Dagblaðið Vísir - DV - 08.01.2000, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000
15
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra er ekki I neinum vafa um
hvað muni gerast ef Hæstiréttur
staðfestir dóm Héraðsdóms Vest-
fjarða í Vatneyrarmálinu svokall-
aða. I yfirheyrslu i Kastljóssþætti
Sjónvarpsins síðastliðið fimmtu-
dagskvöld taldi Davíð ekki annað
blasa við en landauðn en augljóst
er að hann hefur enga trú á því að
Hæstiréttur taki undir sjónarmið
hins vestfirska dómara.
Ég ætla ekki að hætta mér út í
flóknar deilur um lögfræðileg at-
riði, enda brestur mig þekkingu til
þess. Hitt er svo annað að dómur
Hæstaréttar í máli Valdimars Jó-
hannessonar, sem Héraðsdómur
Vestfjarða byggir að nokkru á, er
bæði illa rökstuddur og Ula fram
settur. Eftir dóm Hæstaréttar var
lögum um stjóm fiskveiða breytt,
þar á meðal 5. gr. þeirra. Hvort
héraðsdómur getur síðan stuðst
við rökstuðning Hæstaréttar, eftir
lagabreytingu, verða
mér fróðari menn að
skera úr um.
En hvað svo sem öll-
um lagaflækjum líður
þarf engan sérfræðing
til að átta sig á því að
sótt er að fiskveiði-
stjórnunarkerfinu
kerfi sem öðru fremur
hefur lagt grunninn að
þeirri velsæld sem ís-
lendingar búa við. Eng-
an skal því furða að for-
sætisráðherra skuli
bregðast hárt við ef
stoðunum er fyrirvara-
laust kippt undan
stjórnkerfi fiskveiða,
hversu gott eða gallað
sem það annars kann að vera. Mér
virðist sem Davíð Oddsson hafi
mikið til síns máls þegar hann
varar við afleiðingum þess að
Hæstiréttur staðfesti dóm undir-
réttar í Vatneyrarmálinu. Þangað
til Hæstiréttur tekur undir sjónar-
mið undirréttar, sem draga verður
í efa að hann geri, stendur fisk-
veiðistjómunarkerfið hins vegar
óhaggað. Hvemig tíminn fram að
úrskurði Hæstaréttar verður not-
aður skiptir hins vegar miklu en
ekki þarf að fara mörgum orðum
um hve slæm öll óvissa um fram-
tíðina er, ekki aðeins fyrir sjávar-
útveginn heldur þjóðarbúið allt.
„Ósátt er í landinu"
Davíð Oddsson hefur lengi gert
sér grein fyrir því að mikil óein-
ing er um fiskveiðistjórnunarkerf-
ið og ályktun landsfundar Sjálf-
stæðisflokksins um sjávarútvegs-
mál fyrir síðustu kosningar ber
þess merki að reynt var að sætta
ólík sjónarmið. Davíð gaf raunar
tóninn í setningarræðu fundarins
þegar hann sagði meðal annars:
„ Við eigum að viðurkenna aö ósátí
er í landinu um sjávarútvegsmál
og fiskveiðistjórnunarkerfið. Þess
vegna eigum við að taka opnum
örmum og umfram allt opnum
huga öllum athugasemdum, allri
gagnrýni, svo ég tali ekki um nýj-
um hugmyndum einstaklinga eða
hópa sem telja sig hafa fundið leið-
ir til úrbóta. “
Frá því þessi orð voru sögð hef-
ur lítið gerst annað en að sérstök
nefnd hefur tekið til starfa til að
endurskoða lögin um fiskveiði-
stjórnun, auk auðlindanefndarinn-
ar svokölluðu. Hins vegar hefur
verið meiri opinber friður um
sjávarútvegsmál undanfarna mán-
uði en áður. Þannig tókst Samfylk-
ingunni ekki að gera sjávarútvegs-
mál að þvi kosningamáli sem að
var stefnt í síðustu kosningum á
liðnu vori. Og í þessu sambandi
ber að hafa í huga að jafnvel þótt
stefna Samfylkingarinnar í sjávar-
útvegsmálum, með sinum auð-
lindaskatti, hefði orðið að veru-
leika hefði það engu skipt um nið-
urstöðu í máli Vatneyrar. Stangist
úthlutun aflaheimilda á við
ákvæði stjórnarskrár skiptir í
sjálfu sér engu hvort þeir sem fá
kvóta greiða fyrir hann eða ekki.
Auðlindaskattur sem talsmenn
veiðileyfagjalds vilja hefði því
engu breytt.
Til fyrirmyndar
Stundarfriðurinn getur hins
vegar verið úti, enda kraumar
undir. Margir útgerðarmenn hafa
fyrir löngu gert sér grein fyrir að
nauðsynlegt er að koma til móts
við þá gagnrýni sem sett hefur
verið fram, enda mikilvægast að
viðhalda kvótakerfinu, sem er að
líkindum besta stjórnkerfi sem
komið hefur verið á í heiminum
við nýtingu fiskimiða, þrátt fyrir
alla sina galla.
Árangur íslendinga við
stjórnun fiskveiða og skyn-
samlega nýtingu þeirra hef-
ur vakið athygli víða erlend-
is og í maí 1998 benti hið
virta breska tímarit, The
Economist, sérstaklega á
Nýja-Sjáland og ísland þar
sem kvótakerfi hefur verið
komið á fót. Niðurstaðan var
skýr, stjórnkerfi fiskveiða í
þessum tveimur löpdum er
til fyrirmyndar.
