Frjáls verslun - 01.04.1959, Side 2

Valdimar Kristinsson, viðskiptafr.:
Skapct þarf traust
efnahagskerfi
Stöðugt. kapphlaup er háð milli einstaklinga
og þjóða um að ná sem lengst í efnalegri vel-
megun. Arangur íslenzku þjóðarinnar af þessari
viðleitni á undanförnum áratugum hefur reynzt
furðugóður. Við höfum á síðustu árum almennt
lifað við betri lífskjör en flestar aðrar þjóðir.
Aftur á móti er það staðreynd, sem margir hafa
bent á, að undirstöður velmegunarinnar hér á
landi eru að líkindum ótraustari, en í öllum þeim
löndum, sem við helzt viljum bera okkur saman
við í þessum efnum. Bæði eru undirstöðuat-
vinnuvegir landsmanna hættulega mikið háðir
duttlungum náttúrunnar, og hitt, sem skiptir ekki
minna máli, að undanfarinn hálfan annan áratug
hefur hluta þjóðarteknanna verið aflað á þann
hátt. að ekki verður haldið áfram á sömu braut.
Við lok heimsstyrjaldarinnar síðari átti þjóðin
miklar inneignir erlendis, sem gerðu m. a. mögu-
leg stórfelld kaup á framleiðslutækjum, er komu
til landsins næstu árin á eftir, síðan tóku við
lán og gjafir Marshallhjálparinnar, því næst
auðveldaði vinnan fyrir varnarliðið mjög öflun
gjaldeyris og undanfarið hafa erlend lán verið
tekin í stórum stíl. Ekki fær það staðizt, sem
sumir vilja halda fram, að öll hin bættu lífskjör
séu þessum óvenjulegu aðstæðum að þakka, en
ekki mun ofmælt þótt sagt sé, að mesta Ijómann
af hinni margumtöluðu velmegun megi rekja til
þeirra.
Þótt það sé fyrsta skreíið, þá nægir íslenzku
þjóðinni ekki að treysta þann efnahag, sem hún
býr nú við — markið þarf að setja mun hærra,
því búa þarf í haginn fyrir ört vaxandi iolks-
íjölda, og ef við eigum ekki að dragast aftur úr
öðrum þjóðum, þá þarf stöðugt að bæta lífs-
kjörin. En Ijóst má vera, að stefnubreytinga er
þörf á ýmsum sviðum, ef þetta skal takast.
Verður nú lauslega drepið á nokkra þætti efna-
liagsmálanna, sem auk margra annarra, þyrfti að
endurskoða.
Vanrækt hlutverk
I langan tíma hefur mikil þensla verið í ís-
lenzka efnahagslífinu, og virðast stjórnarvöldin
yfirleitt hafa gert furðulítið til að draga úr henni.
Aftur á móti hefur alltaf verið gripið til hafta
í einhverri mynd til lausnar aðsteðjandi vanda-
málum, þótt þau geti aldrei læknað hið raun-
verulega mein, heldur aðeins dregið úr áhrifum
þess um stund.
Opinberir aðilar hafa verið ófáanlegir til að
draga úr útgjöldum sínum og framkvæmdum,
og hafa því óspart keppt við ahnenna atvinnu-
rekendur á vinnumarkaðnum, enda má segja,
að hann hafi verið sprengdur fyrir löngu og
ýmsum atvinnugreinum síðan haldið gangandi
með gjaldeyrisfrekum erlendum vinnukrafti.
Hafi einhver tekjuafgangur verið hjá ríkis-
sjóði, hafa ýmsir ráðamenn ekki verið í rónni,
fyrr en honum hefur verið eytt. Hefur sú ráðs-
mennska verið lítt skiljanleg, þar sem telja má
víst, að hægt hefði verið að mynda einhvern
gjaldeyrisforða, ef hluti af tekjum ríkissjóðs
hefði verið dreginn út úr veltunni í þjóðarbúinu.
Bönkunum hefur reynzt ókleift að draga úr
þenslunni, enda hefur ríkisvaldið skyldað þá til
svo mikilla útlána, að það hefur beinlínis aukið
verðbólguna. A sama tíma liefur svo styrkustu
stoðunum verið kippt undan eðlilegri sparifjár-
söfnun, þótt hún sé eini trausti grundvöllurinn
undir auknum útlánum bankanna.
Vantraust manna á peningum, sem veldur
hinum mjög Lvo takmarkaða sparnaði, lýsir sér
einnig í takmarkalausri eftirspurn eftir lánsfé,
þar sem svo margir reyna að komast yfir sem
mest aí' raunverulegum verðmætum, gjarnan í
2
rHJÁLS V E H Z I. U N