Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.07.1992, Blaðsíða 6

6
ERIK PETERSEN
Fréttin var um það, að til stæði að lána handrit eitt út úr
Konungsbókhlöðu. „Þetta gamla rit verður nú kynnt opinberlega,
svo að eftir mun verða tekið, það á að fara til Chikago“ segir í
upphafí greinar í vingjarnlegum, en þó dálítið ögrandi tón, þar
sem ennfremur er tekið fram, að verkið verði til sýnis í byggingu,
sem umleikin sé Michiganvatni á þrjá vegu, að hermenn muni
standa vörð dag og nótt, verkið verði tryggt fyrir ekki minna en 20
þúsund dali og amerískt herskip muni flytja það til og frá
sýningunni.
Verk þetta var eitt af merkustu íslenzku handritunum í Kon-
ungsbókhlöðu, Gl. kgl. Saml. 1005 fol., betur þekkt sem Codex
Flateyensis eða Flateyjarbók, veglegt handrit og frægt samkvæmt
mörgum heimildum. Óvenju glögg vitneskja er til um uppruna
þess og síðan feril. Prestarnir Jón Þórðarson og Magnús Þórhalls-
son skrifuðu það á árunum 1387-95 á vegum stórbóndans Jóns
Hákonarsonar í Húnavatnssýslu. Ætlað er, að það hafi á síðari
hluta 15. aldar verið í eigu Þorleifs hirðstjóra Björnssonar á
Reykhólum, og vitað er, að sonarsonur hans, Jón Björnsson, átti
handritið og gaf það síðar sonarsyni sínum, Jóni Finnssyni, en þeir
bjuggu báðir í Flatey á Breiðafirði, þaðan sem Flateyjarbókarnafn-
ið er komið. Talið er, að Jón Finnsson hafi gefið handritið
Brynjólfi biskupi Sveinssyni að skilnaði, er hann vísitéraði Flatey
1647. Brynjólfur Sveinsson sendi það síðan 1656 til Kaupmanna-
hafnar Friðriki konungi þriðja.1
Aðalefni Flateyjarbókar eru sögur Noregskonunga, en í henni
er einnig Grænlendinga saga2 með hinum frægu frásögnum af því,
er norrænir menn fundu Vínland eða Ameríku, að því er ætlað er,
5 öldum á undan Columbusi. Þótt segja mætti, að það afrek
varpaði nokkurri rýrð á frægð seinni sæfarans, gat bókin engu að
1 Sjá Katalog over oldnorsk-islandske hdndskrifter i det store kongelige bibliotek og i universitets-
biblioteket [eftir Kr. KSIundl, Kbhvn 1900, s. 10-16. Handritið var gefið út fyrir opinbert
fé í Noregi undir heitinu Flateyjarbok: En Samling af norske Konge-Sagaer med indskudte
mindre Fortcellinger om Begivenheder i og udenfor Norge samt Annaler [G. Vigfússon og C. R.
Unger|, I—III, Christiania 1860-68. Það hefur verið gefið út ljósprentað með enskum
formála eftir Finn Jónsson í Corpus codicum Islandicorum medii aevi I. Kbhvn 1930. Um
aldur sjá tilvitnanir í Ordbog over det norrpne prosasprog: registre [= ONP: registre|, Kbhvn
1989, s. 470 f. Sjá ennfremur Jakob Benediktsson í Kulturhistorisk Leksihon for Nordisk
Middelalder 4, Kbhvn 1959, dálk 412.
2 Dálkarnir 222-223 og 282-288 í handritinu, sbr. ONP: registre, s. 470. Um Grcenlendinga
sögu er stundum rætt, m.a. í sjálfri Flateyjarbók og hjá Chr. Bruiin, sem Granúendinga
pátt, er ekki má rttgla saman við Grœnlendinga pátt þann, sem einnig nefnist Einars páttr
Sokkasonar af Grcenlandi og varðveittur er í FÍateyjarbók (dálkunum 847-850 í 2. bindi);
sbr. ONP: registre, s. 471, og Björn Sigfússon í Kulturhistorisk Leksikon for Nordisk
Middelalder 5, Kbhvn 1960, dálki 523. — Eg þakka Peter Springborg lektor góð ráð og
leiðbeiningar um handrilið.