Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.07.1992, Blaðsíða 37

SR. MATTHÍASAR JOCHUMSSONAR 1893
37
nýfundna Gaukstaðaskipi. Það er rúm 70 fet að lengd, en tæp 8 á
breidd, opið í miðju og skjaldað á bæði borð. Furðulegt þótti, að
slíkt skip skyldi afbera vikustorm á Atlantshafí. Skipverjar voru 12,
allt valdir rnenn. Hitti ég skipstjóra þess, Magnus Andersen, og
sagði liann mér frá ferð sinni. Kvað hann skipið ágætt til siglingar,
en þungt væri það undir árum. Tvisvar kvaðst hann hafa fengið
slettu-ágjöf, en annars fórst þeim allt vel.“
Matthías hét því að lýsa sjálfri sýningunni nánar, þegar hann
kæmi austur yfir hafið, og við það stóð hann, hafði um hana
sérstakan kafla, lokakaflann í ferðasögunni. Það gal þó aldrei
orðið nema stutt yfírlit eða eins og Matthías segir:
„Að lýsa Chicago-sýningunni án mynda og uppdrátta er nálega
ómögulegt, svo að lesendurnir verði nokkru nær. Svo er hún (eða
var) stórkostleg og margbrotin, og svo eru flestir lesendur mínir
slíktim stórvirkjum óvanir, enda skortir mig sjálfan allt til þess að
geta fullnægt þörf manna í því efni. Til þess þyrfti ekki einungis að
rita heilar bækur í 100 kapítulum, heldur og hundrað sinnum
meiri skilning, minni, fróðleik og kunnáttu en ég hefi. Væri slíkt
heimtað af mér, væri það álíka sanngjarnt eins og ef ætlazt væri til,
að unglingur, er dvalið hefBi hálfan mánuð við háskóla, gæti
munað og framsett allar fræðigreinir, sem þar hefði kenndar
verið.“
Svipmyndir skáldsins af sýningunni eru gerðar af mikilli íþrótt
og flugi, svo langt sem þær ná, og rétt til að sýna mönnum örlítið
dæmi kemur hér stuttur kafli framarlega úr lýsingunni:
„Slík sýning sem þessi átti ekki að sýna nýja veiðaröngla eða nýtt lag á
ljáblöðum; hún átti að birta heiminum fyrirmyndir í frelsi og menningu,
en brjóta í bág við forna heimsku og harðýðgi; hún átti að lýsa hugsjónir
vizkunnar og íþróttanna og lyfta þúsundum rnanna á hærra sjónarsvið
sannleika og réttvísi; hún átti að blása voðann úr hendi harðstjóranna, sem
aldrei vilja sleppa hnífnum, og mölva gullhlekki gamallar fordildar. Hún
áleit það aukagetu að sýna undralistir Edisons og bregða upp skrautloga
150 þúsund rafleiftra, en hún vildi sýna þá list, að gjöra allar þjóðir að einni
með almættisorði mannelskunnar og bregða kristindómsins kærleiksljósi
yfír allt vort kyn í einu! Og konan gekk þar fram í fyrsta sinni í sögu
veraldarinnar sem drottning við hlið herra jarðarinnar, — drottning, sem
sat í hásæti í þeirri listahöll, sem hún hafði sjálf byggt. Hin frönsku orð:
FRELSI, JAFNRÉTTI, BRÓÐERNI, voru þangað til heiti í skáldskap
þjóðanna, hugmynda-blómstur, sent ekki fundu jarðveg austan hafs.
Sýningin í Chicago vakti þau til verulegs lífs, og nú gróa þau í góðri jörð við
Michigan-vatnið í miðri Ameríku!"