Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1999, Síða 10

10
LAUGARDAGUR 23. OKTÓBER 1999 ■ iV
^iFrjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskritt: ÞVERHOLT111, 105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vtsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftanrerð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Fram í rauðan dauðann
Líkurnar á, aö hér á landi hafi verið geymd kjarna-
vopn árin 1956-1959 hafa aukizt lítillega við birtingu rit-
skoðaðra gagna úr bandaríska hermálaráðuneytinu, en
ekki svo mjög, að sannað megi teljast. Deilan heldur því
áfram, meðan ráðuneytið ritskoðar gögn sín.
ísland er að vísu líklegt land milli Haiwai og Japans í
stafrófsröðinni, en ætti ekki að vera á þeim lista, heldur
á lista yfir Evrópulönd. Áhugaleysi fræðimannanna, sem
grófu upp gögnin, á þessum þætti málsins vekur efa-
semdir um, að þeir hafi vald á viðfangsefninu.
Hitt skiptir svo alls engu í máli þessu, hvað stjórnvöld
fullyrða hér á landi eða vestan hafs. Að trúa því, sem
stjórnvöld segja í viðkvæmum málum, sem varða al-
menning, er álíka barnalegt og að trúa því, sem ráðu-
neytisstjórinn segir í þáttunum: „Já, ráðherra“.
Við höfum nýlegt dæmi um slíkt. Á þriðjudaginn í
þessari viku kom í ljós, að lyf, sem hermönnum í
Persaflóastríðinu var gefið til vamar hugsanlegu eit-
urgasi, hafði varanlegar aukaverkanir, sem fela í sér
syflu, vöðvaþreytu, minnistap og svefntruflanir.
Fljótlega eftir Persaflóastríðið 1991 komu upp grun-
semdir um þetta, studdar fræðilegum athugunum.
Bandarísk stjómvöld neituðu þessum skoðunum stað-
fastlega og harðlega og hafa meðal annars látið framleiða
fyrir sig rannsóknir, sem „afsanna“ ásakanirnar.
Efasemdarmenn héldu samt áfram að stinga prjónum
í málið. Það endaði með, að á þriðjudaginn voru birtar
niðurstöður rannsókna, með aðild hermálaráðuneytis-
ins, sem sýna á óyggjandi hátt, að 250.000-300.000 her-
menn við Persaflóa voru látnir nota skaðlegt lyf.
Bandarísk stjórnvöld hafa fram í rauðan dauðann
neitað að viðurkenna þetta og em raunar enn að malda
í móinn af veikum mætti, enda eiga þau yfir sér máls-
höfðun tugþúsunda hermanna, sem biðu varanlegan
skaða af völdum lyfsins pyridostigmine bromide.
Vinnubrögð þessi eru engan veginn bundin við Banda-
ríkin. Heilbrigðisyfirvöld í Bretlandi, Belgíu og Frakk-
landi hafa beðið varanlegan hnekki af uppljóstrunum
þessa árs um, að þau hafi látið undir höfuð leggjast að
segja almenningi frá hættulegum matvælum.
Fyrir bragðið er ekki lengur neinu trúað, sem heil-
brigðisyfirvöld segja um hollustu eða óhollustu matvæla
í löndum þessum. Til dæmis mundi ekki þýða að segja
Evrópumönnum, að geisluð matvæli séu hættulaus, enda
eru evrópsk stjórnvöld hætt að fullyrða slíkt.
Við þekkjum hér á landi, að heilbrigðisnefndir og yfir-
dýralæknir hafa með óbeinni aðstoð nýs landlæknis og
Hollustuverndar ríkisins reynt að gera lítið úr spreng-
ingu í kamfýlusýkingum á þessu ári og reynt í staðinn
að gæta sunnlenzkra byggðahagsmuna.
Við vitum því hér á landi, að viðeigandi yfirvöld hafa
tilhneigingu til að taka sérhagsmuni fram yfir heilsufar
almennings. Þetta er hluti alþjóðlegs fyrirbæris, sem hef-
ur verið sett fram á skiljanlegan hátt í ýktu formi í þátta-
röðinni um brezka fáðuneytisstjórann.
Staðreyndin er einfaldlega sú, að algengt er um allan
heim, að embættismenn telji það siðferðislega skyldu
sína að ljúga að almenningi. Þegar upp kemst um þá,
yppta þeir bara öxlum og snúa sér að næstu blekkingum.
Embættismenn verða því aldrei nothæf heimild.
