Frjáls verslun - 01.03.1981, Qupperneq 16

Flóðbylgja ódýrs fatnaðar hefur
borist hingað hömlulaust frá lág-
launasvæðum, aðallega í Asíu og
skolað burt undirstöðum ýmissa
greina fataiönaðar. En er (sland
eina Vestur-Evrópuríkið, sem
hefur engar takmarkanir á þessum
innflutningi. Liggur í augum uppi
að íslenskir fataframleiðendur
eiga í vök að verjast í samkeppni
við framleiöendur t.d. í Hong
Kong, þar sem hver iðnverkakona
kostar framleiðanda um 10 krónur
á dag á móti nálega 30 krónum
hér, með öllum launatengdum
gjöldum.
Sænskur iðnaðarráðunautur
greinþi nýlega frá því hérlendis að
á Sri Lanka væru saumakonur á
daglaunum. Daglaunin eru ein full
hrísgrjónaskál og er gert upp á
hverju kvöldi. Engin hagræðing á
Vesturlöndum getur gengið svo
langt aö fyrirtæki geti mætt þessu
á jafnréttisgrundvelli svo að þrátt
fyrir innflutningskvóta í V-Evróþu,
hefur fjöldi fyrirtækja hætt fram-
leiðslu eða flutt hana til láglauna-
svæðanna og flutt fullunninn fatn-
að þaðan heim aftur.
Kreppan að koma hingað
Nú er þessi kreppa að koma
hingað. (slenskur fataiðnaöur
stendur algerlega berskjaldaður
fyrir þessu vöruflóði því þrátt fyrir
margítrekuð tilmæli forsvars-
manna iðnaðarins til iðnaðaryfir-
valda um að hér verði gripið til
kvótakerfis eins og annarsstaðar
og lög sett gegn „dumping" inn á
markaðinn, hafa yfirvöld dauf-
heyrst hingað til. Þá telja iðnrek-
endur að stjórnvöld hafi svikist um
tíu ára aðlögunaraðgerðir vegna
inngöngunnar í EFTA og að iðn-
aðinum sé hvergi nærri sköpuð
viðunandi skilyrði, sem örar til-
kostnaðaraukningar bera gleggst-
an vott um.
Spyrnt við fótum.
Árið 1979 setti Félag íslenskra
iðnrekenda af stað svonefnt fata-
verkefni, sem miðar að því að auka
framleiöni og markaðsaðlögun
innanlands. Mörg stærri fyrirtæki
hér eru þátttakendur í því og hafa
náð umtalsverðum árangri mælt í
stóraukinni framleiðni. Það hefur
leitt af sér aukið framboð og hag-
stæðara verð þannig að stöðugt
verður þrengra um smærri fram-
leiðendur, sem ekki hafa markað
sér ákveðna markaðsstefnu, eða
hafa ekki bolmagn til þess, heldur
reyna að fylgja í fótspor annarra.
„Þeir ákveðnu, sem hafa lagt á.
sig mikla markaðsstarfssemi og
skapað sér bestan aögang að
markaðnum eru að styrkja stöðu
sína. Samkeppnin fer harðnandi,
sem óhjákvæmilega leiðir af sér
breytingar", segir Úlfur Sigur-
mundsson, framkvæmdastjóri Út-
flutningsmiðstöðvar iðnaðarins.
Bendir hann á það sem dugn-
aðarvott íslenskra fataframleið-
enda að þrátt fyrir allt, eigi þeir
mun meiri heimamarkaöshlutdeild
en þekkist á hinum Norðurlönd-
unum.
Brugðist við breyttum aðstæðum
Sú breyting, sem er hvað aug-
Ijósust meðal smærri fyrirtækja
þessa dagana er að þau eru mörg
hver að hætta fatasaumi úr klæði
fyrir innanlandsmarkað, en snúa
sér þess í stað aö gerð ullarfatn-
aðartil útflutnings. Sá útflutningur
jókst um 35% að magni til á síðasta
ári til hins vestræna markaðar.
