Þjóðviljinn - 22.12.1946, Síða 36

34
ÞJÓÐVILJINN
Jólin 1946
Alll er iieilagl sesaa lllir
Framhald af bls. 20.
að hinn rétti tími fyrir sérhæfingu, starfsþjálfun, sé
snemma á æskuárunum, e. t. v. á aldrinum tólf til sextán
ára — og aftur á seinni hluta háskólanámsins — en á
aldrinum sextán til tuttugu eigi að kenna hið almenna.
c) Skortur á starí'i, sem krefst ýtrustu crku einwtak-
lingsins.
Þetta virðist mér mjög vandasamt mál. Mestur hluti
vinnu í nútíma þjóðfélagi er fólki þyrnir í augum.
an gat bjargað mannslífum, reist menn upp frá dauð-
um, gert þá eilífa, skapað kynjaverur og svo kynja-
atburði, sem aldrei verða nema í ímyndun barns.
Ó, gömlu sögur og kvæði! Sögurnar tóku á sig ný
og óendanleg form.
Það fór alltaf straumur um mig, þegar ég fletti
upp þulunum hennar Theódóru og byrjaði að lesa:
Stúlkurnar ganga
sunnan með sjó,
og komst lengra og lengra inn í hugmyndaheiminn:
þar býr hann Litar
dvergurinn digri
og:
kom ég þar að kveldi
ef kerling sat að eldi,
eða:
Ægir karl með ygldar brár
og úfið skegg á vöngum.
Það voru bókmenntir hins tæra hugarflugs með
þyti vatns, elds og lofts, allra náttúruafla, auðlegðar,
álaga, saknaðar, lífs og dauða.
Úti ert þú við eyjar blár
en ég er seztur aö dröngum.
Eg hef aldrei séð bók eins lesna í kjölinn og þul-
urnar hennar Theódóru, það var ekki einungis, að
ekki sæist í þær fyrir óhreinindum, eins og oft vill
verða, það sást ekki í þær, þær voru upplesnar.
Hvers vegna eru ævintýrin svona mikilsverð?
Það er ef til vill sökum þess, að þau eru alþjóð-
leg. Efni þeirra nær ekki einungis til einnar þjóðar,
lieldur til þess hugarflugs, sem allir geta tileinkað
sér. Og þau munu lifa um allar aldir.
D.
Börn dá stigamanninn meira en verksmiðjukarlinn,
af þvi að þau finna, að það krefst meiri persónuleika að
vera stigamaður en verksmiðjukarl og er einstaklingnum
því siðferðílega betra. Það þarf alls ekki að vera, að
siðferðilega betra verk sé betur launað en hitt. t. d. leiða
kynni mín af smíðum til þess að mér finnst smíðar mjög
góð atvinna, en afturámóti hafa kynni mín af víxlurum
leitt til þess, að ég held, að þeirra atvinna heldur
bágborin.
Einu atvinnugreinarnar, sem ég þekki og mér finnst
virðingarverðar, bæði frá sjónarmiði einstaklingsins og
þjóðfélagsins — er að vera skapandi listamaður, ein-
hverskonar handverksmaður, vísindakönnuður, læknir,
kennari eða bóndi.
Þessir erfiðleikar í atvinnuskiptingu eiga scr
dýpri rætur en svo, að núverandi þekking okkar eða
nokkur hugsanleg pólitísk breyting taki fyrir þær.
Eg er ekki hrifinh af hortugum setningum sem þeirri
,,að nota rétt tómstundirnar". Eg er samþykkur Erie
Gill í því, að vinnan eigi að vera það, sem skemmtir
manninum, í tómstundunum á hann að vinna þjóðfélag-
inu.
Það bezta, sem við getum, eins og nú standa sakir í
þessum málum, er að láta okkur ekki gleymast, að mikilll
hluti fólks er þjakaður af vinnu sinni, og þann mögu-
leika þarf að rannsaka, hvort ekki sé hægt að dreifa ömur
legustu störfunum í þjóðfélögunum á fleiri hendur.
Oft er ástæða til að ætla að stritvinna og vélavinna
sé betur umborin af þeim sem eru fyrir bókarmennt
en hinum sem eru merktir fyrir stritið.
d. Skortur á heppilegum sálfræðilegum skilyrðum.
Fólk getur ekki þroskazt, nema það sé tiltölulega á-
nægt, og þótt efnahagslegum þörfum sé fullnægt þá er
ýmislegt sem vantar. Maðurinn hefur þörf á að vera
dáður og dá. Hann vill finna verðleika sína bæði í sín
og annarra augum, vill vera frjáls og ábyrgur, umfram
allt ekki einmana eða einangraður. Fyrsta verulega
hindrunin er hversu stórar þjóðfélagsheildirnar eru
orðnar.
Af náttúrunnar hendi virðist maðurinn bezt fallinn
til að lifa í skaplegum heildum, en iðnaðarþróunin hefur
neytt hann til að lifa í óskaplegu þéttbýli.
Margt misheppnað heimilið, sem nútíma sálfræðingar
tala um, á rætur ógæfu sinnar í þeim tilraunum manns-
ins að skapa sér innan fjölskyldunnar þær sálfræðilegar
forsendur, sem lífi hans eru nauðsynlegar, og hann getur
hvergi fundið nema innan þeirrar þjóðfélagsheildar, sem
hann lifir í. Fjölskyldulífið er byggt á ójafnræði, sam-
bandi foreldra við barn, þjóðfélagsheildir eru — eða ættu
<