Frjáls verslun - 01.08.1973, Side 19

• AtvinnuIýSræði í
orðsins fyllstu
merkingu?
Júgóslavneskt atvinnulýðræði
er sagt vera hið bezta sinnar
tegundar í heiminum, en í öðr-
um löndum, þar sem atvinnu-
lýðræði þekkist, eins og t. d. í
Chile, Svíþjóð, Póllandi, Vest-
ur-Þýzkalandi, Bandaríkjunum
og Bretlandi, eru starfsmenn
oft virkari í raunverulegri
stjórn fyrirtækjanna. Sums
staðar hefur atvinnulýðræði
verið innleitt af stjórnmálaleg-
um ástæðum, en annars staðar
til þess að bæta afköst og draga
úr skrópi starfsfólks. Júgóslavar
reyna ekki að halda því fram,
að atvinnulýðræðið hjá þeim
sé gallalaust, enda eru þeir sí-
fellt að endurbæta það. Árið
1971 voru samþykkt lög, sem
kváðu á um að verkamenn ættu
að hafa meira að segja í stjórn
fyrirtækja. Energoinvest var
eitt hið fyrsta, sem fór eftir um-
ræddum lögum.
© Gamlar nefndir hverfa
— nýjar taka við.
Samkvæmt lögum breytist
stjórn starfsmanna og margar
ákvarðanir Blum verða nú
að vera samþykktar á „verk-
smiðjugólfinu", eins og það er
orðað. Eitt hundrað manna mið-
stjórn, ásamt 41 undirnefnd, eru
enn til innan Energoinvest, en
einnig hafa verið stofnsettár 220
nýjar starfsmannanefndir. Mið-
stjórn Energoinvest er kosin af
öllum starfsmönnum fyrirtækis-
ins. í hverri verksmiðju og
námu kjósa starfsmenn sinn
eigin fulltrúa og segja má, að
um 600 starfsmenn séu um
hvern miðstjórnarfulltrúa. Sem
dæmi um nefndafarganið, má
geta þess, að í einni verksmiðju
Energoinvest var 19 manna
stjórn til skamms tíma, sem
var kosin af 1100 starfsmönn-
um. Nú starfa fimm nefndir í
verksmiðjunni og í hverri
þeirra eru 200 manns. Á tveggja
til þriggja mánaða fresti koma
þær saman og ræða helztu mál
fyrirtækisins, eins og t. d. hagn-
aðardreifingu, eða nýjar fjár-
festingar. Upphafleg stjóin
kemur enn saman til fundar, en
aðeins til þess að ræða venju-
leg mál, og eins hvort leyfa beri
framkvæmdastjóranum að fara
í viðskiptaferð, eða kaup á nýj-
um vélum.
® Aukin völd starfs-
fólksins.
Lagabreytingar árið 1971
voru gerðar til þess að auka
völd starfsfólksins og draga úr
völdum framkvæmdastjóra, sem
voru andvígir atvinnulýðræð-
inu. Lögin takmarka samt ekki
athafnaírelsi Blums, en hann
er eins og Alija Alic, formaður
verkalýðsfélags Energoinvest
sagði, „miklu meira en faðir
verkafólksins."
Energoinvest var stofnsett
árið 1951 og á þeim tíma, sem
liðnn er, hefur það aldrei átt sér
stað að verkamennirnir greiddu
atkvæði gegn hugmyndum
Blums. Aðeins eitt af 34 dóttur-
fyrirtækjum Energoinvest hef-
ur yfirgefið samsteypuna að
eigin ósk. Blum hefur aftur á
móti reynt að halda góðu sam-
bandi við starfsliðið og lætur
það fylgjast með því, sem er að
gerast hverju sinni. Styrkur
Blums er sagður liggja í því, að
hann er „sterkur persónuleiki,
sjálfstæður í skoðunum og gec-
þekkur í viðmóti".
„Blum er framsýnn maður,
sem hefur áhuga á að gera þjóð-
félagsumbætur um leið og hann
hagnast á framkvæmdum",
sagði einn Vesturlandabúi ný-
verið.
© Encrgoinvest er
„velferðarfyrirtæki“.
Það má segja, að Energoin-
vest sé risastórt „velferðarfyr-
irtæki“, sem t. d. veitir starfs-
mönnum og börnum þeirra
námsstyrki, greiðir há ellilaun
til fyrrverandi starísmanna,
leyfir stórum starfshópum að
halda vinnu sinni, þótt svo að
þeir afkasti nánast engu og rek-
ur aldrei neinn starfsmann.
Viðskipti fyrirtækisins eru
mjög umfangsmikil og i Júgó-
slavíu stjórnar það 40 verk-
smiðjum og námum, sem marg-
ar hverjar eru afskekktar. Er-
lendis eru starfræktar 32 sölu-
skrifstofur og á sl. ári jókst
heildarveltan um 25%, og varð
um 17,6 milljarðar króna, en
helminur teknanna er af út-
flutningi.
Blum stjórnar fyrirtækinu á-
samt átta manna stjórn, sem
tekur ákvarðanir um ný fyrir-
tæki, sem óska eftir aðild, og
nýjar framkvæmdir. Stjórnin
sér um reksturinn meðan
Blum fer í sínar fjölmörgu ut-
anlandsferðir. Stjórnina skipa
formenn sex undirnefnda og
tveir framkvæmdastjórar.
© Bandarísk aðstoð.
Energoinvest hefur notið að-
stoðar frá bandaríska ráðgjafa-
fyrirtækinu McKinsey & Co.
Fyrir fjórum árum bað Blum
fyrirtækið að senda ráðgjafa til
Sarajevo, sem er heimaborg En-
ergoinvest. Verkefnið, sem
þeir fengu, var að skipuleggja
útflutning og sölu á vörum En-
ergoinvest erlendis; auk þess
að endurskipuleggja fyrirtækið
innan frá. Enn er fulltrúi frá
McKinsey starfandi í Sarajevo
sem ráðgjafi.
Blum er á stanzlausum ferða-
lögum innanlands og eriendis
og notar til þess tvær skrúfu-
þotur, sem eru eign Energoin-
vest. Forstjórinn, sem er 61 árs,
notar oft viðskiptaferðir sínar
til þess að vinna ríkisstjórn
landsins gagn á sviði utanríkis-
mála. Nýlega, þegar hann var í
Teheran í íran, tók hann þátt
í viðræðum við stjórnvöld
landsins með júgóslavneska for-
sætisráðherranum, Dzemah Bij-
edic, um aukin viðskipti milli
ríkjanna. Blum er sagður vera
sérstaklega hæfileikamikill
sölumaður og hann hefur per-
sónuleg sambönd við stjórn-
völd fjölda ríkja, jafnt í austri
sem vestri.
© Stjórnsamur náungi.
Blum hefur víðtæk völd inn-
an fyrirtækisins. í fyrra, á árs-
fundi Energoinvest, skoraði
hann á starfsmennina að auka
afköst samsteypunnar um 20%,
meðal annars til þess að geta
hækkað laun fólksins. Meðal-
laun í fyrirtækinu voru þá
9.152 krónur, en í lok þessa árs
verða þau koinin i 10.300 krón-
ur. Ákvarðanir Blums eru virt-
ar af öllum og skýrslur hans
um framkvæmdir og rekstur
eru „sem Biblía“, að sögn
FV 8 1973
19