Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.1996, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 1996 Jjj"V
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarforma6ur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasiöa: http://www.skyrrJs/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centnjm.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftanrerð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Handlagni og hyggindi
Kalífunum í Bagdað var fyrr á öldum kennd ein iðn-
grein, svo að þeir gætu haft af henni lifibrauð, ef örlög-
in veltu þeim úr valdasessi. Þetta er aftur orðið áhuga-
vert öryggisnet, þegar svo er komið, að háskólamenntun
veitir aðeins stundum aðgang að starfi við hæfi.
Skólakerfi okkar er eins og raunar annarra þjóða læst
í gömlum viðjum bóknáms, sem framleiðir mikinn fjölda
tiltölulega sérhæfðs fólks. Sumt af þessu fólki á erfitt
með að fá vinnu á síðustu og verstu tímum og býr ekki
yfir nægri sveigju til að taka upp nýja þræði.
Skólarnir kæmu notendum sínum að betra gagni, ef
minni áherzla væri lögð á námsefni, sem kveikir ekki
áhuga. Tímanum og orkunni væri betur varið til að auð-
velda þeim að komast af úti í lífinu, hvernig sem allt
veltist, þegar heilar atvinnugreinar hníga eða rísa.
Flestir geta sparað sér mikinn kostnað á lífsleiðinni
með því að kunna að handleika verkfæri, bæði handknú-
in og vélknúin. Hamrar, skrúfjárn og sagir trésmiðanna
liggja í augum uppi, einnig tengur og skrúíjám rafvirkj-
anna, svo og rörtangir pípulagningamanna.
Sá, sem kann að handleika verkfæri atvinnumanna í
byggingaiðnaði, getur sparað sér hundruð þúsunda
króna á lífsleiðinni. Svipað er að segja um þá, sem
kunna að handleika verkfæri vél- og bílvirkja. Verkfæra-
leikni getur látið lágar tekjur endast eins og miðlungs-
tekjur.
Með verkfærum er hér átt við þau tól, sem hversdags-
lega em notuð í handverki og ekki þau, sem notuð eru í
handavinnutímum skóla til að búa til jólagjafir úr kross-
viði eða í öðru föndri af slfku tagi. Hér er átt við, að
skólafólk kynnist alvöruverkfærum daglegs lífs.
Eins er mikilvægt að reyna að kenna nemendum á
peninga með því að setja þá í spor neytenda, sem þurfa
að láta enda ná saman. í stað einhvers hluta af þeirri
óhlutlægu stærðfræði, sem þeim er boðin, má bjóða
þeim dæmi, sem skipta máli í daglegu lífi fólks.
Mörgum nemendum mundi bregða, ef þeir framreikn-
uðu tíu ára kostnað af einum sígarettupakka á dag eða
tíu ára kostnað af einum lítra af gosi á dag. Þannig má
líka framreikna bjórinn og súkkulaðið, sem margir inn-
byrða af algeru tillitsleysi við eigin flárhag.
í neytendatímum geta skólar sent nemendur í verzlan-
ir og látið þá setja saman ímyndaðar matarkörfur, sem
rúmast innan ramma tilgreindra íjárráða. Með saman-
burði á nytsemi og kostnaði matarkarfanna má reyna að
vekja tilflnningu fyrir fánýti sumrar neyzlu.
Fólk á misjafnlega erfitt með að láta peningana end-
ast. Sumir verða háðir hátekjum og verða bjargarlausir,
ef þeir þurfa að handleika verkfæri eða velta fyrir sér
krónum vegna óvæntrar tekjuskerðingar. Aðrir hafa lag
á að láta tekjurnar endast, hverjar sem þær eru.
Ekki þarf að líta í margar matarkörfur fólks í kjörbúð-
um til að sjá, að fjöldi manna hefur litla sem enga tiifinn-
ingu fyrir gæðum og verði. Körfurnar eru fullar af lé-
legri dósavöru og pakkavöru, er kostar miklu meira en
vönduð og kræsileg vara, sem er minna unnin.