Það svarar því engum spurningum um kjarnavopn á
íslandi, þótt bandarísk stjórnvöld lýsi yfir, að nafn
íslands sé ekki á tilteknum, ritskoðuðum lista.
Jónas Kristjánsson
Lexían af Tímor og tómarúmið í Asíu
Það má kalla það í senn kaldhæðni
örlaganna og dæmi um þá hræsni
sem oft einkennir alþjóðasamskipti
að Ástralia, eina rikið sem opinber-
lega viðurkenndi blóði drifið hemám
Indónesíu á Austur-Tímor, mun nú
leiða alþjóðlegt gæslulið sem sent er
til eyjarinnar í nafni þjóðfrelsis og
mannréttinda.
Nöturleg lexía
Slik kaldhæðni og hræsni þarf svo
sem ekki að draga úr ánægju góðvilj-
aðra manna með að friðargæslulið
fari til Tímor en lexían er heldur nöt-
urleg fyrir ríki Asíu. Forasturiki
Vesturlanda studdu í reynd innrás
Indónesiu á Austur-Tímor árið 1976
en innrásin kostaði líf álíka fjölda
manna og byggir ísland, og var því
margtugfalt blóðugri en skálmöld
síðustu vikna. Henry Kissinger, sem lauk fundum
sínum með indónesískum ráðamönnum í Jakarta að-
eins fáum klukkustundum áður en innrásin hófst,
sagði það ekki í þágu bandarískra hagsmuna að
sparka í Indónesíu, en Kissinger hafði áhyggjur af
því hvað frelsishreyfing Austur-Tímor var
vinstrisinnuð. Ástralía viðurkenndi innrásina form-
lega, eitt allra ríkja, og Bretar hófu stórfellda og
ábatasama vopnasölu til indónesíska hersins, þrátt
fyrir gagnrýni heima fyrir. Ríki Vesturlanda kepptu
hart um að ná hylli herforingjanna sem stjórnuðu ört
vaxandi hagkerfi Indónesíu. Fáir sáu sprungumar í
því kerfi, enda héldu Alþjóðabankinn og Alþjóöa-
gjaldeyrissjóðurinn áfram að hlaða lofi á stjórn
Suhartos allt fram undir hrun hagkerfisins i fyrra.
Þegar hagkerfi Indónesíu hrundi snerist afstaða Vest-
urlanda til Tímormálsins skyndilega við. Það var
ekki lengur hættulegt hagsmunum Bandaríkjanna aö
sparka i Indónesíu, enda var ríkið sem liggjandi mað-
ur. Ástralíumenn, sem enn viðurkenndu þó formlega
rétt Indónesíu til hemáms Austur-Tímor, stilltu sér
upp i framvarðasveit áhugamanna um mannréttindi
og þjóðfrelsi á eyjarpartinum.
Evrópuráðið, Nató eða ESB hafa
orðið til í Asíu heldur hefur póli-
tískt samstarf á svæðinu þvert á
móti snúist um að verja algert full-
veldi hvers ríkis fyrir sig.
Tómarúm
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
Þótt hnattvæðingar í framleiðslu
og viðskiptum hafi óvíða gætt eins
mikið og í Austur- og Suðaustur-
Asíu hafa ríki svæðisins ekki náð
að aðlaga sig að skyldri þróun al-
þjóðastjórnmála. Ástæðumar fyrir
þvf hve ríki álfunnar ríghalda í
kenningar um algert fullveldi ríkja
má án efa rekja til hroðalegrar
reynslu Asíumanna af nýlendutím-
anum. Þetta hefur hins vegar leitt
til þess að ríki utan Asíu reynast
enn hafa hlutverki að gegna innan
álfunnar. Hvað sem Asíumönnum
finnst um ótrúlega hræsni Ástralíustjómar í Tímor-
málinu, verða þeir að viðurkenna að það er vegna
vanmáttar Asíuríkja í alþjóðamálum sem Ástralía
hefur nú fengið hlutverk á Austur-Tímor.
Púðurtunnur
Úrelt kennisetning
Hvers vegna skyldi Ástralía,
ríki Evrópumanna á jaðri Asíu,
til lögregluvalds á Austur-Tímor i greinilegri óþökk
allra stjórnmálaafla,
tiltölulega fámennt
fá alþjóðlegt umboð
Það eru púðurtunnur um alla Asíu og sumar þeirra
era eins og Balkanskagi í öðra veldi, enda eru flest
ríki Asíu byggð mörgum og oft mjög ólíkum þjóðum,
en þetta hefur einmitt stuðlað enn frekar að ótta
þeirra við erlend afskipti af sínum innri málum.
