Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.2002, Blaðsíða 28

28
Helqarblac.f DV
LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 2002
Ætla að
breyta heiminum
Birgitta Jónsdóttir skáldkona fylltist ótta
þegar turnarnir hrundu fyrir rétt
ári. Vonin uar þó ekki langt undan og hún
ákvað að gefa út bækur með safni Ijóða og
annarra listaverka eftir höfunda sem vildu
minnast atburðarins. Birgitta sagði DV frá
bókunum og byltingunni íhjarta sínu.
Það er orðin ein af þessum klisjum að segja að
heimsmyndin hafi breyst eftir ellefta september í
fyrra. Líklega er fullsnemmt að draga einhverjar álykt-
anir varðandi hvað hafi breyst og hvernig. Eitt af því
sem ég velti fyrir mér þennan örlagaríka dag var
hvernig listamenn myndu bregðast við og þá ekki síst
íslenskir listamenn. Skylda þeirra er að leggja siðferði-
legt mat á atburði líðandi stundar og ef þeir gera það
ekki gætu þeir eins verið mállausir.
Þegar Birgitta horfði á útsendinguna vissi hún að
heimurinn væri breyttur. „Eftir atburðinn hugsaði ég
strax; núna er komið að því. Nú væri komið að þriðju
heimsstyrjöldinni og von manns fyrir hönd mannkyns-
ins fór þverrandi. En þegar rykið settist skynjaði ég
einhverja jákvæðni, einhverja von,“ segir Birgitta.
„Ég horfði á útsendinguna og velti fyrir mér hvað
væri breytt,“ segir hún og heldur áfram eftir örstutt
hik. „Hvernig áttu listamenn aö bregðast við þessu?
Hlutverk listamannsins er m.a. annars að vera sam-
viska heimsins og túlka atburði eins og þá sem gerð-
ust ellefta september. Ég ákvað því að gefa út bók með
safni ljóða sem gæti virkað sem samræðugrundvöllur
fyrir ólík menningarsamfélög."
Bækurnar tímamótaverk
Birgitta rekur bókaútgáfuna Beyond Borders og
ákvað að leita til listamanna víðs vegar að úr heimin-
um og fá hjá þeim ljóð eða einhvers konar listaverk
sem endurspegluðu tUfinningu þeirra gagnvart atburð-
unum, því sem gerðist í kjölfarið. Hún sendi tölvupóst
til um tvö hundruð skálda og listamanna og viðbrögð-
in létu ekki standa á sér. „Þessi tölvupóstur fór út um
allan heim. Ég veit að hann lenti inn í kennslustofur í
Asíu þar sem kennari við listaháskólann I FUippseyj-
um fékk tvo af bekkjum sinum tU að vinna verk sér-
staklega fyrir verkefnið. Þetta voru nemendur í staf-
rænni myndvinnslu og verkin þeirra eru alveg meiri
háttar. Fólk frá þrjátíu og fjórum þjóðlöndum sendu
verk til mín og ég er enn að fá fyrirspurnir um hvern-
ig hægt sé að taka þátt. Allt í allt hef ég fengið yfir sjö
hundruð verk en valdi með dyggri aðstoð aðstoðarrit-
stjórans, Michael Lohr, um þrjú hundruð og fimmtíu
verk, þar með talin um áttatíu listaverk og ljósmynd-
ir.“
Birgitta fékk send verk frá nokkrum þekktum ein-
staklingum víðs vegar að úr heiminum sem leist vel á
hugmyndina, m.a. er ljóð eftir Dalai Lama. Síðan eru
Bók til að græða sár heimsins. í henni má finna
listaverk, greinar og ljóð er fjalla með einum eða
öðrum hætti um ellefta september.
„Hlutverk listamannsins er m.a. að vera samviska heimsins og túlka atburði eins og gerðust ellefta september."
