Frjáls verslun - 01.04.1959, Blaðsíða 10

aði, sem leiddi af þessari kauphækkun og hækk-
un yfirfærslugjalda. A hinn bóginn var tjóst, að
ef kaupgjald hækkaði frekar að nokkrum mun,
yrði óhj ákvæmilegt að hækka útflutnings- og
yfirfærslubætur eða bæta upp kostnaðaraukann
á annan hátt.
I október s.l. var kaup verkamanna orðið
10,7% hærra en útflutningssjóðslögin gerðu ráð
fyrir og kaup flestra annarra stétta 7,1% hærra.
Kaupgjaldsvísitalan hækkaði um 17 stig, eða um
!),1% 1. desember s.l., þannig að verkamanna-
kaup var orðið 21% hærra og annað kaup 17%
hærra en kaup það, sem útflutningsuppbætur
voru miðaðar við á síðastliðnu vori.
Að öllu óbreyttu hefðu verðhækkanir siglt
óðfluga í kjölfarið, yfirfærslubætur og gjöld
hefðu verið hækkuð og síðan kaupgjald og verð-
lag á víxl. Aætlað hefur verið, að verðlag og
kaupgjald hefði hækkað um ca. 25% fyrir næsta
haust, og á næsta ári hefði verðbólguþróunin
orðið mun örari.
Afleiðingum slíkrar þróunar hefur verið lýst
svo rækilega, að óþarft er að endurtaka það hér.
Niðurfærsla kaupgialds og verðlags
ITið hækkaða kaupgjald í desember og janúar
s.l. var yfirleitt ekki látið koma fram í hækk-
uðu vöruverði, nema að því er snerti dreifingar-
kostnað landbúnaðarvara.
Eins og kunnugt er, var sú leið valin til stöðv-
unar á víxlhækkunum kaupgjalds og verðlags,
að kaupgjald var frá 1. febrúar s.l. fært niður
um 5,4% frá því, sem það var í haust eða um
13,3% frá því, sem það var í desember og jan-
úar, og vöruverð lækkað sem kaupgjaldslækk-
uninni nemur. Jafnframt voru niðurgreiðslur
auknar og munu enn verða auknar, þannig að
kaupmáttur tímakaups verði um 1%, hærri en
í október s.I.
Gert er ráð fyrir, að hinar auknu niðurgreiðsl-
ur frá 1. janúar s.l. um 13 vísitölustig muni
kosta 75 milljónir kr. á árinu. Nú þarf að auka
niðurgreiðslur enn um 3—4 stig til þess að
lækka vísitölu framfærslukostnaðar í 202 stig,
eins og ætlunin er, og mun það kosta um 18
millj. á árinu til viðbótar.
Með niðurfærslu launa og verðlags hefur tek-
izt að komast hjá hækkun hinna almennu út-
flutningsbóta. Hins vegar er i frumvarpinu til
breytinga á útflutningssjóðslögunum gert ráð
fyrir aukningu sérbóta og greiðslu tryggingar-
iðgjalda fyrir báta o. l'l. úr útflutningssjóði. Ut-
gjaldaaukning þessi er áætluð 77,5 millj. kr.,
miðað við sajna aflamagn og 1958.
Þar sem tekjur útflutningssjóðs eru áætlaðar
líkar því, sem þær voru í fyrra, mun hann ekki
geta staðið undir þessari útgjaldaaukningu, sem
nemur alls um 170 millj. kr. Það verður vafa-
laust stefnt að því, að láta hágjaldavörur ganga
fyrir um innflutning og sennilega. verður einhver
samdráttur á innflutningi byggingarefna vegna
minni fjárfestingar, en á þeim eru yfirleitt lág
gjöld.
Róðstafanir í fjármálum og peningamálum
Að öðru leyti er ætlunin að leysa þennan
vanda í sambandi við afgreiðslu fjárlaga fyrir
árið 1959. Það verður gert með lækkun út-
gjalda, fyrst og fremst fjárfestingarútgjalda,
notkun tekjuafgangs frá 1958 og ef til vill
hækkun á verði einkasöluvara og hækkun vissra
gjalda. Þannig er gert ráð fyrir, að ríkissjóður
greiði verulegar upphæðir til útflutningssjóðs.
Það er augljóst, að því aðeins verður tekið
fyrir verðbólgumyndun frá þessum sjóðum, að
ekki verði um hallarekstur að ræða. Hvort það
tekst, er undir ýmsu komið, fyrst og fremst
hver sjávaraflinn verður. Virðist nokkuð tæpt
teflt í Jjessu efni.
Þeiin mun meiri ástæða er til, að þær verð-
bólguuppsprettur, sem mest hefur runnið úr á
undanförnum árum verði byrgðar sem fyrst.
Hér er fyrst og fremst um að ræða opinbera
fjárfestingarsjóði, svo sem raforkumálasjóð,
ræktunarsjóð og fiskveiðasjóð, sem veitt hafa
lán til fjárfestingar langt umfram það, sem eðli-
leg fjáröflun hefur leyft. Ennfremur er nauð-
synlegt, að lán á vegum Húsnæðismálastjórnar
verði takmörkuð við heilbrigða fjármyndun.
Bankarnir hafa á undanförnum árum aukið
útlán langt fram yfir þau takmörk, sem eðlileg
aukning innlána og eigin fjár setur. A þennan
hátt hefur verið ýtt undir verðbólguna og jafn-
vægisleysið í efnahagslífinu og viðskiptunum
við útlönd. Hér valda mestu um of fastskorðuð
afurðalán og lán viðskiptabankanna til opin-
berrar fjárfestingar. f þessum efnum verður að
breyta um stefnu, ef verðbólgan á að stöðvast.
10
FRJÁLS VBR Z LUN