Frjáls verslun - 01.03.1979, Blaðsíða 36

skodun
Framvinda í frjálsræðisátt
á erfiðum tímum
Grein eftir Geir Haarde, hagfræð-
ing, um Tokyo-tollalækkanavið-
ræðurnar
Á undanförnum árum í kjölfar olíukreppunnar og
efnahagssamdráttarins, sem henni fylgdi, hefur gætt
sívaxandi tilhneigingar meðal þjóða heims til að
grípa til aðgerða, sem hefta milliríkjaviðskipti með
beinum eða óbeinum hætti undir því yfirskyni að
ætlunin sé að vernda innlenda framleiðslu fyrir inn-
fluttri samkeppni. Algengasta verkfærið, sem notað
var áður fyrr í þessu skyni er verndartollurinn,
þ.e.a.s. tollur sem lagður er á fyrst og fremst í því
skyni að gera erlendu vöruna dýrari í samanburði við
framleiðslu heimalandsins, en ekki í tekjuöflunar-
skyni.
Það sem einkennt hefur verndarstefnu síðustu ára
er hins vegar það, að gripið hefur verið í minna mæli
til verndartolla, en þeim mun meira til takmarkana í
öðru formi eins og kvóta, niðurgreiðslna á innlendar
vörur, útflutningsstyrkja og margs konar annarra
stjórnvaldsaögerða.
Það mætti í löngu máli gera grein fyrir því, að við
flestar aðstæður standi beinir tollar framar flestum
öörum aðgerðum eins og t.d. innflutningshöftum að
því leyti til að þeir geta haft sömu áhrif, en valdið
tiltölulega minni röskun og óhagkvæmni. Tollar eru í
eðli sínu vel fallnir til notkunar í markaðskerfinu, því
þeir hafa bein áhrif á verð, sem að öðru jöfnu er það
sem innkaup neytandans grundvallast á. Tollar koma
heldur ekki í veg fyrir að breytingar verði á viðskipt-
um, þegar verðhlutföll breytast á grundvelli kostn-
aðarbreytinga.
Á hinn bóginn hafa aðrar stjórnvaldsaðgerðir
hinnar nýju verndarstefnu óheppileg áhrif á sjálfan
markaðinn með því að takmarka valkosti neytandans
og draga úr samkeppni innlendra og erlendra fram-
leiðenda. Við bætist að framkvæmd þeirra getur
byggst á duttlungum embættismanna eða annarra
sem hana annast.
Hér er ekki ætlunin að fjalla frekar um þessi atriöi
heldur vekja athygli á mjög merkilegri framvindu í
frjálsræðisátt í milliríkjaviöskiptum, sem átt hefur sér
stað á undanförnum árum þrátt fyrir þær tilhneiging-
ar, sem aö ofan er getið og þann þrýsting hags-
munaaðila sem þær byggjast á.
Allt frá árinu 1973 hafa átt sér stað á vegum GATT,
þeirrar alþjóðastofnunar, sem lætur viðskipti og
tollamál til sín taka, mjög umfangsmiklar, fjölþjóðleg-
ar viðræður um tollalækkanir og nióurskurö annarra
viðskiptatakmarkana. Viðræður þessar eru kenndar
við Tokyo, en upphafsfundur þeirra var haldinn þar í
september 1973. Síðan hafa þessar viöræður að
mestu farið fram í Genf og er ekki að fullu lokiö enn.
Þótt hægt hafi miðað í þessum viðræðum er þó svo
komið nú að fyrir liggur uppkast að nýjum tollalækk-
anasamningi, þar sem jafnframt er gert ráð fyrir víð-
tækum aðgerðum í frjálsræðisátt á öðrum sviðum,
sem hrinda á í framkvæmd næsta áratuginn. Er þetta
að sjálfsögðu mjög mikill árangur, þegar tillit er tekiö
til aðstæðna í alþjóðlegum efnahagsmálum síðustu
árin, en þaö er segin saga að þegar efnahagslegir
erfiðleikar blasa við hættir þjóðum heims mjög til að
grípa til einhliða viðskiptatálmana án tillits til áhrifa
þeirra á aðrar þjóðir.
Nauðsynlegt er að gera sér nokkra grein fyrir sögu
þeirrar viðleitni, sem að baki Tokyo-viðræðunum býr,
áöur en rakið verður í einstökum atriðum á hverju hið
nýja upþkast byggist og hvernig það horfir viö við-
skiptahagsmunum okkar Islendinga.
34