Frjáls verslun - 01.03.1979, Side 37

Mikilvægir áfangar náðst á vegum
GATT
GATT (eöa Almenna samkomulagið um tolla og
viðskipti) hefur allt frá stofnun árið 1948 verið vett-
vangur viðræöna og ráöstefna um lækkun tolla og
afnám annarra viðskiptatálmana en jafnframt verið sá
lagalegi rammi, sem aöildarþjóðirnar hafa byggt við-
skipti sín og viðskiptahætti á. Tokyo-viðræðurnar
munu vera sjöundu meiri háttar tollalækkunarvið-
ræðurnar á vegum GATT, en þær viðræður sem
mestum árangri skiluðu í þessu efni eru viöræður
kenndar við Douglas Dillon fjármálaráðherra Banda-
ríkjanna í upphafi síöasta áratugs og Kennedy-við-
ræðurnar svonefndu sem stóðu frá 1964 til 1967.
Umtalsverður árangur náðist á þessum fundum og
voru tollar á iðnaðarvörum lækkaðir verulega víða um
heim í kjölfar þessara samninga. Við upphaf Tokyo—
viðræðnanna voru tollar því hlutfallslega þýðingar-
minni en áður, en aðrar viðskiptatálmanir þeim mun
mikilvægari hlutfallslega.
Engar tollalækkanaráðstefnur áttu sér staó fyrstu
árin og að loknum Kennedy-viðræðunum, en óró-
leikinn í gengismálum á árinu 1971 ýtti við þjóðunum
að nýju og á árinu 1972 var að frumkvæði Bandaríkj-
anna, Efnahagsbandalagsríkjanna og Japan ákveðið
að hefja undirbúning nýrrar ráðstefnu, sem ætlaö
skyldi að vinna að frekari tollalækkunum og öðrum
aðgerðum til eflingar heimsviðskiptum.
Fulltrúar rúmlega 100 þjóða hittust síðan í Tokyo
1973 og komu sér saman um vinnuáætlun þar sem
markið var sett hærra en nokkru sinni fyrr í slíkum
viðræðum og ákveðið að fjalla ekki einungis um
lækkun tolla á iðnaðarvörum heldur einnig landbún-
aðarvörum auk afnáms annarra viðskiptatálmana en
tolla. Einnig var ákveðið að reyna aö bæta viðskipta-
hætti í milliríkjaviðskiptum almennt og ákveðið var að
taka sérstakt tillit til þróunarlandanna og vandamála
þeirra í viðræðunum. Öllum löndum var heimiluð
þátttaka í þessum viðræðum burtséð frá því, hvort
þau væru aðilar að GATT, en mörg þróunarlönd hafa
einmitt veigrað sér við þátttöku í þeim samtökum sakir
þeirra skuldbindinga, sem í aðild felast.
33% meðallækkun tolla
Vegna efnahagsástandsins í heiminum undanfarin
ár hefur dregist aö Tokyo-viðræðunum lyki, en nú að
rúmlega fimm árum liðnum liggur fyrir uppkast að
nýju samkomulagi. Texti þessi er enn ekki endanleg-
ur, en gert er ráð fyrir að smiðshöggið verði rekið á
hann á lokafundum ráðstefnunnar í Genf á næstu
vikum. Meginefni uppkastsins hefur verið birt í er-
lendum blööum og má þar ráða eftirfarandi um text-
ann:
Gert er ráð fyrir lækkun tolla á þúsundum vöruteg-
unda, sem komið verði í framkvæmd á nokkru árabili.
Meðaltollalækkunin er talin verða 33%. Að auki er
samkomulag um 10 sérsamninga um afnám annarra
viðskiptahamlana en tolla, þar sem fjallað er m.a. um
kvóta, útflutningsuppbætur og innflutningsgjöld til
mótvægis þeim, útboð vegna innkaupa ríkisstofnana,
tollskrárflokkun og ýmis tæknileg atriði, sem áhrif
geta haft til takmörkunar viðskipta.
Hlutverk GATT sem stofnunar mun fara vaxandi í
kjölfar þessa samkomulags, en í því eru ýmis ákvæði
til þess að styrkja stöðu stofnunarinnar. Sérfræðingar
í þessum efnum telja ekki að samkomulagið muni
hafa róttækar breytingar í för með sér í heimsvið-
skiptunum fyrst í stað, en á hinn bóginn er talið að
hefði samkomulag ekki náðst hefði það getað haft
afdrifaríkar afleiðingar í för með sér fyrir alþjóðavið-
skipti, hækkaða tollmúra og e.t.v. aðrar truflanir.
Þau ríki sem mestra hagsmuna hafa að gæta í
þessum viöræðum eru Bandaríkin, Japan og ríki
Efnahagsbandalagsins. Nái þessi ríki innbyrðis sam-
komulagi eins og nú er talið víst má heita að sam-
komulaginu sé borgið. Að vísu verða samningar af
þessu tagi að hljóta stuðning þjóðþinga hinna ein-
stöku ríkja og vitað er um töluverða andstöðu gegn
þessu samkomulagi í Bandaríkjaþingi eins og oft
áður. Carter forseti hefur lagaheimild til að ganga á
eigin spýtur frá samningum um tollalækkanir en ekki
um afnám annarra viðskiptatakmarkana og verður því
að leggja samkomulagið í heild fyrir þingið auk þess
sem einstök atriði þess krefjast sérstakra lagabreyt-
inga. Búizt er við að samningurinn verði lagður fyrir
þingið í apríl og fá þingmenn þá 90 daga til að gera
upp hug sinn.
Hagsmunir íslands
íslendingar hafa tekið þátt í Tokyo-viðræðunum frá
upphafi. Á hinn bóginn eigum við lítilla beinna hags-
muna að gæta í viðræðunum sakir þess að þegar
hefur verið samiö ýmist um tollfrelsi eða lága tolla fyrir
okkar einhæfa útflutning í helztu vióskiptalöndum
okkar í Evrópu og Ameríku. Má segja að landsmenn
séu þegar nokkuð vel settir að þessu leyti enda frí-
verzlunarsamningar í gildi bæði við EBE og EFTA og
lágir tollar á freðfiski í Bandaríkjunum. Hins vegar er
nauðsynlegt að fylgjast vel með allri þróun mála á
þessu sviði, því að hagur okkar af áframhaldandi
frjálsum alþjóðaviöskiptum er mikill og ótvíræður.
Að sögn Þórhalls Ásgeirssonar, ráðuneytisstjóra í
viðskiptaráðuneytinu er ekki gert ráð fyrir að íslend-
ingar þurfi að lækka tolla sína sérstaklega í framhaldi
af Tokyosamkomulaginu þar eð þær almennu tolla-
lækkanir, sem gerðar hafa verið hérlendis frá árinu
1973 munu taldar fullnægjandi mótvægi við þær
tollalækkanir, sem koma okkur til góða þegar Tokyo-
samkomulagið gengur í gildi. íslendingar hafa þegar
tilkynnt Bandaríkjamönnum að þeir muni óska eftir
lækkun tolla á frystum fiskflökum eftir að nýja sam-
komulagið tekur gildi og Bandaríkjamenn hafa
sömuleiðis sent hingað sinn óskalista. Ekki hefur
verið tímabært að hefja formlegar viðræöur um þessi
mál á meðan heildarsamkomulag hefur ekki náöst á
milli stærstu viðskiptaaðilanna, þ.e. Bandaríkjanna,
EBE-ríkjanna og Japan.
35