Dagblaðið Vísir - DV - 12.10.1996, Blaðsíða 31

LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1996
menningu
Sá sem skrifar í blöð
sækir ekki fyrirmyndir í bókmenntir
Jónas Kristjánsson, ritstjóri DV,
hlaut í vikunni verðlaun úr Minn-
ingarsjóði Björns Jónssonar rit-
stjóra, Móðurmálssjóðnum, sem
var stofnaður 1943. „Tilgangur
sjóðsins er að verðlauna mann, er
hefur aðalstarf sitt af blaða-
mennsku og hefur að dómi
sjóðsstjórnarinnar ritað svo
góðan stíl og vandað ís-
lenskt mál undanfarin
ár að viðurkenningar
sé vert,“ sagði for-
maður sjóðsstjórn-
ar, Sveinn Skorri
Höskuldsson pró-
fessor, við afhending-
una. Aðeins 12 mönn-
um hefur hlotnast
þessi heiður á hálfri öld.
Knappur stíll með
söguþræði
Björn Jónsson var rit-
stjóri ísafoldar fyrir og
um aldamótin síðustu og
stórveldi í íslenskri
blaðamennsku á sinni
tíð. Hefur Jónas Krist-
jánsson rannsakað stíl
hans?
„Nei nei, en ég hef les-
ið hann eins og aðra
menn sem voru uppi á
þessum tíma, sérstaklega út af
stjórnmálunum. Ég held að ég sé
ekki líkur honum, hann var sér-
stæður maður að öllu leyti. Og góð-
ur íslenskumaður.
Ég hef eins og aðrir lesið bækur
góðra höfunda, en sá sem skrifar í
blöð sækir ekki þangað fyrirmynd-
ir. Ég hef viljað að stíllinn væri
knappur og að hann hefði sögu-
þráð, ekki rambað fram og aftur
heldur haldið mig við efnið í ein-
hverri rökréttri röð. I bókmenntum
gilda allt önnur lögmál. Blöð eru
hugsuð til að koma sjónarmiðum
ara að afla sér heimilda. Maður
þarf ekki að muna eins mikið.
Gagnabankar eru aðgengilegir og
greinar eins og leiðarar geta verið
ábyrgari og réttari en áður hvað
snertir staðreyndir.
Ég breyti texta aðallega með því
að stytta hann, fella út óþörf
orð. í upphaflegri út-
gáfu er ég undir
áhrifum frá tal-
máli, sem er
lengra en ritmál,
fleiri málhvíldar-
orð eins og „það
er“. Svo er alltaf
stemning yfir því
sem maður gerir
og maður fylg-
ir henni. Þeg-
ar ég svo
horfi á verkið
eftir á finnst
mér margt of-
sagt og dreg
oft úr, fækka
áhersluorð-
um eins og
afar og mjög.
Ég hef
kannski sagt
að eitthvað sé
afar gott, en
þegar ég
hugsa málið
þá er það
bara gott! Tilhneigingin er alltaf að
nota ekki lýsandi orð án áherslu-
orðs, en þá verður gengislækkun á
orðinu sjálfu."
Verðlaun eru góð fyrir
málefnið
- Hafa svona verðlaun gildi?
„Mér finnst allt hafa gildi sem
rís upp úr þessu hversdagslega,
veisluhöld og húllumhæ af ýmsu
tagi. Verðlaunaveitingar eru ágæt-
ar - burtséð frá þvl hvernig til
Jónas Kristjánsson, ritstjóri DV:
Ákveðin áminning að fá verðlaun
Jónas Kristjánsson, ritstjóri DV, tekur við viðurkenningu Minningarsjóðs
Björns Jónssonar ritstjóra, Móðurmálssjóðsins, úr hendi Sveins Skorra
Höskuldssonar prófessors.
og upplýsingum á framfæri við al-
menning og það ræður úrslitum að
samband komist á, strax, og það
gerist ekki nema skipulag sé á mál-
inu.