Sérfræðingar The Economist
benda á þrennt sem geri
sjávarútvegsmál erfið við-
fangs:
I fyrsta lagi viti enginn ná-
kvæmlega hvaða áhrif
mannanna verk hafi á sjóinn
þannig að ákvarðanir eru teknar
við mikla óvissu.
í öðru lagi eru mörg vandamál
sjávarins það sem hagfræðingar
kalla ytri áhrif. Þeir sem njóta
gjörðanna bera ekki að fullu
kostnaðinn af þeim.
Og í þriðja lagi er allt það sem
viðkemur sjávarútvegsmálum
undir stjórn fiölmargra ríkis- og
fjölþjóðastofnana.
The Economist bendir réttilega á
að útgerðarmenn séu of margir í
heiminum. Nauðsynlegt sé að rík-
Óli Björn Kárason
ritstjóri
isstjórnir hætti öllum niður-
greiðslum (ríkisstyrkjum) til sjáv-
arútvegs. Þá sé nauðsynlegt að
markaðsverð myndist á fiskinum
jafnframt þvi sem aðgangur að
fiskimiðunum verði takmarkaður
til að viðhalda stofnunum.
Og tímaritið gengur raunar enn
lengra þvi sérfræðingar þess eru
þeirrar skoðunar að þar sem
mögulegt er eigi að koma auðlind-
unum í hendur einkaaðila. Bent er
á kvótakerfið og hvernig verð-
leggja megi óveiddan fisk sé stuðst
við það. Kvótakerflð hvetji útgerð-
armenn til að fjárfesta í varð-
veiðslu stofnanna í stað þess eins
að hugsa um að sópa upp fiskinum
áður en einhver annar gerir það
(líkt og gerast mun ef margnefnd-
ur Vatneyrardómur fær að standa
fyrir Hæstarétti).
Almannahagsmunir
Héraðsdómur Vestfjarða kemst
að þeirri niðurstöðu að 2. mgr. 7.
greinar laga um stjóm fiskveiða sé
í andstöðu við 75. grein stjórnar-
skrárinnar þar sem segir meðal
annars orðrétt: „Öllum er frjálst
aö stunda þá atvinnu sem þeir
kjósa. Þessu frelsi má þó setja
skorður með lögum, enda krefjist
almannahagsmunir þess. “ Með
öðrum orðum þá gengur það gegn
stjórnarskrá að veiðiheimildum sé
úthlutað til einstakra skipa.
Nú er það svo að í lögum eru
ýmsar skorður settar á athafna-
frelsi manna, enda talið að það
þjóni hagsmunum almennings.
Þannig hafa þeir einir rétt til að
stunda lækningar hér á landi og
kalla sig lækni sem hafa sérstakt
leyfi og hafa lokið viðurkenndu
námi. Raunar hefur löggjafmn á
undanfömum árum, með réttu eða
röngu, þrengt atvinnufrelsi manna
til að stunda ákveðna atvinnu.
Ég trúi því ekki að nokkur mað-
ur haldi því fram að það þjóni
ekki almannahagsmunum að nýt-
ingu auðlinda hafsins sé stjórnað
með einhverjum hætti þannig að
tryggt sé að ekki sé gengið nærri
fiskistofnunum. Með sama hætti
verður því ekki trúað að dómstól-
ar telji það ekki þjóna almanna-
hagsmunum að komið sé i veg fyr-
ir að útgerðarmenn hugsi um það
eitt að sópa upp fiskinum áður en
einhver annar gerir það.
Málað svart
Auðvitað er það ákveðin pólitík
hjá forsætisráðherra að mála
myndina dökkum litum til að vara
við því að stjómleysi komist á í ís-
lenskum sjávarútvegi. En svig-
rúmið sem hann skapaði sjálfur
með ræðu sinni á landsfundi Sjáif-
stæðisflokksins og í kosningabar-
áttunni, þar sem hann hreinlega
svipti Samfylkinguna einu helsta
kosningamáli sínu, hefur ekki ver-
ið notað til að ná „þjóðarsátt" um
stjórnkerfi fiskveiða. Sú sáttar-
gjörð er enn eftir og Vatneyrar-
dómurinn kann að gera hana erf-
iðari en ella. Hvað svo sem felast
mun í sáttmála um sjávarútveg þá
er nauðsynlegt að standa vörð um
kvótakerfið og grunnhugmyndir
þær sem þar liggja að baki. Hvort
kvótahafar þurfa að greiða sér-
stakt gjaid, m.a. til að standa und-
ir kostnaði við nýtingu auðlindar-
innar, eða hvort hverjum sem er
verði leyft að kaupa kvóta, er út-
færsluatriði.
m
H
Stjórnarskrá:
■
65. gr.
Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta
mannréttinda án tillits til kynferöis, trúarbragða,
skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarhátt-
ar, efnahags, œtternis og stöðu aö ööru leyti.
Konur og karlar skulu njóta jafns réttar í hví-
vetna.
75. gr.
Öllum er frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir
kjósa. Þessu frelsi má þó setja skorður með lögum,
| enda krefjist almannahagsmunir þess.
1 lögum skal kveóa á um rétt manna til aó semja
um starfskjör sín og önnur réttindi tengd vinnu.
■