Frjáls verslun - 01.06.1995, Page 32

FRETTASKYRING
skiptanna, sé 8 sterlingspund, gerir
það veltu upp á 48 milljónir sterlings-
punda, eða samtals um 4,8 milljarða
króna. í okkar dæmi reiknast ágóða-
hlutur Bjarkar af þessari áætluðu
veltu. Hún fær greitt fyrir sem flytj-
andi tónlistarinnar. Athugið! Björk er
svonefndur sólóisti. í samanburði við
fimm manna hljómsveit situr hún ein
að hlutnum, hann dreifist ekki á fimm
hepdur.
I Bretlandi er algengt að óþekktur
tónlistarmaður fái í byrjun um 8 til
12% af ágóðahlutsverðinu fyrir flutn-
inginn. Hluturinn fer síðan stighækk-
andi, þó sjaldan upp fyrir 20%. Ætla
má að stórstjama á borð við Elton
John fái ekki undir 20% sem flytjandi.
Björk mun vera á góðum samningi hjá
One Little Indian, samkvæmt heim-
ildum okkar. Miðað við það fær hún
vart undir 15% í sinn hlut fyrir að
syngja á hljómplötum sínum. Það er
sú tala sem við notum í forsendum
okkar. Og 15% hlutur af 4,8 milljarða
veltu gerir um 720 milljónir króna.
TEKJUR FYRIR AÐ SEMJA
Næst koma greiðslur fyrir að
semja lög og texta á hljómplötum. í
Bretlandi og á meginlandi Evrópu eru
fastar reglur um þennan lið, eins kon-
ar „Stef-samningur“, og fylgir hann
alþjóðlegum samningum Samtaka
hljómplötuútgefenda og Alþjóðasam-
taka höfunda. Á meginlandi Evrópu
nema heildarhöfundarlaunin 9% af
heildsöluverði og skiptast jafnt á milli
höfunda laga og texta. í Bretlandi eru
heildarhöfundarlaunin 8% sem skipt-
ast jafnt á milli laga- og textahöfunda.
Byrjendur fá greitt af fjölda fram-
leiddra platna en stjörnurnar yfirleitt
af seldum plötum.
Heildsöluverð hljómplötu (perm-
anent delivery price á ensku), er fast
verð hljómplötunnar út úr vöruhúsi
útgefandans. Munurinn á heildsölu-
verði og verði plötunnar út úr búð eru
liðirnir dreifing, smásöluálagning og
virðisaukaskattur.
í reikningsdæmi okkar um Björk
gefum við okkur þær forsendur að
heildsöluverðið sé 8 sterlingspund.
Með öðrum orðum; að frá útsölu-
verðinu 14,99 sterlingspund dragist 7
sterlingspund í dreifingu, smásölu-
álagningu og virðisaukaskatt.
Við veljum höfundarlaunin í Bret-
landi, 8% af heildsöluverði. Skiptingin
er til helminga á milli höfunda lags og
texta. Björk mun semja flesta texta
sína sjálf og sömuleiðis semur hún
drjúgan hluta laganna ein. Eftir að
hafa skoðað upptalningu á höfundum
laga og texta á báðum plötunum áætl-
um við að af 8% heildarhöfundarlaun-
um komi um 6% í hennar hlut. Af 4,8
milljarða veltu gerir það um 288 millj-
ónir í höfundarlaun til hennar, bæði
fyrir lög og texta.
í Bandaríkjunum eru aðrar reglur í
gildi fyrir að semja lög og texta. Þær
eru flóknari og ganga út að greiddar
eru ákveðnar fastar upphæðir. Þær
gefa umtalsvert minna í aðra hönd til
höfunda. Bandaríkin eru enn ekki
orðin umtalsverður markaður hjá
Björk þannig að reglurnar þar skipta
ekki höfuðmáli í okkar dæmi.
