Dagblaðið Vísir - DV - 06.01.2001, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 6. JANÚAR 2001
Helgarblað
Hvort viltu hægri eða vinstri?
Er ekki gott að
vera örvhentur?
Um það bil einn af hverjum tíu er
örvhentur. Þetta er tölfræði sem er
svipuð hvar sem er í heiminum. Að
vera örvhentur þýðir að sjálfsögðu
að vera tamara að nota vinstri hend-
ina í stað þeirrar hægri. Almennt
eru tvöfalt fleiri karlar örvhentir en
konur. Fyrirbæri þetta þekkist
einnig meðal dýra og þannig eru
kettir og páfagaukar almennt örv-
hentir í þeim skilningi að þeir nota
helst vinstri loppuna eða klóna en
rottur og apar hneigjast tU hins
gagnstæða.
Amerísk rannsókn, byggð á sónar-
myndum af 270 fóstrum í móður-
kviði á ýmsum aldri, sýndi að 92%
þeirra tottuðu þumalfingur hægri
handar.
Skuggaleg tölfræði
Þessu til viðbótar
riQa upp
ari en réthentir, hávaxnari og lifi yf-
irleitt lengur. Einnig er sagt að þeir
búi yfir meiri sköpunargáfu en rétt-
hentir.
Fordómar gegn örvhentum
Fordómar gegn örvhentum hafa
fylgt mannkyninu gegnum söguna og
hefur einatt verið litið á þá sem ann-
ars flokks. Fyrir mörgum öldum
lýsti kaþólska kirkjan því yfir að
örvhent fólk væri þjónar djöfulsins.
Þetta leiddi til þess að öldum saman
áttu örvhentir nemendur í kaþólsk-
um skólum afar erfitt uppdráttar og
voru yfirleitt þvingaðir til þess að
nota hægri hendina í stað
þeirrar vinstri. Þetta
var meðal annars
gert með því
að
en sauðirnir eru sann-
arlega óæðri en hafr-
arnir. Þeir sem
standa Drottni á
hægri hönd við
þetta tækifæri
verða ávarp-
aðir og til-
kynnt að
þeir
muni
erfa
Er ekki allt í lagi að vera örvhentur?
Um þaö bil 10% fólks eru örvhent og
fjöldi goösagna og hjátrúa tengist því
hvora höndina fólk kýs aö nota.
na

■SMKafegí'.- ans
sem valdi
’ því að bamið
W verði örvhent.
Þetta gæti skýrt
hvers vegna fleiri
karlar en konur kjósa
vinstri höndina.
Orvhentir leikarar
'
wm

nokkuð skugga-
lega tölfræði sem styðst að
ýmsu leyti við læknisfræðilegar
rannsóknir þótt rétt sé að taka fram
að sumar þeirra þykja býsna hæpn-
ar. Því er haldið fram að örvhentir
séu líklegri til að hafa ofnæmi fyrir
einhverju, hneigist meira til þung-
lyndis, væti rúmið oftar og sé hætt-
ara við ofneyslu eiturlyfja, geðklofa,
svefntruflana og námsörðugleika.
Þvf er haldið fram að örvhentir séu
sex sinnum líklegri til að farast af
slysforum og fjórum sinnum líklegri
til að farast í bílslysum en rétthent-
ir.
Þeir sem vilja halda fram betri
málstað örvhentra benda á rann-
sóknir sem sýna að þeir séu greind-
Fyrir mörgum öldum
lýsti kaþólska kirkjan
þvi yfir að örvhent fólk
vœri þjónar djöfulsins.
Þetta leiddi til þess að
öldum saman áttu örv-
hentir nemendur í kaþ-
ólskum skólum afar erfitt
uppdráttar og voru yfir-
leitt þvingaðir til þess að
nota hœgri höndina í
stað þeirrar vinstri. Þetta
var meðal annars gert
með því að binda vinstri
hönd nemandans við
stólinn eða binda á hönd
hans mjög þröngan vett-
ling án þumla, nokkurs
konar poka.
binda vinstri
hönd nemandans við
stólinn eða binda á hönd
hans mjög þröngan vettling
án þumla, nokkurs konar poka.
Slíkar og þvílíkar aðferðir voru al-
siða á íslandi langt fram á 20. öldina
og margt eldra fólk sem fæddist örv-
hent hefur alla sína ævi notað hægri
höndina.
Allt þar til fyrir fáum áratugum
var það gild skilnaðarorsök í Japan
ef eiginmaðurinn komst að þvi að
eiginkona hans væri örvhent. Flestir
bera giftingarhring á vinstri hendi
og það byggir á þeirri fornu trú að
þar sé hann vöm fyrir illum öndum
sem sæki að hjónabandinu.
Hægri ofan nafla
1 arabalöndum er hægri höndin
aðeins notuð til aö snerta líkamann
fyrir ofan mitti. Vinstri höndin er
talin óhrein og þess vegna má ekki
snerta líkamann neðan nafla nema
með vinstri hendi. Bedúínar leyfa
konum aðeins að sofa vinstra megin
í tjöldum sínum því sú hliö er talin
óæðri. Fmmbyggjar í Nýju-Gíneu
snerta drykkjarílát sín aldrei með
vinstri þumalfmgri því þeir trúa því
að það eitri drykkinn. Konur meðal
Maoria á Nýja-Sjálandi vefa hátiða-
dúka sína aðeins með hægri hendi
því sú vinstri má ekki snerta þá
nema að viðlagðri refsingu. Afrískir
þjóðflokkar við ána Níger leyfa kon-
um ekki aö snerta matvæli með
vinstri hendinni af ótta við bölvun.
