Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.1998, Síða 10

10
LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 1998 JCP"V
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Fijálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, slmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Lítt skipulagður flótti
Öðruvísi væri um að litast í landbúnaði, ef tekið heföi
verið mark á kenningum, sem settar voru fram í leiður-
um forvera þessa blaðs fyrir aldarfjórðungi og síðan ít-
rekaðar mörgum sinnum á hverju ári. Þá væri afkoma
bænda ekki eins dapurleg og hún er nú.
Stjórnvöld hafa á síðustu árum og allt of seint byrjað
að gera sumt af því, sem auðveldara hefði verið fyrir ald-
arflórðungi. Þau hafa dregið úr framlögum til landbún-
aðar og notað hagnaðinn til að kaupa framleiðslurétt af
bændum til að auðvelda þeim að bregða búi.
Með því að fresta aðgerðum í tvo áratugi töldu stjórn-
völd bændum trú um, að þeir þyrftu ekki að laga sig að
markaðsaðstæðum. Þau bjuggu jafnframt til hrikalegt
kostnaðardæmi, sem dró úr getu ríkissjóðs til að auð-
velda bændum að laga sig að aðstæðum.
Fyrir aldarfjórðungi var augljóst, að landbúnaðurinn
gæti ekki og mundi ekki geta selt afurðir sínar úr landi,
af því að verndarstefna gildir með fleiri þjóðum en okk-
ur. Þá var einnig augljóst, að innanlandsmarkaðurinn
mundi dragast saman með breyttum lífsháttum.
Hér í blaðinu var spáð, að markaður til langs tíma
yrði fyrir um það bil 2.000 bændur. Þeir voru þá nærri
5.000. Síðan hefur þeim fækkað niður í 3.000 og á enn eft-
ir að fækka um 1.000. Það eru einkum sauðfjárbændur,
sem eru enn alltof margir miðað við markaðinn.
Vandræði bænda byggjast einkum á því óláni að
standa sífellt öfugum megin í markaðslögmáli framboðs
og eftirspurnar. Verðlag þrýstist niður, þegar framleiðsla
er meiri en eftirspurn. Þetta er eitt af þessum einfóldu
lögmálum, sem margir eiga erfitt með að skilja.
Með því að borga bændum fyrir að búa áfram og fram-
leiða sem mest voru stjórnvöld áratugum saman að fram-
lengja ójafnvægi, sem hefur alltaf verið bændum í óhag,
þótt fæstir þeirra hafi viljað skilja það. Þeim væri í hag
að finna nýtt jafnvægi sem allra fyrst.
Enn hafa stjórnvöld aðeins tekið á þeim hluta vand-
ans, sem snýr að lokuðum innanlandsmarkaði. Enn hef-
ur ekki verið horfzt í augu við þá augljósu framtíð, að
markaðurinn mun opnast fyrir erlendri búvöru vegna
fríverzlunarsamninga, sem ríkið verður að gera.
Titölulega fáir, öflugir og sérhæfðir bændur eru miklu
betur í stakk búnir að mæta síðari hluta vandans heldur
en margir og skuldugir bændur með fjölbreyttan búskap,
einkum ef hann er af hefðbundnu tagi. Þeir, sem nú þeg-
ar lepja dauðann úr skel, hafa litla von.
Loðdýramenn og hrossaræktendur eru dæmi um sér-
hæfða bændur, sem geta mætt ótryggri framtíð, ef þeim
fjölgar ekki um of. Þeir hafa fundið glufur á erlendum
markaði, sem geta gefið góðar tekjur, ef menn gæta þess
að heíja ekki eitt offramleiðsluæðið enn.
Lífrænir bændur eiga líka möguleika, ef menn falla
ekki í þá gryfju að ímynda sér, að unnt sé að ljúga því að
útlendingum, að íslenzkur landbúnaður sé meira eða
minna lífrænn eins og hann er núna. Blekkingar verða
til þess eins, að markaðurinn hrynur.
Fáir aðrir en loðdýra-, hrossa- og lífrænir bændur eiga
færi í útflutningi. Aðrir verða að sæta innlendum mark-
aði, sem mun áfram minnka, hægt og sígandi í mjólkur-
vörum og hraðar í kjötafurðum, einkum af sauðfé. Áróð-
ursherferðir munu áfram mistakast.
Fyrir aldarflórðungi tóku menn illa ráðum af þessu
tagi. Þess vegna varð undanhaldið ekki skipulegt, heldur
hröktust menn slyppir úr einu víginu í annað.
Jónas Kristjánsson
Endalok sögunnar?
