Frjáls verslun - 01.04.1959, Page 43

Skrafað um verzlun fyrr á tímum
Marteinn Þorsteinsson segir frá verzlun á Fá-
skrúðsfirði á fyrstu áratugum tuttugustu aldarinnar.
Mörgum lesendum Frjálsrar Verzlunar mun
Marteinn Þorsteinsson vel kunnur. Ilann stundaði
verzlun á Fáskrúðsfirði um nær hálfrar aldar skeið
og rak sjálfur mikla verzlun og útgerð þar í þrjátíu
ár. Fréttamaður blaðsins gekk fyrir nokkru á fund
Marteins, og er eftirfarandi spjall hluti af lengra
viðtali.
„Hvenær byrjaðir þú að fást við verzlun?“
„Ég var 25 ára þegar ég byrjaði að fást við þau
störf. Ég stundaði sjómennsku frá fjórtán ára aldri,
en fór á búnaðarskóla til
Torfa í Ólafsdal, þegar ég
var tuttugu og tveggja ára
og var þar tvö ár. Fyrst
eftir að ég kom austur aft-
ur, stundaði ég búnaðar-
störf, en svo atvikaðist það
þannig, að Olgeir Friðgeirs-
son, sem var verzlunarstjóri
á Fáskrúðsfirði, vantaði
mann í verzlunina, og
bauðst mér starfið — og
tók ég því. Olgeir var eins
og ég sagði verzlunarstjóri verzlunar þeirrar, sem
Örum & Wulf áttu á Fáskrúðsfirði. Örum & Wulf
var danskt fyrirtæki, sem átti fimm verzlanir fyrir
norðan og austan — á Húsavík, Þórshöfn, Vopna-
firði, Fáskrúðsfirði og Berufirði."
„Með hvað var verzlað þarna og hverjir voru
helztu viðskiptavinirnir?“
„Það var verzlað með allt milli himins og jarðar.
Örum & Wulf átti stærstu verzlunina á Fáskrúðs-
firði og fvrirtækið keypti framleiðsluna á fisk- og
landbúnaðarvörum, en seldi í staðinn alls kyns vör-
ur, bæði til neyzlu og til framleiðslunnar. Helztu
viðskiptavinirnir voru útvegsbændurnir — en land-
bændur skiptu þar töluvert líka.“
„Var danskurinn sanngjarn í þessum viðskipt-
um?“
„Já, þegar komið var fram á þennan tíma, voru
verzlunarhættir dönsku kaupmannanna allt aðrir
en lýst hefur verið frá dögum einokunarinnar.
Álagningunni var stillt í hóf, og þeir gerðu eins
vel við viðskiptamennina og þeir gátu. Þetta á
að minnsta kosti við um það, sem ég kynntist hjá
Örum & Wulf. Á þessum árum fyrir fyrra stríðið
áttu aldraðar konur fyrirtækið, og mér er nær að
híilda, að þær hafi aldrei rakað saman neinum
gróða á rekstri þess, enda var þeim víst fyrst og
fremst annt um öruggar tekjur frekar en miklar.“
„Áttuð þið ekki mikil viðskipti við útlendinga?“
„Jú, þarna kornu Fransmenn í stórhópum, en
einnig Englendingar. Ég man eftir því að ég taldi
einu sinni sextíu og fimm frönsk og níu ensk ski]g
sem lágu inni á höfninni. Jjá voru útlendingarnir
í miklum meiri hluta í þorpinu. Fransmennirnir
hegðuðu sér yfirleitt vel og gerðu engum mein, en
Englendingarnir voru ekki eins góðir viðskiptis og
voru miklu uppivöðslusamari. Mér líkaði alltaf vel
við Fransmennina, þetta voru beztu náungar.“
„Hvernig gekk ykkur að tala við þá?“
„Nú, það gckk einhvern veginn. Olgeir var t. d.
góður frönskumaður, og það kom sér vel fyrir verzl-
unina, því að samkeppnin milli verzlananna um við-
skiptin við Fransmennina var hörð. Annars töluðu
þeir mismunandi mállýzkur og skildu ckki alltaf
hvorir aðra. Þarna kom t. d. oft franskt eftirlits-
skip og þurftu yfirmenn þess að fá túlk til þess að
skilja suma frönsku sjóarana."
„Iívað keyptu Fransarar helzt hjá ykkur og með
hverju borguðu þeir?“
„Þeir keyptu ýmislegt — nautakjöt og fleira mat-
arkyns, en greiddu í vörum, mest í kcxi og brauði,
færum og salti. I>essi viðskipti voru það mikil, að
mig minnir, að á árunum 1902 til 1910 hafi ekkert
salt verið keypt til Fáskrúðsfjarðar, nema það,
sem Fransmenn seldu þar. Annars greiddu þeir
líka stundum í frönkum. I>eir gengu náttúrulega
eins og íslenzk mynt. I’essu þurftu búðarmennirnir
öllu að breyta og voru því líka alvanir. I>á var frank-
Marteinn Þorsteinsson
FRJÁLS VERZLUN
48