Frjáls verslun - 01.08.1967, Page 58

5B
FRJÁLS VERZLUN
togurum Eignaðist bærinn 8, og
er þá ekki talinn með einn tog-
ari, sem bærinn eignaðist, en út-
hlutaði fljótlega til útgerðarfélags
í bænum. Voru 4 af þessum 8;
dieseltogarar.
Fyrsti togarinn í eigu bæjarins
kom til íslands hinn 17. febrúar
1947, en hinn seinasti af þessum
8 hinn 23. janúar 1952.
Stofnun BÚR. Hinn 21. septem-
ber 1946 samþykkti Bæjarráð að
fela sjávarútvegsnefnd að veraút-
gerðarráð bæjarins fyrst um sinn.
Má því telja, að Bæjarútgerð
Reykjavíkur sé formlega stofnuð
þá.
Tilgangur. Tilgangurinn með
stofnun Bæjarútgerðarinnar var
að sj álfsögðu sá að tryggj a atvinnu-
öryggi í bænum og sjá um, að
þessi „stórvirku framleiðslutæki“
yrðu starfrækt þaðan. Taldi bær-
inn þetta skyldu sína, þegar ein-
staklingsfélög gátu ekki tryggt
þessa aðstöðu.
BREYTT VIÐHORF.
Er uppbygging togaraflotans
hófst eftir heimsstyrjöldina síðari,
átti togaraútgerðin að baki sér
mikið velgengnitímabil. íslend-
ingar höfðu svo til einir nýtt hin
auðugu fiskimið umhverfis landið.
verð á ísfiski hafði verið hátt
erlendis af skiljanlegum ástæðum,
og togaraútgerðin hafði notið
margs konar fríðinda. Stóðu út-
gerðarfyrirtæki því í stríðslok á
gömlum og traustum grunni. Er
ekki vafi á því, að lagt var út í
hina stórfelldu togarauppbyggingu
vegna góðæris fyrri ára.
Sytir í álinn. Eftir stríðið fór
veiði minnkandi. Þegar verulega
fór að syrta í álinn, hlaut þess að
gæta einna fyrst hjá Bæjarútgerð-
inni, sem ekki stóð á gömlum
merg. — Hafði Bæjarútgerðin
þurft að leita til Framkvæmda-
sjóðs um fjárfestingarlán, en til
lánastofnana um rekstrarfé. Þá var
bátaútvegnum og veitt ýmiss
konar fríðindi, sem togaraútgerðin
fékk ekki. Við má og bæta því,
að kaup á togurunum, sem samið
var um árið 1948, urðu ákaflega
óhagstæð, bæði vegna gengisfell-
ingar íslenzku krónunnar árið
1950 sem og slæmra lánskjara.
REKSTUR BÚR.
Rekstur Bæjarútgerðarinnar
hefur gengið fjarskalega illa. Þeg-
ar litið er á rekstrarreikninga frá
1949—’66, sésti að gróði hefur að-
eins orðið 4 sinnum. Þar af hefur
gróðinn einungis orðið verulegur
árin 1958 og ’59, en slíkt má rekja
til þeirrar uppgripaveiði, er varð
við Nýfundnaland á þessum tíma.
Hefur togaraáfli annars farið
minnkandi. Á sama tíma hefur
bátaafli farið vaxandi. Hefurþetta
auovitað haft mikil áhrif á reKsiui
BÚR.
Tap BÚR. Heildartap á rekstri
BÚR er samtals kr. 133.653.728,46.
Eru þá afskriftir reiknaðar með.
Tap á togurunum er nokkru hærra
en tap af heildarrekstri, en BÚR
hefur, eins og kunnugt er, annazt
fiskverkun o. fl. í landi. Sá rekst-
ur hefur gengið vel yfirleitt, þó að
nú gangi illa vegna hráefnisskorts,
verðfalls o. fl.
Ekki þykja horfur á því, að
rætist úr rekstri BÚR á næstunni.
Mun því verða áframhaldandi tap
á rekstri Bæjarútgerðarinnar, ef
hún verður starfrækt áfram á
sama hátt og áður.