Kemur þar einkum til aukin tækni í
stærri fyrirtækjunum og fjölgun
smærri aðila í þessari grein. Horfur
eru all góðar í þessum útflutningi
og virðist markaðurinn geta tekið
við aukningu.
„Nú er ég hættur að gera við
vélarnar og farinn að stjórna
þeim" segir Örn Ingvarsson, áður
viðgerðarmaður hjá Pfaff, en ný-
bakaður eigandi Skinfaxa. Skin-
faxi hefur framleitt kven- og
barnafatnað en því veröur nú
hætt, og farið að sauma ull til út-
flutnings. Það er það sem gildir í
dag."
Fleiri virðast á þessari skoðun
og t.d. hefur Röskva, ullarútflutn-
ingsfyrirtæki Sigríðar á Ólafsvöll-
um, nýlega keypt saumastofuna
Elg, sem m.a. var eini framleiðandi
karlmannafrakka hér. Þeirri fram-
leiðslu verður hætt til að rýma fyrir
ullarfataframleiðslu.
Hlín hf. nefnist nýtt fyrirtæki í
sameign Hildu hf. og Þráins Þor-
valdssonar, framkvæmdastjóra
Hildu. Fyrirtækið er stofnað um
Kápudeild Max hf„ sem nýlega var
seld hinu nýja fyrirtæki. Eitthvað
verður þar áfram um kápusaum,
en ullarfatnaðarframleiðsla tekin
jafnhliða upp.
Andri S. Backman segist vera að
velta fyrir sér að hætta saumi
gallabuxna, sem þó hafa verið
vinsælar, og beina starfssemi
fyrirtækis síns, Klæðis, inn á
brautir ullarfatnaðarins. Hugsan-
lega er fyrirtækið einnig falt til
kaups.
Aðrir eiga ekki möguleika
Hér hafa verið nefnd nokkur
dæmi um fyrirtæki, þar sem gagn-
gerri breytingu á framleiðslu
verður tiltölulega auðveldlega
komið við. Af ýmsum ástæðum
getur verið erfiðara um vik hjá
öðrum, m.a. vegna sérhæfös véla-
kosts.
„Viö áttum húsnæði og vélar
skuldlaust sem ætti að veita
ákjósanleg skilyrði, en samt sem
áöur sáum við okkur ekki fært að
keppa við innflutninginn og hætt-
um rekstri saumastofunnar fyrir
jól", sagði Pétur Arason í Faco.
Bætti hann við að fyrirtækið ætti
ekki von á að saumastofan yrði sett
í gang aftur ífyrirsjáanlegri framtíð.
í tvö ár hefur Jón Þórisson í
Módelmagasín verið að draga
saman seglin í saumi tískufatnaðar
fyrir kvenfólk. Fyrir tveimur árum
unnu 30 manns hjá Modelmaga-
síni, en nýverið var starfsseminni
hætt. „Við getum ekki keppt við
innflutning frá löndum, þar sem
iðnaður er niðurgreiddur", segir
Jón.
Þá er hin gamalgróna sauma-
stofa Olympíu nýlega hætt. Þar
voru m.a. saumaðir sloppar,
brjóstahöld og magabelti. Sigurð-
ur Hjartarson tekur þó ekki dýpra í
árinni en að segja starfssemina
hætta í bili.
Heil grein að
fara í súginn
Framleiðsla mokkafatnaöar
hefur veriö þó nokkur á undan-
förnum árum, en kann þrátt að
heyra fortíðinni til. Útflutningur
mokkafatnaðar tvöfaldaðist á síð-
asta ári miðað við árið áður, en
samt varö afkoman mun lakari.
Ekki virðist lát á pöntunum, en
áhugi framleiðenda fer ört dvín-
andi samanber það að verksmiöj-
urnar á Hvolsvelli og á Dalvík eru
ekki lengur í rekstri, þótt óljóst sé
16