Frjáls verslun - 01.04.1959, Page 5

sambandi er rétt að athuga þróun síðustu ára í
Vestur-Evrópu.
Eftir heiinsstyrjöklina síðari voru höft, innan-
lands í hinum ýmsu ríkjum, en þó einkum milli
þjóða, orðin svo algeng, að margir héldu, að
fullkomið viðskiptafrelsi væri óskadraumur einn,
þó að þessir sömu menn sæju margvíslega skað-
semi haftanna. Enda haftapostularnir alls staðar
nálægir og óþreytandi í áróðri sínum. En um
og eftir 1950 fór smám saman að rofa til og hefur
hugarfarið nú gjörbreytzt í fjölmörgum löndum.
Grundvöllur hinna nýju viðhorfa var lagður
með því að sigrast á eða draga mjög úr verð-
bólgunni og þar með þenslunni innanlands, og
jafnframt með því að koma á eðlilegri gengis-
skráningu. Nýlega hafa mörg lönd aukið mjög
frelsi í utanríkisviðskiptum og gjaldeyrisverzlun.
Er ekki að efa, að aukið framkvæmdafrelsi inn-
anlands mun sigla í kjölfarið í þessum löndum.
Ef Islendingar eiga ekki að einangrast meðal
vestrænna þjóða, þurfa þeir sem fyrst að fara
að búa sig undir að geta tekið þátt í frjálsum
utanríkisviðskiptum. Með þeim mun skapast
hagkvæmari \'erkaskipting milli íslands og ann-
arra landa og jafnframt myndu atvinnuvegir
þjóðarinnar fá nauðsynlegt aðhald um verð og
gæði framleiðsluvara sinna.
Fyrri reynsla, sem hin endurvakta frelsishug-
sjón bvggist á, hefur einnig kennt mönnum, að
það þarf visst opinbert eftirlit til þess að allir
kostir frelsisins fái notið sín, og til þess að ekki
þurfi að kvíða ofþenslu eða alvarlegum sam-
drætti í efnahagslífinu. A sama hátt og skyn-
samleg lög og laganna verði þarf til að tryggja
öryggi heiðarlegra borgara, þarf að tryggja
heilbrigt athafnafrelsi með sterkri fjármála-
stjórn, einokunarlöggjöf, félagslegu öryggi og
ýmsu fleiru.
Trúin á framtíðina
Sagt hefur verið, að þjóðararðurinn í hverju
landi sé fyrst og fremst fólkið sjálft — vilji
þess og þekking til að vinna vel og skynsam-
lega. Þrátt fyrir nokkurt tal um glataðar fornar
dygðir, má fullyrða að íslendingar séu flestum
þjóðum fúsari að leggja hart að sér til að öðlast
efnalegt sjálfstæði, og eru hinar miklu íbúðar-
húsabyggingar á síðustu árum að ýmsu leyti
gott dæmi um þetta. Framkvæmdavilja á öðr-
um sviðum virðist ekki heldur hafa skort nema
síður sé. Ef deyfð og kunnáttuleysi þjakaði þjóð-
ina, myndi sjálfsagt. mörgum sýnast fárra kosta
völ, en okkar vandamál, þótt mörg séu, eru miklu
auðleystari. Mikilvægast er að sem mestu af
atorkunni á hverjum tíma sé beint inn á réttar
brautir til þess að þjóðarauðurinn aukist sem
mest. Skipting auðsins þarf ekki að vera mikið
vandamál, ef hleypidómalaus öfl ráða mestu þar
um.
Bezt væri, að sem flestar stéttir launþega
kæmu sér saman um hvaða hlutfall skuli ríkja
milli launa þeirra og síðan væru gerðir heildar-
samningar við vinnuveitendur til langs tíma,
enda væri launþegum tryggð eðlileg hlutdeild
í vaxandi þjóðartekjum. Hlutfallið milli stétt,-
anna þyrl'ti að endurskoða á nokkurra ára fresti,
til athugunar á því hvort aðstæður hefðu
breytzt. Ekki ætti að vera eins erfitt að koma
þessu á eins og virðast kann í fyrstu, því ein-
hvers konar hlutfall er ríkjandi nú þegar, sam-
anber allt talið um launahækkanir „til sam-
ræmis“.
Ef skapast myndi heilbrigð þróun á vinnu-
markaðnum og traustur gjaldmiðill, væri kom-
inn grundvöllur, sem auðvelt yrði að byggja á.
Þá þyrfti ekki lengur að ríkja stöðug óvissa um
framtíðina, þar sem traustir búskaparhættir
myndu koma í veg fyrir að teflt yrði á tæpasta
vað hvað gjaldeyriseign snerti og þá þyrftu
minni háttar áföll ekki að hafa neinar varanleg-
ar afleiðingar. Segja má, að tslendingar hafi
aldrei fullkomlega kynnzt því livernig er að
búa við velmegun, frjálsa viðskiptahætti og
traust efnahagskerfi. Nágrannaþjóðir okkar eru
staðráðnar í að skapa sér þessar aðstæður og
hafa þegar náð mjög langt í þeirri viðleitni.
Það mun kosta íslendinga töluvert átak að
fylgjast með í þróuninni, en þegar það tekst
munu allir landsmenn öðlast kjarabætur, svo
sem á þann hátt að geta keypt betri vörur en
áður-----ekki einungis um takmarkaðan tíma,
heldur um alla fyrirsjáanlega framtíð.
FRJALS VERZLUN
5