Þjóðviljinn - 22.12.1946, Blaðsíða 10

8
ÞJÓÐVILJINN
Jólin 1946
ura því sem næst í hásuður, milli Bláfjalls (1222 m.) og
Sellandafjalls (988 m.), en beygjum síðan vestur fyrir
Sellandafjall. Hér á gróðurlendið auðsjáanlega i vök að
verjast fyrir sandfokinu.
Brátt er graslendið þrotið í bili, en við taka foksandar
og hraun. Logn og blíða hafði verið um daginn, en nú
hvessti skyndilega á suðvestan. Svalur fjallablærinn
strýkur ekki lengur um vanga, heldur fyllir sandhríð-
in vit okkar. Hjólförin eru háiffull af sandi. Við verðum
að ganga á undan bílunum og leita þau uppi. Við komum
að girðingu mæðiveikivarnanna, sem er milli Skjálfanda-
fljóts og Jökulsár á Fjöllum. Yfir hana verður að fara,
til að komast I Suðurárbotna, er veröa skal fyrsti nátt-
staður okkar í ferðinni. Við gcrum okkur hægt um vik,
kippum upp nokkrum staurum og stöndum á strengjun-
um, meðan bílarnir fara yfir, cn komum girðingunni í
samt lag á eftir.
Áfram er haldið yfir sandorpið Ódáðahraun, í leit að
Suðurárbotnum. Ósjálfrátt rifja ég upp í huganum sögu-
sagnii^ sem urðu til meðan Ódáðahraun var ókannað og
enginn vissi, hvað það hafði raunverulega að geyma.
Sögur um menn sem höfðu villzt inn í hraunið í fjár-
leitum og fundu þar búsældarlega dali, byggða útilegu-
mönnum. Hittu þeir konur er mjólkuðu ær í kvíum og
gáfu göngumóðum byggðarmanni að drekka. Karlar
þeirra voru öllu viðsjárverðari. Grettir og illúðlegir eins
og hraundrangarnir ldæddust þeir prjónafötum og gæru-
skinnum af stolnu fé. Hlutu byggðarmenn misjafnar við-
tokur hjá fjallabúum. Sumir voru drepnir á hryllilegan
Mannabeinin í Mótungu
hátt, öðrum fylgt til heimahaga, en sumir ílendust á ör-
æfunum og voru taldir af. Slæmar fjárheimtur og sannar
sagnir af útilegumönnum, er lifað höfðu árum saman í
óbyggðum, ollu því að menn gáfu ímyndunarafli sínu
lausan tauminn á þennan hátt. I sveitum er liggja að
Ódóðahrauni var útilegumannatrúin svo almenn, jafn-
vel fyrri hluta 19. aldar, að gangnamenn veigruðu sér
við að fara langt inn á öræfin, og heimtur oft slæmar af
þeim sökum. Til dæmis má geta þess, að árið 1830 voru
fimm menn, vopnaðir byssum og sveðjum, sendir úr
Mývatnssveit til að leita útilegumanna í Ódáðahrauni.
Fóru þeir allt að Dyngjufjöllum, er þá voru ókönnuð, en
enga fundu þeir útilegumennina. Þessi vísa varð til um
för þeirra:
Mývatns horslcu hetjurnar
herja fóru í Dyngjufjöll,
sverð og byssu sérhver bar,
að sækja fé og vinna tröll.
Sýnir hún að menn hafa komið auga á skoplegu hlið-
ina á þessu ferðalagi, er þótti þó hið frækilegasta.
Eg vakna frá þessum hugleiðingum, við að bíllinn
nemur skyndil. staðar. Við höfum fundið Suðurárbotna.
Það er logn, en dálítil rigning. Á grasbala austan Suður-
ár er okkar fyrsti tjaldstaður í Ódáðahrauni. Klukkan er
orðin tólf. Við hitum okkur kaffi og borðum það sem
hendi er næst, en skríðum sem skjótast inn í svefnpokana.
MANNABEIN OG EYÐIBÝLI
Eg vakna við að Þorsteinn kallar, að ltlukkan sé átta
og komið gott veður. Morgunsvæfur borgarbúi hefði þegið
að sofa lengur, en á fjöllum verða jafnvel illræmdustu
svefnpurkur léttsvæfar, og veðurfregnir Þorsteins höfðu
vekjandi áhrif. Eftir örfáar mínútur voru allir komnir á
fætur, og farnir að sýsla við nestispinkla og eldamennsku.
Það er sunnudagsmorgun (7. júlí). Himinninn heiður, og
sólin þerrar döggina af grasinu. Hraunið hefur breytt
um svip frá því kvöldið áður. Hraundrangarnir eru ekki
lengur svartir, heldur gráir, og rétt hjá tjöldunum streym
ir Suðuráin, lygn og tær. Við áttum eftir að sjá upptök
hennar,
Skammt frá er leitarmannakofi, einn þessara
hrörlegu og óvistlegu, sem enginn vill gista á sumar-
degi nema í aftakaveðrum. 1 námunda við hann hefur
stormurinn grafið upp mannabein, tvær höfuðkúpur o. fl.
Enginn veit með vissu hvernig á þessum beinum stendur.
Einn í hópnum segist hafa heyrt, að hér hafi Mývetning-