Dagblaðið Vísir - DV - 08.01.2000, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000 JLlV
riv
lv
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftanrerð á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Mismunað í skattheimtu
Senn fer að koma að því, að menn skrái, hvað gjalda
beri keisaranum. Ríkið heimtir mikið fé af fólki og gefur
um leið færi á ýmsum undanþágum. Mikils er um vert
að átta sig á, hvar tækifæri eru til lækkunar eigin skatta
og að hafa aðstöðu til að nýta sér það.
Hlutur hinna ríku hefur farið batnandi í hlutfalli við
aðra. Tekjur af vinnu þola hærri álagningu en tekjur af
peningum og pappírum. Eignir í steypu þola hærri
álagningu en eignir í peningum og pappírum. Ójafnvægi
milli tekjuleiða og spamaðarleiða hefur aukizt.
Skattkeríið bætir stöðu þeirra, sem eiga miklar eignir
umfram íbúðir sínar, í samanburði við meðalfólk, sem á
ekki miklar eignir umfram íbúðimar. Af eigin húsnæði
greiða menn bæði eignaskatt og fasteignaskatt. Kerfið
refsar mönnum þannig fyrir að eiga steypu.
Þróunin ætti að vera í hina áttina, til aukins jafnræð-
is milli sparnaðaríorma. Almenn ættu skattar að vera
með sem minnstum og helzt engum undantekningum,
því að þannig verður skattprósentan lægst. Á því græða
allir, sem hafa lítil færi á skattalegum útúrdúrum.
Þjóðfélagið væri í senn réttlátara og arðsamara, ef hér
væri 18% flatur virðisaukaskattur, 25% flatur tekjuskatt-
ur og 1% flatur eignaskattur. Þetta væri hægt, ef undan-
tekningar væru afnumdar. Ríkið fengi raunar meiri tekj-
ur en áður, því að undanbrögð mundu minnka.
Einnig væri gagnlegt, ef horíið yrði frá því að nota
skatta sem tæki til tekjujöfnunar í þjóðfélaginu og þeir
einskorðaðir við tekjuöflunina. Tekjujöfnun á að reka á
annan hátt, einkum með greiðslum á vegum Trygginga-
stofnunar til skilgreindra velferðarhópa.
Tekjujöfnun ríkisins á að felast í ellilaunum, örorku-
launum, bamalaunum og atvinnuleysislaunum. Þjóðfé-
lagið á að ákveða, hver eiga vera kjör þeirra, sem ekki
hafa fullar eigin tekjur, og reka þá kjarajöfnun í sérstöku
launakerfi, en ekki rugla með því skattkerfið.
Þegar hér er talað um flata skatta, er átt við eina pró-
sentutölu í hverjum skatti, án tillits til upphæðar og án
tillits til uppnma. Þannig ættu tekjur af peningum að
skattleggjast eins og tekjur af vinnu og eign í pappírum
að skattleggjast eins og eign í steypu.
Ennfremur er hér átt við, að ekki sé sett gólf á skatt-
stofna, heldur byrji skattar að telja frá fyrstu krónu.
Þannig borgi menn sama tekjuskatt af öllum sínum tekj-
um og öllum tegundum tekna, en njóti á móti mun lægri
skattprósentu en menn þurfa nú að þola.
Flestir mundu vilja borga 18% virðisaukaskatt í stað
24,5%, 25% tekjuskatt í stað 40% og 1% eignaskatt í stað
1,45%, þótt á móti komi afnám undantekninga, sem hér
hefur verið rakið. Keríið yrði einfaldara og réttlátara,
arðsamara og gegnsærra, venjulegu fólki til góðs.
Skattar eru ekki vinsælir. Nauðsynlegt er, að fólk
finni, að allir séu jafnir fyrir þeim. Því hlutlausari sem
skattar eru, þeim mun minni óbeit hafa menn á þeim.
Sérstaklega er mikilvægt, að fólk finni, að ekki sé verið
að hygla sérhópum á kostnað alls almennings.
Öll frávik frá flötum og hlutlausum skattprósentum
eru um leið frávik frá eðlilegum markaðsbúskap hag-
kerfisins. Þau fela í sér tilraun stjórnvalda til að deila og
drottna, umbuna sumum á kostnað annarra. Þau eru af-
urð stjómlyndis, sem hagfræði nútímans hafnar.
Fyrir löngu er orðið úrelt, að ríkisvaldið sé að reyna
að stýra þróun með hvatningu hér og hindrun þar. Bezt
er að láta markaðsöflin sjálf um að velja sér farvegi.
