Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.1995, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1995
Sögur af nýyrðum_
Greinimark
Nokkrum siimum hefir það kom-
ið fram í þáttum mínum, að fleiri
en einn maður hafi myndað sama
nýyrðið. Hér skal sögð dálítið ótrú-
leg saga af slíku tilviki. Mörg ár
stóð ég í þeirri trú, að ég hefði fyrst-
ur myndað orðið greinimark. Nú
veit ég, að svo er ekki. Heimildir,
mér kunnar, benda ótvírætt til
þess, að Guðmundur Finnbogason
landsbókavörður hafi fyrstur
myndað þetta orð um það bil árið
1924. Það kemur fyrir i þýðingu
hans á R.R. Marret, Mannfræöi,
Reykjavík 1924. Guðmundur virð-
ist nota orðið í merkingunni „sér-
kenni“. Því miður hefi ég ekki
enska textann, svo að ég veit ekki,
hvaða orði greinimark samsvarar
í enska textanum. Úr þýðingu Guð-
mundar komst orðið inn í Blön-
dalsviðbæti (1963) og er þar þýtt á
dönsku „adskillende træk, kende-
tegn, særpræg".
Á árunum 1961-1965, þegar hand-
ritamálið var efst á baugi, kynnti
ég mér rækilega gögn um það og
fékk reiðinnar ósköp af úrkhppum
úr dönskum blöðum um þetta mál.
í lögum um handritin er orðið krit-
erium (í flt. kriterier) notað um öll
þau skilyrði, sem handrit verða að
fullnægja til þess að verða tahn
menningareign íslendinga („is-
landsk kultureje“). Ég átti í vand-
ræðum með það, hvernig ég ætti
að þýða orðið kriterium á íslensku.
Loks datt mér í hug að nota um
þetta orðið greinimark. Hvenær
mér hugkvæmdist þetta, man ég
ekki. Frumvarpið um handritamál-
ið var lagt fram í danska þinginu
27. apríl 1961. Ólíklegt er, að ég
hafí notað orðið fyrir þann tíma.
Ég get ekki sannað, að ég hafi notað
orðið greinimark fyrr en 1965 í
grein, sem ég ritaði í Skími það ár
og bar heitið Handritamálið á loka-
stigi. í greininni kemur orðið
greinimark hvað eftir annað fyrir,
og stundum er kriterium sett í
sviga aftan við íslenska orðið, sbr.
t.d. Skírni 1965, bls. 23.
Nú ber þess að geta, að ég var,
ásamt Jakobi Benediktssyni, rit-
stjóri Blöndalsviðbætis, sem kom
Umsjón
Halldór Halldórsson
út 1963. Ef ég hefi ekki notað orðið
fyrr en 1965, mætti láta sér detta í
hug, að ég hafi lært orðið í Blön-
dalsviðbæti. Auðvitað hefi ég séð
orðið greinimarkviö ritstjóm bók-
arinnar, en ég geri mér ekki grein
fyrir, að ég hafi lært það þar. Ef svo
væri, hefði ég breytt merkingu
orðsins af ásettu ráði. Ekki er þó
loku fyrir það skotið, að orðið hafi
geymst í minni mínu, án þess að
mér hafi verið það ljóst. En hugsan-
legt er einnig, að ég hafi myndað
orðið 1961, áður en ég sá það í Blön-
dalsviðbæti. En hvernig sem þessu
kann að vera háttað, man ég, að
mér hugkvæmdist einhvern tíma á
þessu tímabib (1961-1965) í skrif-
stofu minni í Árnagarði að nota
orðið greinimark fyrir kriterium.
Mér fannst þá, að ég væri að mynda
nýtt orð.
Orðið greinimark var tekið upp í
Ensk-íslensku orðabókina 1984 sem
þýðing á criterion og í Orðabók
Menningarsjóðs 1983 með þýðing-
unni „einkenni sem flokka má at-
riði eftir". Þetta virðist vera skh-
greining á kriterium.
Leikskólar Reykjavíkurborgar
Leikskólastjóri og leikskólakennarar í
leikskólann Engjaborg v/Reyrengi
Leikskólastjóri óskast í leikskólann Engjaborg við Reyrengi
frá 1. september nk. Engjaborg er ársgamall 3ja deilda leik-
skóli fyrir börn á aldrinum 1-6 ára.