DV-mynd Teitur
ljóð eftir tvö af höfuðskáldum Bandaríkjanna,
Lawrence Feringhetti og Ritu Dove, ásamt ljóðum eft-
ir helsta skáld Ástralíu, John Kinsella, sem hann
samdi sérstaklega fyrir bækurnar. Það komu verk eft-
ir fólk frá öllum hugsanlegum trúarbrögðum, fólk allt
frá fimm ára aldri tU áttatíu og þriggja ára.
Útkoman eru tvær bækur. Annars vegar „The Book
of Hope“ eða Bók Vonarinnar og hins vegar „The
World Healing Book“ eða Bók tU að græða sár heims-
ins. Fyrri bókin inniheldur ljóð og svarthvítar mynd-
ir. Birgitta segir að hún sé kannski frekar svona nátt-
borðsbók á meðan hin er fjölbreyttari en í henni eru
listaverk, greinar, ljóð, leikrit og ýmislegt annað. „Þeir
sem vel til þekkja í Ijóðheimum og víðar telja að þess-
ar bækur séu tímamótaverk," segir Birgitta, „þar sem
aldrei áður hafi verið gefnar út safnbækur með eins
fjölbreyttum þverskurði af því sem bærist í huga og
hjörtum mannfólksins í samtímanum. Flestar safn-
bækur taka fyrir einstaka hópa; X-kynslóðina, konur,
menn, araba, gyðinga, íslendinga og svo mætti lengi
telja. Þessar bækur eru án slíkra marka.“
Gerði hreint fyrir mínum dyrum
Áður en hún byrjaði að safna verkum í bókina
ákvað hún að gera hreint fyrir sinum dyrum. „Það
þýðir ekkert að ætla að predika yfir fólki ef maður er
ekki tilbúinn að hrinda í verk þvi sem talað er um. Ég
sendi því öllum sem mér fannst hafa gert eitthvað á
minn hlut bréf þar sem ég gerði grein fyrir minni af-
stöðu og viðurkenndi minn þátt í deUunni og baðst af-
sökunar ef ég hefði sært viðkomandi."
„Ef við vUjum breyta heiminum þá byrja byltingar í
hjarta okkar,“ segir hún. „Þetta hefur verið gríðarleg
vinna að koma þessu öUu heim og saman og það má
segja að fólkið sem er að taka þátt í þessu með mér
haFi haldið mér gangandi með stöðugri hvatningu og
vUja til að koma bókunum á framfæri í sínum heima-
högum. Það er verið að halda uppákomur víðs vegar
um Bandaríkin og Ljóðahús Marokkó eru að undirbúa
komu mina þangað tU að kynna bækurnar. Ég reyndi
mikið að finna skáld frá hinum íslamska heimi vegna
þess að ég var hreinlega forvitin að vita hvað hrærist
í huga þjóða mér svo framandi og hafði svona á tilfinn-
ingunni að sú mynd sem verið var að draga af aröbum
væri ekki alveg í takt við raunveruleikann. AUir þeir
múslímar sem ég hef kynnst i gegnum þetta verk hafa
sömu einlægú draumana um frið fyrir börnin sín og
umburðarlyndi gagnvart öðru fólki. Þegar ég hugsa tU
aUs fólksins núna sem tók þátt í þessu verkefni þá sé
ég í hugarskoti mínu manneskjur en ekki trúarbrögð,
status eða kynþátt."
„Þú varst ekki vör við reiði hjá neinum höfundi?"
spyr ég.
„Nei, ekki einu sinni hjá bandarískum skáldum.
Fólk vUdi uppljómun í stað hefnda og þetta var sú al-
menna tilfinning sem ég hafði gagnvart þeim ljóðum
sem mér bárust. Vonin fyrir hönd mannkynsins var
efst í huga flestra. Ég held líka að sú staðreynd að aU-
ur ágóði af sölu bókanna mun renna tU Barnahjálpar
Sameinuðu þjóðanna hafi einnig sameinað þátttakend-
ur í að gefa vinnu sína og skapað ákveðinn grundvöll
tU að taka þetta lengra en ég hef aldrei eignað mér
þessar bækur, þær eru gjöf allra sem að henni koma tU
okkar hinna sem lesa þær.“
-JKÁ