi krem em ýmist eiturgræn
eða hvít að ht. En mínar tilraunir
leiddu í ljós að þau virkuðu einna
best th að hræða nær líftóruna úr
litlum merkjasöludreng sem varð
fyrir þeirri hræðhegu lífsreynslu
að mæta mér í dyrunum með harða
græna skel á andlitinu og gúrku-
sneiðar yfir augunum.
Hressing fyrir
líkama og sál
Á sama hátt og vél þá vinnur lík-
aminn ekki eins vel eftir langa
notkun en það þarf þó ekki að þýða
að við þurfum að leggjast í kör þó
árin líði. Hehbrigt líferni og hreyf-
ing er það sem gjarnan er mælt
með til hressingar líkama og sálar.
LaugardagspistiU
Svafa Grönfeldt
Marga sjúkdóma, s.s. æðasjúk-
dóma og streitu, er einmitt hægt
að rekja til rangrar fæðu. Hins veg-
ar er okkur mörgum meinilla við
ýmislegt sem hehsusamlegt er og
borðum að sjálfsögðu ekki ætíð það
sem við ættum að borða.
Forritaðar frumur
Ein þekktasta kenningin um
öldrun er svoköhuö Hayfhck-áhrif.
Kenning þessi er kennd við amer-
ískan líffræðing, Leonar Hayfhck
að nafni. Hann komst að þeirri niö-
urstöðu að skipting ákveðinna
frumna í mannslíkamanum væri
takmörkuð við ákveðinn fjölda áð-
ur en þær deyja og endumýist því
ekki ótakmarkað. Þetta gefur til
kynna að öldrun sé forrituð í frum-
ur okkar og geti því skýrt mismun-
andi aldursskeið manna og dýra.
Einnig er þessi kenning talin varpa
ljósi á af hverju konur lifa lengur
en karlar.
Sælir skallar
Þótt við kvensumar lifum aö
meðaltali átta árum lengur en karl-
ar þá eldast þeir mun betur en við.
Grátt hár í vöngum og hrukkur
gera karlmenn virðulega, svo ekki
sé nú talaö um skallann. í vikunni
var því meðal annars haldið fram
í fjölmiðlum aö sköllóttir karlar
væru mun kynþokkafyhri en aðrir.
Jafnréttisráði hefur hins vegar
borist kvörtun vegna mismununar
kynjanna í styrkveitingum til hár-
kollukaupa. Konur fá styrk frá
Tryggingastofnun th slíkra kaupa
en ekki karlar nema sannað þyki
að um meðfædda innkirtlasjúk-
dóma sé að ræða eða afleiðingar
læknisfræðilegrar meðferðar. Kon-
ur fá hms vegar að kaupa tvær
hárkollur á ári þótt þær hafi misst
hárið af öðrum ástæðum. Þykir
þetta misrétti einhverjum körlum
súrt í broti. Frægustu „skallar"
landsins era þó ekki í þeirra hópi
enda mjög ánægðir með sinn skalla
eins og gefur að skhja þar sem þetta
er eins kynþokkafullt og raun ber
vitni. Ómar Ragnarsson sagði m.a.
að „það eru hártoganir að vera sí-
fellt að agnúast út í ákvæöi vegna
kynjamismunar. Að biðja um bæt-
ur fyrir karla sem hafa skalla er
eins og að biðja um bætur fyrir
karla af því þeir geta ekki orðið
mæður.“
Víðara samhengi
Það er ýmislegt annað en líffræði-
legir þættir, skalli og hrukkur sem
hafa áhrif á hðan okkar. Umhverfi
og félagslegar aðstæður hafa mikið
að segja. Vísindamenn eru nú farn-
ir að rannsaka þessa óumflýjan-
legu breytingu mannslíkamans í
mun víðara samhengi og rann-
sóknir afmarkast ekki við það sem
við getum kahað elhárin heldur
allt líf okkar frá barnæsku.
Heilbrigð sál
í hraustum likama
Sálina er ekki síður mikhvægt að
næra og rækta líkt og líkamann th
að halda í æskublómann. Þekking
læknisfræðinnar á líffærafræði-
legri uppbyggingu líkamans og
allri starfsemi er viðamikil en þeg-
ar kemur að sálartetrinu virðist
þekkingin verða æði götótt. Flestir
vísindamenn á okkar dögum halda
því fram að öldmn sé ekki einung-
is afleiðing hægari frumubreytinga
heldur orsök margra samtvinn-
aðra þátta. Þekking á sáhnni er
hins vegar takmörkuð og sagt er
að þrátt fyrir allar framfarir í
læknavísindum sé sálin eins dular-
fuh og hún var fyrir tvö þúsund
árum. Líkamlegir kvihar geta vald-
ið sálarflækjum og sálarflækjur
geta valdið líkamlegum vanda.
Þótt sjúkdómar séu óhjákvæmi-
legir í ellinni og hjartað sé ódug-
legra við að pumpa, lungu og nýru
afkasti ekki eins miklu og um tví-
tugt, ýmsir líkamshlutir sígi eöa
tútni út þá er ekki þar með sagt aö
öll líkamsstarfsemi sé úr lagi geng-
in. Eitt er víst að ef saman fer heil-
brigð sál og líkami hður okkur vel.
„Enginn er eldri en hann heldur."