Umsækjendur skulu hafa leikskólakennaramenntun og
skal umsóknum skilaö á skrifstofu Dagvistar barna í Hafnar-
húsinu við Tryggvagötu fyrir 4. ágúst nk.
Einnig óskast leikskólakennarar á sama leikskóla.
Allar nánari upplýsingar gefur Margrét Vallý Jóhannsdótt-
ir, deildarstjóri fagdeildar, í síma 552 7277.
Leikskólar Reykjavíkurborgar eru reyklausir vinnustaðir.
Dagvist barna "
Hafnarhúsinu, Tryggvagötu 17, sími 552 7277
Þeir verða grimmir
í boltanum!
Krossgáta _____________________pv
■ ■ 'im H'ftt-F- VftKNfl xjftfm HF/ll — TLs ALVuR HN/6/N Vof/D- UR BL/TÐ UR /ftftSft V/L L l r/lPlNKft JE/SLft L’/T/L- /?FQ/y Z)E/r)Gfl I
j x 2
| GRJÓT | muu/ [ /HftUR /9 /YflGLfl H/LF/ll/f £/m- yRjfl 3
W£N'6UR /.'/27 /v y GORT ftR/ GLUFftR l£/T ftF _ STflt) 20 H
l II z 5
Vlh/Fl mb 15 DRott /z/ft'GftR Bl'o/zi u £//?/ lo
/30L/ 0/tljl/_ SrúJ-XUM FPÍBU/ft 6 23 7
f /y FÉLflá /< 8
RftNGL ftft . /3 RftD um ,, 3 9
FfíRjfi/t TV.'/ //o/v/ j<o//A 10
2E/P5 ftFL f 5 ofálfi
f /3 E/vTO. HFFYF /UáflR LftUS II
'p!6URT hl/dþ '/ JY1Ú3 fiftftST m. ROK/ ÖHlJÓPft STfltRU n H a
í agn/R ftumr S YKGjfl /LLfl 13
5//JÓ úr- /-///)/ RÖGÚR 9 RE/Kft ? /y
P£SS V£6Kft 5TAFL- flR
KftFfí Fftk/ HF/LftR . l% • /5
fíGN/R /,e///s VF/GUR RRtJUR /0 /6
r> RftTft ‘JftmHL HLÝJfl /7
Vfl/rV flOFu/S
P/L-fí /7 FUGLfi pnnu -■ Hft/nfl Gftt/GJR t>£Fft 18
MflÍHJR R/EGJft RÖSK
VRFp /ott GER/R HftN' _ % ■ tv/HL >8 þRÚT/f ftt) /9
f) BÝL/ 0ÆG/R FRfl 2o
FYLGJft S m 'ft - /ny//T Tftjftm /nflVUR -é- uTflú //? 2/
f /2 SÆVÝR JóRTuR VÝR 2 21
I 5JO/V QLER 25 RfFSft GÖF6/ SYHJuK 23
Kouft -<— TR'E KO/Vft 'óftmsT. 2V 5
f l / 2 F/rJJ 25
VEILU 6JRRH lí/TD. > 5 flLDRft uf/SuPj /flFRK/ 16 D3
tn
Ui
m
O
>-i
3
xO
'iH
m
'fd
cd
o; u. > o ■2: p 5 -1 :o LD 3 5 > X 07 X X 'Ji - - X
Qc X Vö X: <X X • X X X X X X 4 -i X X X X X X
CL X X <c X X X /X X X X X X X V 'J X N X
VD X <x ÍX X <x X IX X X X V? X X X X N V
v3 (X V* X VQ X X X X X X X X X X X X) X
Q (X X X X X X X X X > X X (X N (X X X
Q> u. Q X $ 'X X X X "o - X X X X N
5: ki X X Q X X X X X X X V'l X X (X X X
X << X K X X \ X X X Q> u. c> k X
X X 1- X <1 X X X X N X X X X V -S. X X
X X Qi kO X X X X - V) X X X N X X
s <x X K X X X X Q X X X VD N*s W X
<u X X X X R vn