TEKJUR FYRIR SPILUN
í ÚTVARPI0G SJÓNVARPI
En það eru fleiri tekjulindir hjá tón-
listarmönnum sem eru með mikla
spilun í útvarpi, sjónvarpi, veitinga-
húsum, tónleikum og almennt á opin-
berum stöðum. Þeir fá greidd „Stef-
gjöld“ fyrir spilunina, ákveðna upphæð
í hvert skipti sem lagið heyrist. Þessi
greiðsla kemur eftir á og getur numið
verulegum upphæðum hjá stórstjöm-
um. Ljóst er að gamlar stjömur, eins
og Bítlamir og Rolling Stones, sem
samið hafa sígild lög og mikið em leikin
um allan heim, taka inn hörkutekjur á
hveiju ári út á þennan lið.
í reikningsdæmi okkar um Björk
sleppum við þessum lið. Útilokað er
fyrir okkur að áætla hversu lög henn-
ar eru oft leikin opinberlega og
hversu mikið hún fær út á þennan lið.
Tekjurnar eru hins vegar nokkrar.
Sem dæmi má nefna að margir meðal-
tónlistarmenn, sem ná dágóðri spilun
á opinberum vettvangi, fá meiri tekj-
ur út á þennan lið en fyrir höfundar-
laun af sjálfri plötusölunni.
Af framansögu sést að Björk er að
fá umtalsverða fjármuni í aðra hönd.
Velgengni hennar er fjármálaævin-
týri. í okkar dæmi, þar sem við gefum
okkur að plötur hennar báðar seljist til
samans í um 6 milljóna eintökum,
kemur í hennar hlut yfir 1 milljarður
króna og eru þá aðrar tekjur hennar,
eins og fyrir spilun í útvarpi og sjón-
varpi, af seldum lögum til annarra
tónlistarmanna og af hljómleikaferð-
um, ekki taldar með.
ALMENNT UM SAMNINGA
TÓNLISTARFÓLKS
Til að glöggva okkur betur á tekj-
um og skiptingu kostnaðar við sölu á
plötum - hvað sé hvers og hvurs sé
hvað - skulum við athuga betur
hvemig samningar eru almennt á milli
hljómplötufyrirtækja við tónlistarfólk
í Bretlandi og á meginlandi Evrópu.
Einstakir samningar eru trúnaðarmál
en nokkuð er vitað hvernig kaupin
gerast almennt á eyrinni.
Tónlistarmenn, sem eru að hefia
ferilinn, þurfa fyrst og fremst að kom-
ast á samning hjá einhverri alvöru
hljómplötuútgáfu. Vill einhver gefa þá
út eða ekki? Það er stóra málið.
Fyrsta, og stóra, skrefið hjá tónlistar-
mönnum er að ná slíkum samningi.
Það er hægara sagt en gert.
Björk er eins og áður hefur komið
fram á samningi hjá hljómplötuútgáf-
unni One Little Indian. Það gefur út
plötur hennar í Bretlandi. Fyrirtækið
Electra gefur út plötur hennar í
Bandaríkjunum, Smekkleysa á ís-
landi, Mother á meginlandi Evrópu og
Polygram annars staðar í heiminum.
VERULEG ÁHÆTTA HiÁ
HUÓMPLÖTUÚTGÁFUM
í samningum tónlistarmanna við
hljómplötuútgáfumar skuldabinda
þær sig til að taka plötuna upp og gefa
hana út. Kveðið er á um þóknun fyrir
flutning á lögunum. Eins og fyrr kom
fram er sú þóknun oftast á bilinu 8 til
12% hjá byrjendum og hækkar stig af
stigi eftir því sem frægðarsólin hækk-
ar á lofti.
Yfirleitt þykja þessir samningar
flóknir og viðamiklir, hin smæstu atr-
iði eru negld niður. Venjan er að
hljómplötuútgáfumar borgi allan upp-
tökukostnað; til dæmis vegna upp-
tökutíma í hljóðverum og hljóðfæra-
leikara. Algengt er líka að þær ráði
lagavalinu, hver sé upptökustjóri,
hvernig plötuumslagið h'ti út og þar
fram eftir götunum.
Venjan er einnig sú að hljómplötu-
útgáfurnar ákveði verðið á plötunum
en skuldbindi sig þó til að reyna að
32