Kalda stríðinu lauk ekki í tveimur Evrópuríkjum
fyrr en í vikunni. M fékkst það endanlega staðfest að
fyrrverandi kommúnisti tæki við stjómartaumunum
á Ítalíu og græningi yrði næsti utanríkisráðherra
Þýskalands. Fyrir aðeins fáeinum árum hefðu þessu
tíðindi þótt óhugsandi en þau sýna hve miklar breyt-
ingar hafa orðið í evrópskri póli-
tik frá því að Sovétríkin liðu und-
ir lok. Massimo D’Alema, nýskip-
aður forsætisráðherra Ítalíu, hef-
ur sagt skilið við kommúnisma og
kennir sig við jafnaðarmennsku.
Hann hefur lýst því yfir að ekki
verði horfið frá aðhaldsstefnu i
efnahagsmálum til að tryggja þátt-
töku ítala í myntbandalagi Evr-
ópu og ítrekað að stefna stjórnar-
innar í málefnum NATO yrði
óbreytt. Joschka Fischer, tilvon-
andi utanríkisráðherra Þýska-
lands, er fulltrúi raunsæisarms
græningja og er í öllum meginat-
riðum fylgjandi þeirri utanríkis-
stefnu sem Helmut Kohl, fráfar-
andi kanslari Þýskalands, hefur
fylgt. Þetta vekur þá spumingu
hvort hugmyndafræðin skipti í
raun engu máli í nútímapólitík.
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
ítalskur andkommúnismi
Árið 1959 fékk D’Alema, sem þá var 10 ára gamall
og virkur í ungliðahreyflngu ítalska kommúnista-
flokksins, verðlaun í ritgerðasamkeppni um efnið „Ef
ég verð ráðherra”. Þrátt fyrir langan pólitískan feril
varð honum ekki að ósk sinni fyrr en 39 árum síðar.
Á Ítalíu hafa það verið óskráð lög frá stríðslokum að
halda kommúnistum utan stjómar, enda var and-
kommúnismi helsta sameiningartákn mið- og hægri
manna (D’Alema var meira að segja vantrúaður á það
í síðustu viku að hann yrði forsætisráðherra af sögu-
legum ástæðum). D’Alema er vissulega enginn harð-
línumaður. Eftir fall Berlínarmúrsins átti hann mik-
inn þátt í því að stofna Lýðræðislega vinstri flokkinn
upp úr öskustó kommúnistaflokksins, sem var mjög
hollur Sovétríkjunum allt fram á 8. áratuginn, og
taka upp sósíaldemókratíska stefnu. Lýðræðislegi
vinstri flokkurinn er nú sá stærsti á þingi og ráðandi
afl í „ólífutrés-bandalagi” vinstri og miðflokka.
Bandalagið er kjarninn i stjórn D’Alemas ásamt hóf-
sömum kommúnistum, sem hafa nýlega stofnað
flokk, og litlum kristilegum miðflokki undir forystu
Francescos Cossigas, fyrrverandi forseta og áhrifa-
manns innan flokks kristilegra demókrata.
Stjómarmyndunin er vissulega táknræn í sáttatil-
raunum kaþólskra og vinstri manna. En gera verður
tvo fyrirvara við
hana: í fyrsta
lagi er miðflokk-
ur Cossiga að-
eins svipur hjá
sjón miðað við
Kristilega
demókrataflokk-
inn sem var kjöl-
festan í stjórn-
málakerfinu á
dögum kalda
stríðsins áður en
hann leystist upp
fyrr á áratugn-
um. En Cossiga
hefur sett sér það
markmið að gera
flokk sinn að öfl-
ugu stjórnmála-
afli sem mundi
keppa við D’Al-
ema í næstu
kosningum um
miðjufylgið. í
öðru lagi getur
þessi sambræðingur leitt til meiri pólitísks óstöðug-
leika á Ítalíu en orðið er (stjóm D’Álemas er sú 56. í
röðinni frá stríðslokum!). Forveri D’Alemas á for-
sætiráðherrastóli, Romano Prodi, vildi festa í sessi
tveggja blokka kerfi mið- og vinstri flokka og mið- og
hægri flokka. Nú hefur D’Alema riðlað því með því
að halda harðlínukommúnistum utan-
stjórnar og styðjast við miðflokk
Cossigas.