Ýmsar afleiðingar hnattvæðingar í efnahagslífi hafa
lagst á eitt með vaxandi áhuga almennings um alla
Asíu á lýðræði og auknum mannréttindum við að
veikja möguleika ríkisstjórna víða um álfuna við að
halda saman ríkjum sínum með valdboði. Um leið
hafa innanríkismál einstakra landa í vaxandi mæli
orðið að alþjóðamálum. Það virðist hins vegar langt í
land með að til verði í Asíu ríkjasamtök á borð við
ÖSE í Evrópu, hvað þá samtök á borð við ESB eða
Nató. Ekkert stórvelda Asíu getur heldur leikið leið-
andi hlutverk við lausn vandamála álfunnar, Japan
af sögulegum ástæðum, Kína af pólitískum ástæðum,
Indland og Indónesía vegna vanmáttar. Tómarúmið í
kringum Tímor á því eftir að endurtaka sig víðar í
álfunni
hers og almennings í
Indónesíu? Hvers
vegna ekki stórveld-
in Japan eða Kína,
risaríkið Indland,
eða þá samstarfshóp-
ur öflugra ríkja í
kringum Indónesíu?
Svarið við þessu
snertir ekki einung-
is Austur-Tímor og
Indónesíu, heldur
alla Austur- og Suð-
austur-Asíu. Stóra
kennisetningin á
bak við allt alþjóð-
legt samstarf á svæð-
inu er sú að ekkert
ríki skuli skipta sér
af innri málefnum
annars. ASEAN,
samtök Suðaustur
Asíuríkja, var ekki
stofnað til náins
samstarfs, heldur
beinlínis til vamar
þessari kennisetn-
ingu. Engar stofnan-
ir í líkingu við ÖSE,
„Það eru púöurtunnur um alla Asíu og sumar þeirra eru eins og Balkanskagi í öðru
veldi.“
'Sfíoðanir annarra
Orðaskak á lögþingi
„Lögmaður er innst inni ekki svo mjög ánægður
með þá stefnu sem orðaskakið í þinginu tók þegai-
hrópað var inn í hvert eldhús í landinu að Þjóðveld-
isflokkurinn hefði aðeins ein skilaboð til Danmerk-
ur: Að tilkynna Dönum að Færeyjar væru fullvalda
| ríki frá og með þessari stundu. Og þeir sem hrópuðu
þetta vora tveir háværir og æstir þjóðveldissinnar
s sem af innstu sannfæringu reyndu að boða þjóðveld-
is- og þar með sjálfstæðisstefnu sína úr ræðustól lög-
i þingsins. Þetta var ekki akkúrat það sem lögmaður
jhafði hugsað sér. Hann hefur nefnilega átt í erfið-
leikum með að ná fram þeirri ætlan sinni að komast
að breiðri samstöðu stjómar og stjórnarandstöðu í
lögþinginu fyrir viðræðurnar við Dani.“
Úr forystugrein Dimmalætting 19. október.
Uppgjör við Suhartotímann
j „Með kjöri Wahids sem forseta og Megawati sem
jvaraforseta er nú hægt að vona að Indónesía taki
enn eitt skrefið í uppgjörinu við Suhartotímabilið.
Það nálgaðist sem betur fer sin endalok þegar
Suharto lét völdin í hendur gamals bandamanns
síns, Jusufs Habibies, eftir mikinn þrýsting. Habibie
kom á óvart með því að boða fljótt fyrstu lýðræðis-
legu kosningarnar í landinu og þó að þjóðin hafi
ekki kosið nýjan forseta heldur þingið er ljóst hvert
stefnir. Indónesía hefur stigið stórt skref fram á
við.“ Úr forystugrein Aktuelt 22. október.
Clinton kemur
„Kemst skriður á Óslóar-samkomulagið þegar
mikilvægustu persónumar í Miðausturlanda-deil-
unni, Ehud Barak, forsætisráðherra ísraels, Yasser
Arafat, leiðtogi Palestínumanna, og Bill Clinton
Bandaríkjaforseti koma til Óslóar?
Mikilvægast er að forsetinn og hinir noti tímann
til að leysa ágreininginn sem enn er til staðar. Ferl-
ið byrjaði í Noregi 1993, í kyrrþey, á stórbýlum og í
einkaíbúðum. Viðræðurnar héldu áfram í Ósló, enn
í kyrrþey, áður en fréttin um að gamlir íjendur