Sumt fólk virðist fálma eins og í leiðslu eftir mikið
auglýstri vöru, innihaldsrýrum ímyndunum og verk-
smiðjuframleiddu ígildi dýrafóðurs, en missir af því,
sem er bragðbezt, hoilast og ódýrast. Ungt fólk hrekst út
á neytendamarkaðinn án nokkurrar verkþjálfunar.
Með því að bjóða verkfæra- og neyzluþjálfun geta skól-
amir öðlazt nýjan tilgang og fært íslendingum framtíð-
arinnar handlagni og hyggindi, sem í hag koma.
Jónas Kristjánsson
Eftirköst múgmorða
breiðast til Zaire
Enn er manngrúi á hrakning-
um í Mið-Afríku, á svæðinu þar
sem landflæmið Zaire og smáríkin
Rúanda og Búrúndí mætast. Millj-
ón manns að minnsta kosti
streymir fótgangandi um vegi eða
fjöll og skóga í leit að hæli og við-
urværi innan um stríðandi fylk-
ingar.
Líknarsamtök sem haft hafa
þetta fólk á framfæri í rúm tvö ár
ráða ekki við neitt og hafa flest
kallað fólk sitt brott i skyndingu
úr yfirvofandi háska, enda birgða-
stöðvar alþjóðastofnana og bæki-
stöðvar í ræningjahöndum. Ríki
heims, sem láta sig slíka atburði
skipta, halda að sér höndum, sjá
engin úrræði eða hrýs hugur við
að leggja á sig það sem til þyrfti til
að skakka leikinn.
Viðbrögöin eru endurtekning á
því sem átti sér stað í júli 1994. Þá
hófust hörmungarnar með skipu-
lögðum múgmorðum ofstækissam-
taka af ættbálki Hútúa í Rúanda á
keppinautunum Túsum og ekki
síður þeim Hútúum sem vildu
stuðla að því að ættbálkarnir
gætu búið saman i friði.
Talið er að milljón manna hafi
þá veriö brytjuð niður þangað til
skæruher Tútsa náði yfirhöndinni
og friðaði landið. Forsprakkar
múgmorðanna flýðu þá yfir vest-
urlandamærin til Zaire og ráku
með sér landslýð Hútúa hvar sem
þeir fóru um.
Við þetta myndaðist flótta-
mannaskarinn í landamærahérað-
inu Kivu. Það sem nú er að gerast
er bein afleiðing af þvi sem þá var
látið ógert af hálfu stjórnvalda
Zaire og alþjóðastofnana.
Múgmorðaforsprakkar Hútúa
og hersveitir þeirra voru látnar
halda vopnum sínum og skipulagi.
Látið var viðgangast að þessi
óþjóðalýður tæki yfirráðin í flótta-
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
mannabúðunum og stjómaði þeim
með ofbeldi.
Markmið morðsveitanna var
annars vegar að fela sig innan um
fjöldann, kæmi til alvörurann-
sóknar á fjöldamorðunum. Hins
vegar litu foringjarnir á flótta-
mannaskarann sem uppsprettu að
nýliðum fyrir sig í baráttu fyrir
að hertaka Rúanda.
Ljóst var frá upphafi að engin
lausn var á vanda flóttafólksins
upp til hópa önnur en að það sneri
heim til fyrri heimkynna í Rú-
anda og tæki þar að yrkja jörðina
á ný. En jafnskjótt og alþjóðastofn-
anir tóku að reyna að stuðla að
heimfor gripu raunverulegir vald-
hafar búðanna til sinna ráða. Þeir
drápu flóttafólk sem gerðist heim-
fúst og hröktu alþjóðastarfsmenn,
sem vildu aðstoða við heimför
þess, á brott með hótunum og
árásum.
Meginábyrgðina á því hversu
komið er bera auðvitað stjómvöld
í Zaire með Mobutu Sese Seko for-
seta í fararbroddi. Hann hefur
verið einvaldur í einhverju
gagnauöugasta landi Afríku frá
því bandaríska leyniþjónustan
CIA studdi hann til valda eftir
morðið á Patrice Lumumba 1960.
