Frjáls verslun - 01.04.1959, Qupperneq 37

atvinnugreinura. Dæmi eru lil þcss, að afköst þre-
faldist eða meira, þcgar ákvæðisvinna cr tekin
upp.
Nú dettur sjálfsagt mörgum í hug, að vinnusvik
séu mikil, ár j)ví að afköst aukast svona feikilega
við það, að launin eru miðuð við afköst í stað
tímakaups áður.
Vafalaust cr sú skýring rétt í einhverjum tilfell-
um. Þó held ég, að hér ráði meira almennur sljó-
leiki fyrir því, að verk þurfi að ganga vel. Yfirleitt
cr talið, að maður sé sæmilegur verkmaður, ef
hann heldur sig við verkið án mikilla tafa og hvíld-
ar. Að minnsta kosti mun ekki algengt, að rekið
sé á eftir mönnum, sem tolla við verkið, jafnvel
])ótt lítið gangi. Hitt er svo annað mál, að sami
maðui getur oft afkastað miklu meira verki, án
])ess að reyna óhæfilcga á sig, aðeins ef rétt er
staðið að og unnið skynsamlega.
Víða skortir mjög á, að mönnum sé leiðbeint í
einföldustu vinnubrögðum. Hins vegar er því oft
illa tekið, þegar verkstjórar sýna viðleitni í þá átt
að leiðbeina starfsfólki, svo að afköst aukist.
Bczta meðalið, til að menn vinni vel, og í flestum
tilfellum öruggt, er það að borga þeim eftir afköst-
um. Nú segja margir, að erfitt eða ógcrlegt sé að
mæla afköst við sumar tegundir vinnu, og er það
rétt. Á hinn bóginn er oftast liægt að aðskilja
einlivern hluta af ákveðnu vcrki og mæla þann
hluta og meta afköstin. Má þá gjarnan fela einum
eða fáeinum mönnum í stórum vinnuflokki ábyrgð-
armikinn hluta af verkinu í ákvæðisvinnu. Við
það, að afköst þeirra aukast, eykst oftast vinnu-
hraði hinna um leið, og verkið gengur betur. Oft
er það svo, að menn, sem vinna vel, smita út frá
sér.
Menn óttast það stundum, þegar heilir vinnu-
flokkar vinna ákvæðisverk, að óduglegir eða latir
menn slóri á kostnað hinna, sem vel vinna. Þessi
ótti er ástæðulaus, því að slugsaraniir fara venju-
lega fljótt. að herða sig eða flæmast burtu að öðr-
um kosti.
Mörgum ofbýður, hve gífurlegar tekjur sumir
hafa í ákvæðisvinnu. Venjulega mun þó vinnuein-
ingarverð í ákvæðisvinnu vera lœgra en einingar-
verð í tímavinnu, og er þá miðað við meðalafköst
í tímavinnu, þegar útreikningurinn fer fram.
í sannleika sagt, virðist þó oft hafa skort á, að
nægilega nákvæm vinnuathugn hafi farið fram,
áður en ákvæðisvinnutaxta hefur verið slegið föst-
um.
Nauðsyn nákvæmra vinnuathugana og þess, að
ákvæðisvinnutaxtar séu rétt reiknaðir í byrjun
verður aldrei brýnd of vel fyrir þcim, sem þessa
útreikninga annast.
Mjög sýnist mér tímabært, og þótt fyrr liefði
verið, að stéttasamtökin í landinu og vinnuveit-
endur sendi menn lít af örkinni til annarra landa,
í Evrópu og Ameríku, til að kynna sér til hlítar
vinnuafköst í ýmsurn atvinnugreinum þannig, að
vinnutaxtar verði strax í upphafi miðaðir við sann-
gjörn afköst. Þá væri ekki síður nauðsynlegt, að
framkvæmdar yrðu hér á landi víðtækar vinnu-
athuganir og reynt að komast að raun um, af
hverju sumir mcnn afkasta tvöföldu verki á við
aði'a, af hverju sumir sjómenn fiska alltaf vel en
aðrir oftast illa, af hverju siimum bændum búnast
vcl en öðrum illa og svo framvegis.
Þó að nokkrum milljónum króna yrði varið ár-
lega til slíkra vinnuathugana, væri engin goðgá
að ætla, að þeir peningar fengjust margfalt endur-
greiddir i auknum afköstum. Góðir starfsmenn kom-
ast oft mjög langt í því að auka hjá sér vinnu-
afköst með því að einbeita sér að því að finna
einföldustu og fljótlegustu handbrögð við það verk,
sem þeir vinna, en sumum tekst ekki eins vel, ])ó
að vilji sé fyrir hendi.
Með nákvæmum vinnuathugunum má komast ;ið
raun um, hvaða handbrögðúm ]>arf að breyta hjá
þeim, sem óverkhyggnir eru, til þcss að létta þeim
vinnuna og auka hjá þcim afköstin.
Einhver mun nú spyrja, hvaða erindi þetta spjall
eigi í búnaðarþátt, bændur séu hvort sem er flestir
einyrkjar nú oiðið og þurfi þá ekki að hugsa mikið
um það, hvort vinnumenn vinni vel eða illa, eða
hvort þeir fái borgað eftir afköstum eða fái mán-
aðarkaup.
Nú er það einmitt svo, að afköst skipta ekki
síður máli hjá einyrkjum en þeim, sem hafa jnarga
vinnumenn, enda er það mála sannast, að furðu
gegnir, hvílíkum feiknaafkiistum sumir ná, þó að
einir séu. Hér er ótæmandi rannsóknarefni, og eng-
um vafa er það undirorpið, að vinnuathuganir,
framkvæmdar af þar til hæfum mönnum, gætu
orðið mörgum bændum að miklu liði, ef þeir hefðu
tækifæri til að kynna sér þær til hlítar.
Verkfæranefnd sú, sem nú situr, hefur gefið út
fjórar ársskýrslur um starfsemi sína. Starfsemin
hefur að miklu leyti gengið út á verkfæraprófanir,
en þó hafa allmargar vinnuathuganir verið fram-
kvæmdar.
FRJÁLS VEHZLUN
37