Jónas Kristjánsson
Valdboð og forsetaræði
Valdaskiptin í Kreml vekja upp
gamlar Sovétminningar: í fyrsta
lagi tekur nýr leiðtogi tekur við
forsetaembættinu, sem nánast
ekkert er vitað um. Af þeim fá-
einu staðreyndum úr lifshlaupi
Vladimírs Pútins, sem kunnar
eru, ber hæst, að hann á sér 17
ára langan KGB-feril. Frami hans
innan vaidakerfisins hófst á árun-
um 1994-1996, þegar hann gegndi
embætti aöstoðarborgarstjóra í
Sankti Pétursborg. Áður en hann
tók við embætti yfirmanns rúss-
nesku leyniþjónustunnár árið
1998 starfaði hann sem embættis-
maður í Moskvu í skjóli hins um-
deilda Anatólís Tsjúbajs, fyrrver-
andi starfsmannastjóra Bóris
Jeltsíns, sem hafði um tíma yfir-
umsjón með einkavæðingarstefnu
stjórnvalda. í öðru lagi er staða
Pútins svo sterk eftir afsögn
Bórisar Jeltsíns og þingkosningarnar í desember, að
líta má svo á, að hann hafl tryggt sér sigur fyrirfram
í forsetakosningunum í mars.
misbeitti fjölmiðlavaldi i þágu þeirra
flokka, sem studdu Pútin i þingkosn-
ingunum í síðasta mánuði. Ekki hefur
Pútin heldur sett fram neinar hug-
myndir um umbætur í efnahagsmál-
um. Fram að þessu hefur Pútin notið
góðs af hækkandi ólíuverði á heims-
markaði, sem hefur bætt efnahags-
stöðu Rússlands á síðustu mánuðum.
En það er skammgóður vermir, enda
verður hann fyrr en síðar að glíma við
djúpstæðan efnahagsvanda, sem hefur
gert það að verkum, að um 70% Rússa
búa nú við fátæktarmörk.
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
Völd forsetans
Óljós stefnuskrá
Fyrir utan hemaðaraðgerðimar gegn Tsjetsjenum
er stefna Pútins þokukennd. Ein fárra visbendinga
um markmið hans er grein, sem birtist í nafni hans
fyrir skömmu og ber nafnið *Rússland við aldamót".
Þessi grein er svo margræð, að sérfræðingar sitja ef-
laust enn sveittir við að ráða fram úr boðskapnum.
Af henni má þó ráða, að hann muni fara sér hægt í
öllum breytingum. Hann hefur staðfest, að í efnahags-
málum sé markmiðið að halda áfram markaðsvæð-
ingu og tengja Rússland betur alþjóðakerfmu en þó
með þeim formerkjum að rikisvaldið eigi að gegna
mikilvægu hlutverki í efnahagslífínu i samræmi við
rússneskar hefðir.
Hins vegar er ljóst, að honum er mikið í mun að
virkja rússneska þjóðemishyggju með stríðsrekstrin-
um í Tsjetseníu, sem vinsældir hans eru reistar á.
Það er útbreidd skoðun í Rússlandi, að striðið muni
á einhvern undraverðan hátt endurreisa reisn og
virðingu landsins í alþjóðamálum eftir þá auðmýk-
ingu, sem þeir hafi þolað með loftárásum NATO á
Júgóslavíu. Því hefur verið haldið fram, að Pútin
muni hætta hemaðaraðgerðum
í Tsjetsjeníu þegar Rússar hafl
náð höfuðborginni.Grosní, á
sitt vald, en ómögulegt er að
segja til um það á þessu stigi.
Útspili Jeltsíns á gamlársdag
var ætlað að styrkja stöðu Pút-
ins með því að flýta forseta-
kosningunum um þrjá mánuði,
enda hefði veriö erfitt fyrir að
Pútin að þurfa að treysta á vin-
sældir Tsetsjeníu-stríðsins í
hálft ár. Margt getur farið úr-
skeiðis á vígvellinum og full-
yröa má, að Tsjetsjeníu-stríðið
eigi eftir að verða Rússum dýr-
keypt, þegar upp er staðið.
Fátt bendir til þess, að Pútin
skeri upp herör gegn spillingu
fyrir forsetakosningamar, hvað
sem siðar verður. Það er ekki
nóg að fjarlægja dóttur Jeltsíns
úr stöðu sinni. Ekki má gleyma
því, að auðkýflngurinn og fjöl-
miölakóngurinn Bóris Berezov-
ský, sem sakaður hefur verið
um víðtæka spillingu, átti
veigamikinn þátt í að styrkja
ímynd Pútins með jákvæðum
fréttum af stríðsrekstrinum í
Tsjetsjeníu, auk þess sem hann
Samkvæmt rússnesku stjómar-
skránni er forsetinn geysilega valda-
mikill: Hann getur ekki aöeins rekið
og skipað forsætisráðherra þegar hon-
um hentar, heldur einnig breytt efna-
hagsstefnunni með tilskipunum. Bæði Jeltsín og Pút-
in hafa lagt áherslu á, að fullkomlega löglega hafi ver-
ið staðið að valdaskiptunum, þótt þau eigi lítið skylt
með lýðræði. Og hinn nýi forseti lét hafa það eftir sér
á þann kaldrifjaða hátt, sem einkenna yfirlýsingar
hans um Tsjetsjena, að allar tilraunir til að grafa
undan stjómarskránnni yrðu kæfðar í fæðingu. Ekki
sér hann heldur neina ástæðu til að gera breytingar
á stjórnarskránni til að auka vald ríkisstjómar og
þings á kostnað forsetaembættisins.
