Frjáls verslun - 01.03.1989, Síða 65

TOLVUR
FJÁRHAGSLEGT MAT
TÖLVUVÆDINGAR
Greinarhöfundur Friðrik
Friðriksson hagfræðingur er
framkvæmdastjóri á
markaðssviði hjá IBM á
Islandi
Markmið þessarar greinar er
að vekja athygli á nauðsyn þess
fyrir stjórnendur að meta alla
þætti fjárfestingar í tölvum yfir
líftíma viðkomandi tækis en
ekki einungis upphaflegt kaup-
verð eins og virðist vera hin við-
tekna regla.
I almennum orðum má segja, að
með þessu séum við að leitast við að
horfa á heildarmyndina en ekki ein-
ungis sýnishorn. Eftir því sem ég
kemst næst er RUT, ráðgjafanefnd
um upplýsinga- og tölvumál fyrir ríkið
eini aðilinn sem vinnur kerfisbundið
að fjárfestingarmati á þessum grunni.
Það frumkvæði er lofsvert og sömu
kröfu ætti að gera til einkaaðila, for-
svarsmanna fyrirtækja og sjálfstæðra
ráðgjafa á þessu sviði. Við mat á fjár-
hagslegri hlið upplýsingavæðingar-
innar og tölvuvæðingarinnar er
margs að gæta. Þrátt fyrir að í flest-
um tilfellum sé um umtalsverða fjár-
muni og hagsmuni að ræða hefur ekki
myndast sambærileg hefð við mat á
fjárfestingarkostum við tölvukaup og
gerist með önnur kaup á fastafjár-
munum. Þegar ég segi mat á fjárfest-
ingarkostum þá á ég við þá vinnu sem
menn leggja í að „skoða í upphafi end-
inn,“ að greina á sem nákvæmastan
hátt áætlaða heildarfjárfestingu í við-
komandi búnaði yfir líftíma tækisins
t.d. 5 ár.
Hvað á ég við með heildarfjárfest-
ingu t.d. í tölvubúnaði? í fyrsta lagi er
átt við vélbúnað og hugbúnað. í öðru
lagi er átt við viðhaldsgjöld á vélbún-
aði/hugbúnaði sem er afgerandi þátt-
ur í heildar- verðmyndunni. í þriðja
lagi er átt við aðstöðunsköpun; loft-
ræstingu, stokka á veggi, rafmagn-
skapla. í ijórða lagi er átt við þjálfun/
kennslu starfsfólks og í fimmta lagi er
átt við rekstur tölvunnar, sérfræðiað-
stoð, uppbyggingu gagnasafas.
Listinn er ekki tæmandi en ætti
engu að síður að gefa góða mynd af
því í hvaða vinnu þarf að leggja ef vel á
að standa að verki.
Rannsóknir á fjárhagslegu mati
eins og þær sem ég nefni síðar benda
eindregið til þess að mat manna á
hagkvæmasta kosti í samanburði
gjörbreytist eftir því hvort horft er á
sýnishornið - upphaflegu fjárfesting-
una. eða heildarmyndina, þ.e. allan
tengdan kostnað til fimm ára. Þetta
vil ég ræða en nálgast matið til viðbót-
ar við beint fjárhagslegt mat út frá
tveimur öðrum sjónarhomum.
Fyrir það fyrsta, þá er augljóst að
til grundvallar fjárfestingu eins og
tölvuvæðingu liggur greining á þörf-
um viðkomandi fyrirtækis, vonandi
með það að leiðarljósi að upplýsinga-
væðingin bæti samkeppnisstöðu og
þar með hag fyrirtækisins. Þetta er
ekki sjálfgefið og því miður veit mað-
ur mörg dæmi þess að fjárfesting í
upplýsingavæðingu hefur snúist upp í
andstæðu sína. Að mínu mati er ein
megin skýringin á því að upplýsinga/
tölvuvæðingin misferst sú að stjórn-
endur gera ekki heimavinnuna sína,
skilgreina ekki þarfir fyrirtækisins,
hafa ekki skoðun á því hver mark-
miðin eru og víkja sér undan því óhjá-
kvæmlega. Sem stjómendur í nú-
tímafyrirtækjum verða þeir að leiða
upplýsingavæðinguna í stað þess að
vera hlutlausir áhorfendur að henni.
Með þessu er ekki átt við það að
aðalstjórnendur þurfi að læra að for-
rita, en þeir þurfa á hinn bóginn að
kunna að nota tækin.
65