HVAÐ ER TIL RÁÐA?
Atvinna. Hjá Bæjarútgerð
Reykjavíkur munu nú starfa um
400 manns. Er margt af þessu
lausafólk, semvinnuröðruhverju:
húsmæður, börn, unglingar. Verð-
ur ekki gengið fram hjá þessu
starfsfólki. Annars hefur starf-
semi Bæjarútgerðarinnar dregizt
saman. Þannig komu 2.3% af
heildartekjum Reykvíkinga frá
Bæjarútgerðinni árið 1958, en ein-
ungis 0.9% árið 1966. (Þó er deilt
um þessa tölu ársins 1966).
Hráefni. Bæjarútgerðin starf-
rækir ýmiss konar fiskvinnslufyr-
irtæki í landi, og hefur sá rekstur
að ýmsu leyti gengið vel, eins og
áður var sagt Ef Bæjarútgerðin
verður lögð niður að öllu leyti, þá
er það vitað mál, að þessi fyrir-
tæki skortir hráefni, því að upp-
bygging bátaflotans hefur miðazt
við síldveiðar svo til eingöngu. Eru
gallarnir á þessari einhliða upp-
byggingu þegar farnir að segja til
sín. Þess vegna verður að tryggja
þessum fiskvinnslufyrirtækjum.
hráefni, og virðist það ekki ófram-
kvæmanlegt, því að afli togaranna
hefur glæðzt að undanförnu.
Áframhaldandi tap. Tap verður
áfram á rekstri Bæjarútgerðar
Reykjavíkur, ef hún verður rekin
áfram á óbreyttan hátt. Er sem
allt komi fyrir ekki, þótt forstjór-
arnir séu tveir. Þá þurfa togarar
útgerðarinnar að fara í dýrar
flokkunarviðgerðir á næstunni.
Skattborgarar mega því búast við
að þurfa að borga með fyrirtækinu
eftir sem áður.
Hvað á að gera? í þessari grein
hefur verið rætt um málefni Bæj-
arútgerðar Reykjavíkur. Stað-
reyndirnar hafa verið birtar, þó
að þær séu ekki fagrar. En enginn
er kominn til með að segja, aðþað
eigi að leggja Bæjarútgerðina nið-
ur. Fyrirtækið var að vísu stofnað
á þeim tíma, er bærinn vildi
tryggja íbúum sínum atvinnu.
Síðan komu þau ár, er atvinna var
næg, og ekki sýndist rétt að halda
áfram rekstri fyrirtækis, sem var
í rauninni fjárhít og stórkostleg
byrði á bæjarfélaginu. En málin
hafa einfaldlega breytzt. Atvinna
hefur minnkað, en afli togaranna
glæðzt. Allir eru nú sammála um
það, að ekki megi binda sig ein-
vörðungu við síldveiðarnar. Og ef
Bæjarútgerðin verður lögð niður,
þá er það að sjálfsögðu dauða-
dómur yfir allri togaraútgerð 1
landinu. Þess vegna er ekki unnt
að líta á málefni Bæjarútgerðar
Reykjavíkur frá bókhaldslegum
sjónarhóli eingöngu; margt fleira
er í húfi, og enginn getur fullyrt,
að togaraútgerð eigi ekki fram-
tíð fyrir sér, þó að gömlu ný-
sköpunartogararnir séu nú forn-
gripir, sem lítt sé á treystandi.
Þess vegna er erfiðara en ella
að leggja Bæjarútgerðina r.iður
en margir vilja vera láta.
En hvað um það. Rekstri Bæjar-
útgerðarinnar hlýtur að verða að
breyta. Þetta getur ekki gengið
svona öllu lengur. Úr því að deilur
hafa orðið um rekstur þessa fyrir-
tækis, er ekki nema rétt, að allur
almenningur fái að fylgjast með
því, sem er verið að gera í sam-
bandi við málefni þess. Þetta er
allt í deiglunni enn, en vandamálið
er áfram: Hvað á að gera?
Séu menn algjörlega ráðlausir,
leggur blaðið til, að þriðja for-
stjóranum verði bætt við.