Frjáls verslun - 01.04.1959, Page 6

lijnrni Guðmundsson, blaðafulltrúi:
Hægri og vinstri
Forspjall flutt á kvöldvöku .,Varðar“ í Sj&lfstœðishúsinu
22. febrúar 1959.
Eitt af því, sem erfiðast getur orðið að út-
skýra fyrir gestum, sem hér dvelja skamma hríð,
er flokkaskipunin í landinu og meginstefnumark
hvers flokks um sig. Þegar um blaðamenn er að
ræða, sem sérstaklega ætla sér að skrifa um
stjórnmál landsins, nær vitanlega annað engri
átt en að útvega þeim samtöl við leiðtoga flokk-
anna, svo að hver geti skýrt sitt sjónarmið. Það
er varla um svo óhlutdrægan mann að ræða, að
honum sé treystandi til þess að gera hverjum
flokki rétt, enda er það svo um flesta menn, að
þeim eru flokkarnir miskærir.
Oftastnær leikur gestunum hugur á að afla
vitneskju um, hvaða stéttir manna kjósi hvern
flokk um sig, t. d. hvort verkamenn kjósi ekki
yfirleitt verkalýðsflokk eða flokka, bændur
bændaflokk o. s. frv. Þá getur það vakið furðu
þeirra, að t. d. Sjálfstæðisflokkurinn, sem þeir
vilja telja hægra flokk, njóti mikils fylgis meðal
verkamanna. Og í sambandi við flokkaskipun-
ina vilja gestirnir líka vita, hvaða flokkar séu
hægri flokkar og hverjir vinstri. Þá getur verið
nytsamlegt að hugleiða hvað þessi hugtiik
merkja og hvort þau hafa sömu merkingu hér
á landi og annars staðar.
Sú stjórn, sem lét af störfum á Þorláksdag,
kallaði sig vinstri stjórn og átti aðeins einn and-
stöðuflokk, Sjálfstæðisflokkinn. Eftir því að
dæma hefur hann þá verið hægri flokkur en allir
aðrir flokkar vinstri flokkar. Þetta virðist þá
augljóst, svo langt sem það nær. En lítum svo
í blað þess flokksins, sem telur sig hafa upp á
það páfabullu að vera róttækasti flokkur lands-
ins. Þar eru fyrrverandi samstarfsflokkar hans
stimplaðir hægri flokkar með talsvert afdráttar-
lausum orðum. Ef þetta er þá einnig tekið gilt,
þá eru í landinu þrír hægri flokkar en aðeins einn
vinstri. En jafnframt greinast allir flokkar lands-
ins í hægra og vinstra arm, nema Sjálfstæðis-
flokkurinn. Virðast andstöðuflokkar hans sam-
mála um, að þar sé aðeins um hægra arm að
ræða. Er nu fróðlegt að athuga þetta nánar.
Samkvæmt því, sem almennt er talið, merkja
hugtökin hœgri og vinstri í stjórnmálum einkum
þetta: Hœgri merkir þá stefnu að vilja varðveita
ríkjandi ástand, en vinstri að vilja gera breyt-
ingu þar á. Kommúnistar telja til dæmis lýð-
ræðissinnaða sósíalista til hægri manna, af því
að þeir kjósa heldur þróun en byltingu til þess
að brjóta sósíalismanum braut í þjóðfélaginu.
Sjálfir greinast svo kommúnistar í tvo eða fleiri
flokksarma, el'tir því, hvort þeir vilja skilmála-
laust hlýða fyrirskipunum frá kommúnistaflokki
Ráðstjórnarríkjanna eða móta sósíalismann að
einhverju leyti eftir aðstæðum í hverju landi um
sig. Hvor flokksdeildin er lengra til vinstri eða
hver þeirra lengst til vinstri er ekki upplýst,
a. m. k. ekki með vætti þeirra sjálfra.
Þá er og annað einkenni, sem almennt hefur
verið talið greina stjórnmálaflokka í hægri flokka
og vinstri. Vinstri flokkar hafa almennt talið sig
berjast fyrir auknu frjálsræði og mannréttindum
og talið hægri flokkana vilja spyrna þar við fæti,
sbr. orðin „vinstri sinnaðir umbótaflokkar“, sem
notuð voru í tíma og ótíma um þá flokka, sem
stóðu að ríkisstjórninni sem leið. En eftir þeirri
skilgreiningu yrðu kommúnistaflokkar hvar-
vetna í heiminum að teljast til hægri flokka,
meir að segja til hinna róttækustu afturhalds-
flokka.
Eftir þeirri skilgreiningu yrði þá Sjálfstæðis-
flokkurinn líka vinstri flokkur, því að hann berst
fyrir auknu frjálsræði og réttindum þegnanna.
6
FRJÁLS VERZLUN