Þjófnaðarveldi hans í skjóli
bandarisks stuðnings hefur fært
Zaire fram á barm upplausnar.
Mobutu réð því að morðsveitir
Hútúa voru ekki afvopnaðar við
komuna til Zaire. Tilgangurinn
kom í ljós þegar hann ákvað að
Tútsar, sem verið hafa búsettir í
austurhéruðum landsins, að
minnsta kosti frá því á átjándu
öld, skyldu sviptir ríkisborgara-
rétti i Zaire og reknir úr landi.
Tútsamir í Zaire, sem þar kall-
ast Banjamulenge, snerust til
varnar og samræmdu aðgerðir
sínar viðnámi Rúandahers við
árásum landflótta Hútúa yfir
landamærin. Brátt kom í ljós að
her Zaire er í upplausn, agalaus
og til þess eins fallinn að stunda
rán og gripdeildir hjá óbreyttum
borguram.
Sveitir Banjamulenge ráða nú
löngu belti meðfram landamærun-
um. Flóttamannabúðir tæmast
hverjar af öðram að boði Hútú-
sveitanna sem þar ráða lögum og
lofum og reyna eins og fyrri dag-
inn að skýla sér í fjöldanum.
Mobutu Sese Seko, forseti Zaire,
er hvergi nærri. Hann er í eftir-
meðferð í Sviss eftir aðgerð á
blöðruhálskirtli og býr með miklu
fylgdarliði á glæsihóteli í Laus-
anne.
Bjargarlausum flóttamanna-
skara verður ekki liðsinnt í Zaire
eins og komið er og væri að sumra
dómi reynandi að hefja hjálpar-
starf í Rúanda í von um að fjöld-
inn sem þangað telur sig eiga aft-
urkvæmt snúi heim, þó seint sé.
Aðgerðaleysi
„Miðhluti Afríku er hryllingsmynd af þeirri
spennu sem rikir milli afrískra þjóðflokka. Allir
eiga sinn þátt í hörmungunum. Hútúar frömdu
þjóðarmorð á tútsum. Tútsar hefndu sín. Hútúar
skipulögðu morðferðir inn í Rúanda frá flótta-
mannabúðunum í Saír. Nú reyna tútsar með öllum
ráðum að búa til öryggissvæði með því að reka
flóttamennina lengra inn í Saír þar sem spillt stjóm
Mobutos hefur nær leyst upp fyrram belgíska
Kongó. Hætta er á aö allt svæðið springi. Eins og
áður horfir alþjóðasamfélagiö aðgerðalaust á þó svo
að gerðar séu tilraunir með hálfum huga til að
leysa málin.“ Úr forystugrein Politiken 29. okt.
Tefja viðræður
„ísraelar halda því fram að Arafat tefji viðræð-
urnar um Hebron i þéirri von að þegar forsetakosn-
ingamar í Bandaríkjunum eru yfirstaðnar muni
Bandaríkjastjóm verða fúsari til að þrýsta á ísrael
til að standa við gerða samninga. Palestínumenn
vísa því á bug að um vísvitandi tafir sé að ræða en
Evrópuferð Arafats kyndir undir grun ísraela.
Bandaríkin hvöttu ákaft til viðræðnanna eftir
óeirðirnar í septemher. Niðurstaða verður að fást
skjótt.“
Úr forystugrein New York Times 30. okt.
Hægt að aðstoða
„Það væra mikil mistök að ætla að öngþveiti og
þjóðarmorð séu landlæg í svörtu Afríku og líta á
hana sem vonlaust tilfelli. í mörgum löndum Afríku
hefur náðst árangur í friðartilraunum og þróunar-
málum á undanfómum árum án þess að mikið hafi
borið á því. Uganda er dæmi um það. Stöðug aðstoð
veitt af heilum hug getur leitt til árangurs.“
Úr forystugrein Neue Zíircher Zeitung 31. okt.
skoðanir annarra
Flóttafólk úr búðum nærrl borginni Bukavu á flótta út í óvissun