Frjáls verslun - 01.07.1974, Blaðsíða 19

þeirra framkvæmda þurfi að
verja allt að 1000 milljónum
króna á ári næstu árin, en
aftur á móti verður ekki séð,
að þessi aukna fjárfesting skili
fyrirtækinu umtalsverðum
auknum tekjum fyrst um sinn.
Kunnugir telja að greiðslu-
byrði vegna þessarar fjárfest-
ingar yrði geysileg, og ef hún
yrði fjármögnuð með lánsfé,
yrði greiðslubyrðin á fáum ár-
um meiri en svarar allri nú-
verandi smásölu fyrirtækisins.
Þannig standa sem sagt málin
hjá Rafmagnsveitum ríkisins.
PÓSTUR OG SÍMI
í MIKLUM ERFIÐLEIKUM
VEGNA GREIÐSLUHALLA
í MÖRG ÁR
Hjá stærsta ríkisfyrirtækinu,
Pósti og síma, er vandamálið
umfangsmikið, því að þar er
ekki einungis við að etja tap-
rekstur á þessu ári, heldur
þarf jafnframt að finna leið
til að fjármagna greiðsluhalla
síðustu ára.
Samkvæmt áætlun, sem ný-
lega var gerð um afkomu
Pósts og síma, þar sem miðað
er við verðlag um þessar
mundir, er fyrirsjáanlegur
greiðsluhalli á árinu 236 millj.
króna. Stofnunin fékk að
hækka verð á þjónustu sinni
í vor um 20%, en telur, að
með því að hækka taxtann í
haust um 40% til viðbótar
muni þessi halli hverfa. í
þessum áætlunum er miðað
við að fjárfest verði fyrir um
360 milljónir króna á árinu,
en í fjárlögum þessa árs hefur
verið gert ráð fyrir allt að
570 milljónum króna í fjár-
festingu.
Þá er þess að geta, að
greiðsluhalli frá árunum 1972
og 1973 nernur samtals um
250 milljónum króna. Til þess
að leysa þer^an vanda hafa
komið fram tillögur um, að
á næsta ári verði tekin
ákvörðun um að, dreyfa halla
síðustu þriggja ára, sem nem-
ur þá að líkindum 486 milljón-
um króna, á fimm ár, en til
þess að það sé hægt þarf
Póstur og sími mikið láns-
traust. Ef þessi leið yrði farin
þyrfti meðaltalshækkun taxta
stofnunarinnar að verða um
32% og þyrfti hún þá að
koma til framkvæmda ein-
hvern tíma fyrir áramótin.
Ráðgert er, að reyna að
veita stofnuninni meira að-
hald í rekstri og framkvæmd-
um og munar fljótt um þaer
upphæðir, sem hægt yrði að
spara þannig þvi að fjármála-
seriræomgar baía reutnað ut,
að ef til dæmis takist að
lækka fjárþörf stofnunarinnar
um 200 milljónir króna, yrði
þörfin fyrir taxtahækkanir
10% minni en ella.
ÁSTANDIÐ SLÆMT VÍÐA
ANNARSSTAÐAR MEÐAL
FYRIRTÆKJA RIKlSlNS
Þau tvö stórfyrirtæki, sem
nefnd hafa verið hér að fram-
an eru ekkert einsdæmi með-
al ríkisfyrirtækja, því að
ástandið er svipað hjá þeim
flestum, þótt tölurnar, sem
nefndar eru um tap þeirra séu
ekki eins háar og hjá Pósti og
síma og Rafmagnsveitunum.
Þannig stefnir rekstur
Áburðarverksmiðju ríkisins nú
miðað við óbreytt verðlag og
kaupgjald að 160 milljóna
króna greiðsluhalla á þessu
ári. Nær 50 milljónir af þess-
ari upphæð eru gengistap,
sem komið var til um mitt ár-
ið og má búast við að það
stóraukist fljótlega, þegar
gerðar verða þær gengisbreyt-
ingar, sem fyrirsjáanlegar eru,
en ekki hafa verið teknar
formlegar ákvarðanir um, þeg-
ar þetta er ritað. Erlend
rekstrarlán Áburðarverksmiðj-
unnar nema nú um 4,2 millj-
ónum Bandaríkjadala, og hafa
þau lítið lækkað, því að þau
voru mest nam upphæðin 4,7
milljónum dala.
Þessi mynd af afkomu
Áburðarverksmiðjunnar mið-
ast við, að fyrirtækið fái
greiddar útistandandi við-
skiptaskuldir sínar nú í haust,
til áburðarframleiðslu, —
einnig er miðað við, að aukin
þörf rekstrarfjármagns nú í
haust, sem meðal annars staf-
ar af hækkuðu verði á efnum
verði leyst með lánum. Þess
má geta, að árssala verksmiðj-
unnar 1974 er áætluð um 950
milljónir króna.
MÖRG FYRIRTÆKI
VANTAR UM EÐA YFIR
100 MILLJÓNIR KRÓNA
Lengi mætti telja fyrirtæki
og stofnanir ríkisins og þær
upphæðir, sem vantar, til þess
að endar nái saman hjá þeim.
Víða er tapið um eða yfir 100
milljónir króna, og til dæmis
er áætlað, að heildargreiðslu-
halli hjá Sementsverksmiðju
ríkisins á Akranesi verði ná-
lega 140 milljónir króna, þeg-
ar framkvæmdir ársins eru
meðtaldar, en ef kostnaði við
þær er haldið alveg sér, verð-
ur rekstrar- og greiðsluhallinn
um 120 milljónir króna. Þann-
ig er útlitið þrátt fyrir það,
að verð á sementi hækkaði í
júlímánuði.
Annars staðar virðist erfitt
að finna lausn á fjárhagserfið-
leikum ríkisfyrirtækja, en
eitthvað verður að gera, og
því má búast við að verð á
þjónustu þeirra verði hækkað
á næstunni og alls konar
skattar auknir. Veizluhöldin,
sem þjóðin hefur setið að í
sumar eru því fyrir bí, og nú
mega menn aldeilis fara að
herða sultarólina, þannig að
ríkið geti náð af skattgreiðend-
um og landsmönnum almennt
nægu fé til að vinna upp
þetta stórtap, sem nú er á
flestum fyrirtækjum þess.
Frjáls verzlun hefur ör-
uggar hcimildir fyrir því,
að Byggingarsjóður ríkisins
hafi á síðustu þremur árum
haft af eigendum skyldu-
sparnaðarfjár hvorki meira
né minna, en um 400 millj-
ónir króna, en ástæðan er
sú, að skyldusparnaðarfé
hefur verið endurgreitt með
hálfum verðbótum í stað
þess, að skylt er samkvæmt
lögum að endurgreiða það
með fullum verðbótum.
Ekki hefur Byggingarsjóð-
urinn haft fyrir því að
benda þeim, sem hlut eiga
að máli, á þetta, heldur
bíða ráðamenn sjóðsins og
vona, að menn viti ekki af
þessu, því að engir pening-
ar eru til í sjóðnum til þess
að greiða þær 400 milljónir,
sem Byggingarsjóðurinn
nevðist til að greiða, þegar
hlutaðeigendum verður
ljóst, hvaða rétt þeir eiga.
Ástæða væri til að Kannu,
hvort víðar hafi ríkinu eð"1
stofnunum bess tekizt að
hafa af landsmönnum stór-
fé með ólöglegum hætti, —
og í stað þess að leiðrétta
mistökin, ef mistök skvldi
kalla, sé reynt að halda
málunum leyndum sökum
þess að ríkið sé komið í
algjör greiðsluþrot.
FV 7 1974
19