Þýsk leið frá vinstri
Arið 1983 var Joschka Fischer áber-
andi i mótmælaaðgerðum gegn fyrir-
ætlunum Atlantshafsbandalagsins um
að koma fyrir meðaldrægum eldflaug-
um í Vestur-Þýskalandi. Sama ár
komust græningjar á Sambandsþingið
í fyrsta sinn. Þeir lýstu yflr andstöðu
við NATO og kröfðust þess að Vestur-
Þjóðverjcir segðu sig úr bandalaginu. í
ljósi þess telst það til stórtíðinda, að
græningja sé treyst fyrir embætti ut-
anríkisráðherra, enda hafa allar þýsk-
ar stjórnir frá kanslaradögum Kon-
rads Adenauers lagt höfuðáherslu að
hafa góð samskipti við Bandaríkin
vegna hernaðarsamstarfsins í NATO
og Frakkland vegna Evrópusamstarfs-
ins. Það sem réð úrslitum var stuðningur Fischers
við þá ákvörðun stjórnar Kohls árið 1995 að senda
þýska hermenn til Bosníu til friðargæslustarfa. Þetta
mál ofli miklu fjaðrafoki í Þýskalandi, enda hafði
þýskur her aldrei verið sendur út fyrir yfirráðasvæði
NATO. Fischer tók pólitíska áhættu með afstöðu
sinni, enda varð hann fyrir harðri gagnýni vinstri
arms græningja. En honum tókst að sannfæra raun-
sæisarm flokksins um að eina leiðin til að binda enda
á ofbeldið i Bosníu væri með hervaldi. Nú er Fischer
ekki aðeins dyggur stuðningsmaður NATO heldur
einnig fylgjandi loftárásum bandalagsins á
Júgóslavíu vegna Kosovo-deilunnar.
í ljósi sinnaskipta D’Alemas og Fischers má spyrja
hvort Francis Fukuyama hafi haft rétt fyrir sér árið
1989 þegar hann lýsti yflr „endalokum sögunnar" og
sigri lýðræðis-kapítalísks þjóðfélagskerfis. Ekki er
unnt að neita þvi að skörp hugmyndafræðileg tog-
streita er úr sögunni en það er alltof snemmt að af-
skrifa hugmyndafræðina. Það mun sennilega aldrei
takast að eyða efasemdum um alþjóðlegan kapítal-
isma eins og efnahagskreppan i Asíu er skýrt dæmi
um. Nýjar stjómmálastefnur geta skotið rótum á ör-
skömmum tíma ef ákveðin þjóðfélagsskilyrði eru fyr-
ir hendi, ekki síst veikt lýðræðiskerfi og efnahag-
skreppa. Hér getur því alveg eins verið um miflibils-
ástand að ræða - stund milli stríða.
Er hugmyndafræðilegur ágreiningur úr sögunni eftir lok kalda stríðsins? Fyrrverandi
kommúnisti, Massimo D’Alema, er orðinn forsætisráðherra Ítalíu og græninginn Joschka
Fischer mun taka við embætti utanríkisráðherra í Þýskalandi. Fyrir aðeins nokkrum árum
hefði verið talið óhugsandi að fulltrúar þessara flokka tækju við jafnmikilvægum embætt-
um.
skoðanir annarra
Ekkert venjulegur böðull
„Augusto Pinochet, fyrrum einræðisherra í Chile
sem var handtekinn i Lundúnum nýlega fyrir morð
og aðra glæpi er ekkert venjulegur suður-ameriskur
i harðstjóri. Hann steypti lýðræðislega kjörinni stjórn
og sá til þess að þúsundir voru drepnar og tugþús-
undir hnepptar í varðhald á árunum 1973 til 1990. En
i hann bjargaði einnig landi sinu frá algjörri ringul-
reið sem hann, ásamt öðrum, átti þátt í að skapa og
stóð fyrir þróun þess yfir í búsældarlegt suður-amer-
: ískt lýðræðisríki."
Úr forystugrein Washington Post 21. október.
Vonbrigði í Þýskalandi
j „Þjóðverjar völdu Gerhard Schröder í kosningun-
um á dögunum og nú fá þeir Oscar Lafontaine. Þetta
er stutt skilgreining á útkomu ískyggilegrar valda-
baráttu verðandi kanslara og núverandi flokksfor-
manns sem hefur lyktað með að nýja rauð-græna
stjómin i Bonn miðlar steinsteypu-jafnaðarmennsku
í stað framtiðarsýn. Alltof margir eiga eftir að verða
fyrir vonbrigðum með þetta. Jafnaðarmannaflokkur-
inn hefðu ekki getað sigrað án Lafontaine þar sem
sameining hans á sundruðum flokki tryggði sigur-
inn. En jafnaðarmenn hefðu heldur ekki getað sigr-
að með Lafontaine þar sem hann er tákn gamalla
tíma og úreltra aðferða.”
Úr forystugrein Jyllands-Posten 21. október.
Draumórar um írak
„Löngun bandaríska þingsins til að flýta brottfór
Saddams Husseins af valdastóli er skiljanleg. En það
ber ekki tilætlaðan árangur að fleygja peningum og
vopnum í veika og sundurleita stjómarandstöðu í
írak. í þessum mánuði samþykkti þingið að heimila
vamarmála- og utanríkisráðuneytinu að veija allt
að 97 milljónum dollara í herbúnað handa óáreiðan-
legum samtökum stjómarandstæðinga í írak í
þeirri von að þau geti steypt einræðisherranum af
stóii og komið á lýðræði. Þaö era til árangursríkari
og ódýrari aðferðir, þar á meðal útvarp óháðra frétta
til íraks.”
Úr forystugrein New York Times 20. október.