Ég er um það bil klukkutíma að
skrifa leiðara, og fljótari nú en fyrr
á árum, hvort sem það stafar af
þjálfun eða meiri tækni. Nú er auð-
veldara að breyta texta og ég breyti
meira en áður. í gamla daga skrif-
aði maður á hvítan pappír og mál-
ið varð fljótt illskiljanlegt ef miklu
var breytt, og maður sparaði sér
breytingar. Núna er líka auðveld-
tekst með val á verðlaunahafa
hverju sinni. Almennt séð er gott
fyrir málefnið að verðlaun séu veitt
á því sviði. Það hefur að minnsta
kosti áhrif á þann sem fær verð-
launin! Hann fær ákveðna áminn-
ingu um leið og hann fær verðlaun.
Svo er dýrmætt að til sé fólk sem
hefur áhuga á að blöð séu vel skrif-
uð og komi saman og meti það. Góð
íslenska skiptir máli í blaða-
mennsku. Þetta tungumál hefur
verið á hægfara undanhaldi vegna
vaxandi nálægðar við umheiminn.
Unga fólkið talar margt jafngóða
ensku og íslensku. íslenskan á
erfitt uppdráttar af ýmsum nátt-
úrulegum ástæðum, en hún er einn
af örfáum hornsteinum þess að hér
er sérstakt þjóðfélag.
Tungumálið á
undanhaldi
Ég sagði frá því í verðlaunaboð-
inu að það hefði hringt til mín aldr-
aður verkfræðingur eftir leiðara
sem ég skrifaði um nýyrðasmíði.
Hann sagði að það væri misskiln-
ingur hjá mér að til væru orð á ís-
lensku yfir flesta hluti. Hann hafði
sjálfur verið ötull nýyrðasmiður,
og fleiri á hans aldri, en fáir tækju
við af þeim. Það væri lítill áhugi á
nýyrðum, til dæmis í félagsvísinda-
deild háskólans. Helst hefðu tækni-
menn áhuga á að gera hreint hjá
sér, til dæmis verkfræðingar. Hann
sagðist álíta að aðeins um helming-
ur orðaforða nútímans væri til á ís-
lensku, og bilið milli ensku og ís-
lensku væri alltaf að breikka. Hon-
um fannst erfitt að sjá að á þessu
yrði breyting í framtíðinni; því ylli
áhugaleysi ráðuneytis, áhugaleysi
háskólans og áhugaleysi hjá yngri
kynslóðinni.
Þá erum við líka á undanhaldi í
nýyrðasmíði, þvi sviði sem ég hélt
að væri í nokkuð góðu horfi. Ég er
ekki að segja að tungumálið sé að
hrynja, ég er að segja að það sé á
sígandi undanhaldi. Og það kom
mér á óvart að við ættum svona
langt í land með að eiga fullmótað
nútímatungumál fyrir nútíma-
menningu. Ég veit að það hafa ver-
ið að koma út nýjar orðabækur um
ýmis fræði; kapphlaupinu er haldið
áfram, en bilið lengist jafnt og þétt.
Þetta eru ekki mínar kenningar;
ég hef þær frá fróðum mönnum, og
þær valda mér óþægindum.“ -SA
OPIÐ
laugardag
10.00 - 16.00
og
sunnudag
12.00 - 16.00
Gerð L D H Rétt verð Kynningarverð
► 998 165 60 72 59.100 49.680
8880 80 59 65 30.770 25.850
780 80 60 65 27.360 22.980
800 80 60 64 22.870 19.250
72 70 59 65 16.220 13.620
566 60 49 59 12.300 10.320
znsw
Borgartúni 29
Sími: 552 7095 & 562 7474
fax: 562 2340
Sölusýning
á sjónvarpsskápum frá
ItaelodK
Fyrirtæki utan samtaka atvinnurekenda
,')É ^VÍ J'r '' ^ ~
í samræmi við ókvæði * nýrri vinnulöggjöf, óskor
wMm
Verzlunarmannafélag Reykjav
viðræðuáætlunar við fyrirtæki sem
atvinnurekenda. Forsvarsme
beðnir um að hafa samband við Kjaramál
komist verði hj
jara
gerð
irra
(
a eru
jSæ| ■■

lunarmannafélag Reykjavíkur
Húsi verslunarinnar
Sími: 568 7100
í lögum nr. 75/1996 segir: "Atvinnurekendur eða samtök þeirra og siéttarfélög skulu
gera áætlun um skipulag viðræðna um endumýjun kjarasamnings... Viðræðuáætlun
skal gerð í síðasta lagi tíu vikum áður en gildandi kjarasamningur er laus."