Staðreyndin er þó vitaskuld sú, að stjórnarskráin
var sniðin að þörfum Jeltsíns árið 1993 eftir blóðug
átök hans við rússneska þingið. Nú er Pútin í þeirri
aðstöðu að geta nýtt sér völd forsetaembættisins til
hins ýtrasta. í heimildarmynd um fyrri störf Pútins,
sem sýnd var í rússnesku sjónvarpi rétt áður en
Jeltsín sagði af sér minntust nágrannar Pútins fyrr á
þessum áratug hans á jákvæðan hátt sem hægum og
hógværum manni. Það var þó eitt sem raskaði óþægi-
lega þeirri fóðurlegu mynd, sem dregin var upp af
forsetanum: sú minning gamallar konu, að börnin i
hverfmu hefðu af einhverjum ástæðum hræðst
hann.... Það segir ef til vill lítið um stjómarhætti
hans, en ætti að leiða hugann að þvi að fela óþekkt-
um manni stjórnartaumana í landi, þar sem skilin
milli hreinnar valdboðsstjómar og umboðs kjósenda
eru óljós.
Vladimír Pútin á sigur vísan í forsetakosningunum í Rússlandi í mars. En
stefna hans er enn mjög óljós og skuggi hvílir yfir valdaskiptunum vegna
þess, að afsögn Jeltsíns var ætlaö styrkja stöðu Pútins með því aö flýta for-
setakosningunum um þrjá mánuði.
skoðanir annarra
Betri tímar í vændum
„Eftir langt tímabil vinslita milli Bandaríkjanna
og Sameinuðu þjóðanna eru nú fyrir hendi skilyrði
til uppbyggilegs sambands. Bandaríkjaþing hefur
loks samþykkt að greiða mestallar gamlar skuldir
Bandaríkjanna. (Kofi) Anna (framkvæmdastjóri SÞ)
hefur sýnt að hann er einhver hugrakkasti maður-
inn í starfi framkvæmdastjóra á undanfomum ár-
um. Hann hefur gert SÞ meira áberandi og gert sitt
til að endurheimta orðspor þeirra með útgáfu
skýrslu þar sem SÞ gagnrýna sjálfa sig fyrir mistök
í Bosníu og Rúanda."
Úr forystugrein New York Times 5. janúar.
Hættulegur heimshluti
„Friður viö Sýrland og Palestínumenn myndi ekki
útrýma hættunni sem steðjar að öryggi ísraels, né
heldur losa Bandarikin undan þeirri skyldu sinni að
tryggja tilvist þess. íran og írak, lönd á útjöðrum
Mið-Austurlanda, eru enn fjandsamleg. Þótt þau eigi
ekki landamæri að ísrael eru þau nógu nálægt til að
skjóta á það flugskeytum, eins og írakar sýndu fram
á í Persaflóastróðinu. ísraelar myndu því búa áfram
í hættulegum heimshluta þótt friði hafi verið komið
á við Sýrlendinga og Palestínumenn. Stöðuga hættu
myndi áfram stafa af lausamönnum í hryðjuverka-
starfsemi.“
Úr forystugrein Dallas Moraing News 6. janúar.
Drengurinn frá Kúbu
„Það er ekki hægt að búast viö að deilan um sex
ára kúbska drenginn Elian Gonzalez hafi leyst viö
ákvörðun bandarískra innflytjendayfirvalda á mið-
vikudaginn. Þau tóku afstöðu með stjóm Kúbu og
samþykktu að senda ætti drenginn til foður síns í
Havana. Ákvörðunin virðist sanngjörn. En Kúbu-
menn í Flórída sætta sig augljóslega ekki við hana.
Fyrir þá er tilhugsunin um að drengurinn eigi að al-
ast upp á Kúbu eftir að hafa komist til Bandaríkj-
anna viðurstyggileg. Þingmenn, sem þurfa á atkvæð-
um Kúbumanna að halda, taka undir kröfu þeirra.
Því miöur getur það dregist að drengurinn komist