Frjáls verslun - 01.04.1959, Page 14

Birgir Kjaran, hagfr.: 0 \ m
III. M E N N 0 G M A L E F N I m >|g|r
Anfoine Pinay og úrræði Frakka
Lýðveldi með númerum
„Sagan endurtekur sig" og „sagan endur-
tekur sig aldrei" eru álíka sannar fullyríT-
ingar. Spumingin er aðeins í liverju tilfelli
hvaíla liluti sögunnar endurtekur sig?“
G. M. Trevdyan
Að morgni mánudagsins 29. des. s. 1. urðu
mikil tíðindi í Frakklandi. Áður en frá þeim
verðtir skýrt, þykir rétt að rissa upp dálítinn
bakgrunn atburðanna með því að stikla á einum
eða tveim kapítulum í Frakklandssögu, en til
þeirra má rekja söguþráð
líðandi stundar.
Miðaldamáltak segir,
að Guð hafi gefið ítölum
páfadóminn, Þjóðverjum
keisaradóminn og Frökk-
um lærdóminn. Víst hafa
Frakkar löngum þótt
lærðir vel og rökhyggju-
menn, enda gerzt lærifeð-
ur annarra þjóða í mörgu,
þar á meðal félagsvísind-
um. Þar hefur heldur ekki
setið við fræðikenningar einar heldur þjóðfélög-
um verið umbreytt, og það þó blóðugar byltingar
hafi kostað. Þar hófst lýðstjórn fyrst til vegs, og
vagga evrópsks þingræðis, sem fyrst var búin
við Ermarsund, stóð öðrum fæti á frjórri grund
franskra lýðræðishugsjóna, en hinum á kletta-
strönd brezkra erfðavenja.
Svo viðbragðsfljótir sem Frakkar hafa virzt
til nýmælanna, hafa þeir ekki verið að sama
skapi þolgóðir við að þrautreynagagnsemi þeirra.
Þess ber saga franska lýðveldisins merki, því að
á röskri hálfri annarri öld hefur fimm sinnum
verið stofnað til lýðvehlis þar í landi.
Antoine Pinay
Fyrsta franska lýðveldið var grundað í
frönsku byltingunni, 21. sept. 1792, og lauk því
með valdatöku Napóleons í nóvember 1799.
Annað lýðveldið kom til sögunnar 10. desember
1848, er Lúðvik Napóleon var kjörinn forseti,
og lok þeirrar stuttu sögu urðu, er hann gerðist
keisari 2. desember 1852 og tók sér heitið Napó-
leon III. Eftir ósigur Frakka fyrir Þjóðverjum
í orrustunni við Sedan, var svo lýðveldi númer
þrjú hleypt af stokkunum 4. september 1870.
Reyndist það langlífast og hélt velli, þar til Pétain
marskálkur kom á laggirnar stjórn sinni í Vichy
í júní árið 1940. Hinn 7. nóvember 1944 var
tilkvnnt fjórða skráning franska lýðveldisins
undir forsæti De Gaulles hershöfðingja, enda
þótt það tæki ekki formlega gildi á franskri
storð fyrr en 24. desember 1946. Hinn 8. janúar
1959 hálfnaði svo Frakkland sinn lýðveldatug,
þegar De Gaulle gekk í forsetahöllina sem rétt
kjörinn forseti Frakklands og kvaddi René Coty,
hógværan fyrirrennara sinn og þann, er í haginn
bjó, með þeim orðum, að hann væri „mikill borg-
ari“, og þá sjálfur að skilnaði hyllingu Cotys,
sem með galliskri orðkynngi lýsti því yfir, að
„nú væri hinn fremsti meðal franskra æðsti
maður Frakklands."
„Það er til lítils að vera ungur —"
„Franskir forsætisráðherrar verða að kunna
listina að falla, ef jieir vilja lialda Afram á
stjórnmálabrau tiniii.“
Der Spiegel
Það hefur oltið á ýmsu um stjórn franskra
lýðvelda. Sameinkenni þeirra allra er þó, að
stjórnir hafa verið valtar og skammlífar. Ein
ríkisstjórn Herriots lifði aðeins í þrjá daga, en
14
frjáls verzlun