Sauðir og hafrar
Sumt af þessari hjátrú styðst við
Biblíuna en þar segir Jesús meðal
annars að hægri höndin skuli eigi
vita hvað sú vinstri gjörir. Hann
segir einnig að á dómsdegi muni
Drottinn allsherjar skilja sauðina
frá höfrunum og setja hafrana sér til
hægri handar en sauðina til vinstri
guðsríki en sauðunum á vinstri
hönd varpað í hreinsunareldinn.
í Seifsmusterum Grikkja var sér-
stakt eftirlit með því að gestir stigu
hægri fæti sínum fyrst inn í muster-
ið því færi sá vinstri á undan vofði
bölvun yfir staðnum. Grikkir sátu
oft með krosslagða fætur eins og
menn hafa alltaf gert en þeir gættu
þess ævinlega að vinstri fóturinn
væri aldrei ofan á heldur alitaf sá
hægri.
Hægt er að sýna fram á að orðin
sem notuð eru í ýmsum tungumál-
um til þess að tákna vinstri þýða
einnig svikul, máttlaus, annars
flokks, klunnalegur eða þaöan af
verra.
Verður barnið örvhent?
Þó ýmsir hafi reynt að útskýra
hvers vegna svo stór meirihluti
fólks vill nota hægri höndina frekar
en þá vinstri og beita fyrir sig vís-
indalegum staðreyndum verður fátt
um áreiðanleg svör. Vísindamenn
nútímans hafa ekki enn staðsett gen-
ið sem ræður því hvor hendin verð-
ur fyrir valinu en telja augljóst að
hægrihandargenið sé ráðandi í sam-
keppni við vinstrihandargenið.
Doktor Marion Annett hefur rann-
sakað þetta og telur að 2% líkur séu
á að rétthentir foreldrar eignist örv-
hent barn en sé annað foreldrið örv-
hent eru 17% líkur á að bamið verði
örvhent en séu báðir foreldrar örv-
hentir eru 46% líkur á að bamið
verði örvhent.
Ein kenning um orsakir þess að
böm verði örvhent byggir á því að
of mikið karlhormón á ákveðnu
stigi meðgöngu dragi úr þroska heil-
Tvíburar og vangefnir
Súrefnisskortur í fæöingu og erf-
iðleikar í fæðingu eru taldir eiga
þátt í því að fólk verður örvhent en
mjög hátt hlutfall örvhentra á slíka
sögu að baki. Næstum því 30% van-
gefmna bama eru örvhent. Tvíbura-
fæðingar eru oft erfiðar fyrir bömin
en 20% tvíbura eru örvhentir.
Þótt heili mannsins sé ekki kann-
aður til hlítar er ýmislegt vitað um
muninn á heilum rétthentra og örv-
hentra. Stjómstöðvar tungumálsins
eru í 90% tilvika hægra megin í
höfðinu hjá rétthentum. Þau eru á
sama stað í aðeins 70% örvhentra.
Brúin sem tengir heilahvelin saman
er nokkuð þykkari í örvhentu fólki
en rétthentu án þess að það hafi ver;
ið skýrt nánar.
Ein af goðsögnunum um örvhenta
er að hlutfall samkynhneigðra sé
hærra í þeirra hópi en meðal rétt-
hentra. Því hefur verið haldið fram,
án þess að vísindarannsóknir liggi
þar að baki, að allt a 50% samkyn-
hneigðra karlmanna séu örvhentir.
Sé það rétt má telja víst að einhver
munur sé á heila samkynhneigðra
og gagnkynhneigðra eins og reyndar
mjög umdeUd rannsókn sýndi fyrir
fáum árum.
Frægt örvhent fólk
örvhentir eru gæddir margvísleg-
um hæfileikum eins og annað fólk
og að lokum skulum við líta á
nokkra fræga örvhenta einstaklinga.
Af einhverjum ástæðum hefur nær
þriðjungur kjörinna forseta Banda-
ríkjanna verið örvhentur. í kosning-
un-
um 1992
var enginn
forsetafram-
bjóðandi rétthentur.
Sitjandi forseti, George
Bush, BUl Clinton og Ross
Perot voru allir örvhentir.
Aðrir í hópi frægra örvhentra eru:
Julia Roberts
Tom Cruise
Nicole Kidman
Jerry Seinfeld
Steve McQueen
Christian Slater
Mickey Rourke
Matt DiUon
Ronald Reagan
Robert De Niro
MarUyn Monroe
Charlie
Chaplin
Whoopi
Goldberg
Judy Garland
Greta Garbo
Goldie Hawn
Örvhentir rithöfundar
Heinrich Heine
H.G. WeUs
H.C. Andersen
Gúnter Grass
Mark Twain
Örvhentir listamenn
Michelangelo
Paul Klee
Albrecht Durer
Leonardo Da Vinci
Hans Holbein
Pablo Picasso
Örvhentir tónlistarmenn
Maurice Ravel
Jimi Hendrix
Paganini
Ringo Starr
Kurt Cobain
Paul McCartney
Sting
David Bowie
Bob Dylan
Sergei Rachmaninoff
Örvhentir stjórnmálamenn
Júlíus Sesar
Friðrik mikli
Thomas Jefferson
Winston ChurchUl
Napoleon
BUl Clinton
George Bush
Harry Truman
Ross Perot
Lúövik 16.
-PÁÁ