Frjáls verslun - 01.04.1959, Blaðsíða 29
Vinnsla jarðefna . . .
Framh. af bls. 23
Ef notaður væri innfluttur kvarzsandur í stað
íslenzka ljósgrýtisins, til þess að fullnægja kísil-
þörf sementsins, mætti nota óhreinni skeljasand
en ella, og er hugsanlegt, að þess verði þörf í
framtíðinni. Engu að síður er verksmiðjunni
nauðsynlegt að eiga greiðan aðgang að kísilnámu
hér lieima.
Mestu afköst verksmiðjunnar eru rösklega
100.000 lestir af sementi á ári. Er það nokkru
meira magn, en notað var hér á landi síðastliðið
ár. Er nú verið að athuga um söluhorfur fyrir
afganginn erlendis. Ef sú athugun ber tilætlaðan
árangur, og erlendur markaður vinnst fyrir ís-
lenzkt sement, kemur til greina að stækka verk-
smiðjuna, svo að afköst hennar tvöfaldist. Mundi
slík aukning draga mjög úr framleiðslukostnaði
sementsins.
Auk sements mun sementsverksmiðjan fram-
leiða kalk til jarðvegsbóta.
Perlusteinn
Sumar tegundir eldfjallaglers þenjast við
snögga upphitun og mynda eins konar glerfroðu.
Froða þessi er svipuð vikri, en öllu léttari oftast
nær. Bæði hráefnið og frauðperlurnar, sem
myndast við upphitunina, hafa ldotið nafnið
perlít, og virðist mega nota það nafn óbreytt í
íslenzku máli. Hér er nafnið perlusteinn notað
um hráefnið, en perlít um hið unna efni, gler-
froðuna.
Sennilega hefir þensluhæfni eldfjallaglers verið
kunn nokkuð lengi. Sem dæmi þess hér á landi
má vitna í Ferðabók Sveins Pálssonar, dagbók
1792, þar sem lýst er steinum úr hrafntinnu
eða hrafntinnubróður á Skúlaskeiði á Kaldadal.
Þegar Sveinn hefir lýst útliti bergsins, bætir
hann við: „í eldi er sagt að hann ólgi fyrst í
stað líkt og borax, en breytist síðan í grænleitt,
óhreint gler.“ Hér er lýst þenjanlegum perlu-
steini, hálfri annarri öld áður en tæknileg hag-
nýting hans byrjaði.
Perlusteín er hvergi að finna nema á fremur
ungum eldfjallasvæðum. í Norður-Ameríku er
hann til í ríkum mæli í sumum vesturríkjum
Bandaríkjanna. I Evrópu hefir perlusteinn fund-
izt á Islandi, lítils liáttar á írlandi, í eyjum í
Miðjarðarhafi og í gríska Eyjahafinu og í Ung-
verjalandi.
Ahugi á notkun perlusteins tók að glæðast
í Bandaríkjunum undir lok síðari heimsstyrjald-
ar. Síðan hel'ir notkun lians þar í landi aukizt
jafnt og þétt og er nú komin yfir 300.000 lestir
(Short Tons) á ári.
Þróun perlítiðnaðar í Evrópu hefir aftur á
móti verið hægfara. Sennilega nota Englendingar
perlít mest Evrópuþjóða, en allt eru það smá-
munir í samanburði við perlítnotkun Banda-
ríkjamanna enn sem komið er.
1 Bandaríkjunum eru um það bil 80% af
perlítframleiðslunni notuð í pússningu. Er talið,
að perlít sé nú notað í stað sands í meira en
helming allrar pússningar í landinu. Annað nota-
svið, þar sem perlít verður æ algengara, er ein-
angrandi léttsteypa, einkum í há stálgrindahús.
Þá er það notað í einangrunarplötur, hljóðdeyf-
andi klæðningu og lausa einangrun.
Við þenslu perlusteins verða nokkur procent
af perlítinu að fisléttum, örfínum salla, sem
hvorki er nothæfur í pússningu né steinsteypu.
Salli þessi er nú notaður á ýmsan hátt, svo sem
fægiduft, laus einangrun, jarðvegsbætir, fylli-
efni ýmiss konar, í glerung á leirker, duft fyrir
skordýraeitur, síufylling og þar fram eftir göt-
unum. Til að byrja með var salli þessi talinn til
einskis nýtur, en nú er lninn á góðum vegi með
að vinna öruggan markað í samkeppni \'ið önn-
ur sambærileg efni.
Fyrii'spurnir um perlustein á Islandi tóku að
berast hingað frá Bandaríkjunum haustið 1947.
Astæðan til þess vai*, að flutningur perlusteins-
ins frá vesturríkjunum til austurstrandarinnar
var dýr, og stóð eðlilegri þróun perlusteins-
iðnaðarins í austurhluta Bandaríkjanna fyrir
þrifurn. Þá hafa fyrirspurnir um perlustein bor-
izt hingað frá flestum ríkjum Norðvestur-
Evrópu.
Leit að perlusteini á Islandi hefir borið þann
árangur, að nx'r er kunnugt um tvær stórar perlu-
steinsnámur, í Loðmundarfirði og í fjallinu
Prestahnúk á Kaldadal. Auk þess hefir vottur
af perlusteini fundizt allvíða.
Mikið hefir verið um það hugsað og rætt,
hvernig helzt megi nýta perlusteinsnámurnar ís-
lenzku. Perlítverksmiðjurnar í austurhluta
Bandaríkjanna greiða 23—25 dollara fyrir lest-
ina af möluðum og sálduðum perlusteini við
F R J ÁLS V E 1( Z L U N
29